نام ها و القاب حضرت فاطمه (س)

پای منبر معرفت

روابط عمومی اداره کل تبلیغات اسلامی استان کرمانشاه

حضرت فاطمه زهرا (س) دختر پیامبر اسلام حضرت محمد(ص) به گفته امام ششم شیعیان، جعفر صادق (ع)دارای 9 نام مخصوص بود.(1)

 فاطمه:

فاطمه وصفی است از مصدر فطم. و فطم در لغت عرب به معنی بریدن، قطع کردن و جدا شدن آمده‌است. این صیغه که بر وزن فاعل معنی مفعولی می‌دهد، به معنی بریده و جدا شده‌است و به بچه شتر ماده‌ای که از شیر مادر  گرفته شده «فاطمه» می گویند.( 2- 3- 4- 5- 6- 7- 8- 9)

ازحضرت امام محمد باقر (ع) ، امام پنجم شیعیان روایت شده: خداوند فاطمه‏ زهراء را از جهل و پلیدی جدا نموده‌است، لذا «فاطمه» نام گرفته‌است. سپس ادامه دادند: به خدا قسم، خداوند در عالم پیمان و عهد (عالم ذر) فاطمه را از جهل و پلیدی جدا کرده‌است(10)

صدیقه:

به زنی صدیقه گویندکه بسیار راستگو باشد. زنی که هم در عمل، هم در گفتار و هم در اعتقادات و ایمان صادق باشد.

•از امام رضا (ع )امام هشتم شیعه، روایت شده: فاطمه زهرا زنی «بسیار راستگو» بود و شهیده از این دنیا رفت(11)

•عایشه گوید: کسی را راستگوتر از فاطمه زهرا، غیر از پدرش (پیامبر اسلام) ندیدم(12)

مبارکه:

بَرَکَتْ یعنی فایده? ثابت(13)

•عبداللَّه بن سلیمان می‌گوید: اوصاف پیامبر اسلام را در انجیل خواندم که او زیاد نکاح می‌کند و نسل کمی خواهد داشت و نسل او از «دختری مبارک» به وجود خواهد آمد که برای او خانه‌ای در بهشت آماده گشته‌است(14)

 طاهره :

طاهرة یعنی زن پاکیزه از نجاست و نقص.

امام محمد باقر (ع) از پدران خود نقل کرد: فاطمه‏ زهرا چون از هرگونه پلیدی و گناه پاک بود، «طاهره» نامیده شد.هرگز فاطمه‏ زهرا خون حیض و یا خون نفاس ندید.

آیه? تطهیر که در وصف پاکی اهل‌بیت نازل شده‌است، این گونه می‌گوید: «إنّمإ؛ّ یرید اللَّه لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهّرکم تطهیراً»، همانا خدا چنین می‌خواهد که رجس و هر آلودگی را از شما خانواده? نبوت ببرد و شما را از هر عیب، پاک و منزه گرداند(15)

زکیه:

زَکیّة در لغت پاکیزه بودن و رشد و نمو را معنی می‌دهد. پاکیزه بودن از هرگونه رجس، گناه و یا صفات رذیله، که در شرح نام «طاهره» آمده.

مباهات امام علی (ع) بر همسری با فاطمه‏ زهرا «من شوهر بتول، سرور زنان عالم هستم. فاطمه‌ای که اهل تقوا، پاکدامنی و نیکوکاریست، او که از طرف خداوند هدایت شده‌است، دوست، دوست خداست، بهترین دختر و فرزند پیامبر خداست، ریحانه? پیامبر اکرم است...» (16) «... درود بر تو ای زن با فضیلت! و ای زنی که از هر آلودگی خود را پاک نموده‌ای(17)

راضیه :

فاطمه دارای صفت رضا بود، یعنی هر سختی و مصیبت و رنجی را که خداوند برای او مقدر کرده بود، تحمل می‌کرد و به آن راضی بود.

جابر بن عبداللَّه انصاری می گوید: پیامبر اسلام وارد منزل فاطمه‏ زهرا شد در حالی که عبایی از پشم شتر بر دوش حضرت فاطمه بود و با دست آسیا می‌کرد. پیامبر نگاهی به فاطمه‏ زهرا نمود و فرمود: عجله کن و تلخیهای دنیا را تحمل کن تا فردا (در بهشت) به نعمتهای آخرتی نائل گردی، چرا که خداوند بر من نازل کرده‌است که آنقدر پروردگارت به تو می‌بخشد که تو راضی شوی، و لسوف یعطیک ربّک فترضی.» (18)

 مرضیه :

فاطمه‏ دارای صفت رضا بود، یعنی هر سختی و مصیبت و رنجی را که خداوند برای او مقدر کرده بود، تحمل می‌کرد و به آن راضی بود. «مرضیه» بود، یعنی در این مقام به درجه‌ای رسیده بود که خداوند نیز اعمال او را تأیید می‌کرد و از تمامی اعمال او راضی بود.

عبدالرحمن بن المثنی گوید: به امام صادق(ع) گفتم: فدایتان شوم چرا فرزندان امام حسین بر فرزندان امام حسن برتری دارند (فرزندان امام حسین امام قرار گرفتند اما فرزندان امام حسن چنین نشدند) در حالی که هر دو از یک پدر و مادر هستند. جبرئیل بر پیامبر نازل شد و گفت: خداوند فرزندی به شما خواهد داد که امتت پس از شما او را خواهند کشت. پیامبر اسلام به جبرئیل فرمود: به چنین فرزندی نیاز ندارم و سه مرتبه این کلام را تکرار فرمود و سپس علی را در جریان این سخن قرار داد که جبرئیل از طرف خداوند به او خبر داده‌است که پسری برای تو به دنیا می‌آید، امتم بعد از من او را می‌کشند حضرت علی عرضه داشت: ای رسول خدا! چنین فرزندی را نمی‌خواهیم. سه مرتبه این کلام را به حضرت علی فرمود و سپس افزود: امامت و وراثت باید از طریق فرزندان همین پسر شهید منتقل گردد پس به دنبال فاطمه فرستاده و به او پیام داد: خداوند بشارت پسری را می‌دهد که امتم پس از من او را می‌کشند فاطمه عرضه داشت: پدر جان! به چنین فرزندی احتیاجی ندارم سه مرتبه این سخن تکرار شد، پس از آن پیامبر به فاطمه خبر داد که امامت و وراثت باید از طریق همین فرزند منتقل گردد. فاطمه زهرا به پدر گفت: راضی به رضای خداوند هستم (اگر او چنین می‌خواهد من حرفی ندارم) پس فاطمه? زهرا به امام حسین باردار گردید و بعد از شش ماه به دنیا آمد (هیچ نوزادی شش ماهه زنده نمانده مگر امام حسین و حضرت عیسی(19)

 محدثه :

نام محدثه دارای دو تلفظ است:

1) «محدثه» به فتح دال، یعنی زنی که برای او حدیث گفته می‌شد. فرشتگان با فاطمه‏ زهرا سخن می‌گفتند.

امام جعفر صادق (ع) فرمود: فاطمه را «محدثه» گویند، چون ملائکه از آسمان به پایین می‌آمدند و همانگونه که ملائکه با حضرت مریم سخن می‌گفتند، با حضرت زهرا نیز سخن می‌گفتند. شبی حضرت از فرشتگان سؤال نمود: آیا برترین زن عالم، حضرت مریم دختر عمران نیست؟ فرشتگان عرضه داشتند: حضرت مریم سرور زنان زمان خود بود، اما خداوند شما را برترین زن جهان قرار داده‌است، هم در زمان خودت و هم در زمان حضرت مریم و سرور همه? زنان از اول عالم تا آخر جهان(20)

•محمدابن ابوبکر می گوید: وقتی آیه «و ما أرسلنا من قبلک من رسول و لا نبیّ و لا محدث» نازل شد من گفتم: آیا فرشتگان با غیر از پیامبران نیز سخن می‌گویند؟ «امام صادق فرمود: حضرت مریم پیامبر نبود ولی «محدثه» بود، یعنی فرشتگان با او سخن می‌گفتند. مادر موسی نیز محدثه بود، ولی پیامبر نبود. ساره همسر حضرت ابراهیم، محدثه بود، امّا پیامبر نبود. فرشتگان با او ملاقات نمودند و بشارت اسحاق و یعقوب را به او دادند. و فاطمه‏ زهرا ملائکه را می‌دید و از آنها حدیث می‌شنید، اما پیامبر نبود(21)

2) «محدثه» بکسر دال یعنی زنی که برای دیگران نقل حدیث می‌کند.

 زهراء

زهراء، مونث أزهر است، که در لغت، درخشنده، روشن، معنی می‌دهد.

جابر از امام حسین (ع) سؤال کرد: چرا فاطمه را «زهراء» نامیده‌اند؟ او فرمود: خداوند فاطمه را از نور عظمت خود آفرید. وقتی فاطمه درخشید، زمین و آسمان را نورانی کرد. چشمهای ملائکه غرق نور شد و خداوند را سجده کردند و از روی تعجب گفتند: خداوندا! این چه نوری است؟ وحی شد که این یکی از نورهای من است، در آسمان جایش دادم و او را از طریق پیامبر متولد گردانیدم و او را بر همه? پیامبران برتری دادم و از آن نور، ائمه? هدی به وجود آمدند، تا دستورات مرا اجرا نمایند و مردم را هدایت کنند، آنها بعد از قطع شدن وحی، جانشینان من در زمین هستند(22)

عایشه می‌گوید: شب هنگام، ما در نور صورت فاطمه‏ زهرا خیاطی، پشم‌ریسی و بافندگی می‌کردیم و چون صورتی بسیار درخشنده داشت «زهراء» نامیده شد(23)

 القاب :

لقب‌های فاطمه فراوان است که قسمت کمی از آن به این صورت است:

انسیه، بتول، تقیه، حبیبه، حُرَّة، حوراء، حوریه، راکعه، رشیده، رضیه، ریحانه، زهره، ساجده، سعیده، سیده، شهیده، صابره، صادقه، صدوقه، طیبه، عارفه، عالیه، عذراء، عزیز، علیمه، عدیله، فاضله، فریده، کریمه، کوثر، کوکب، مبشره، محموده، مطهره، معصومه، ملهمه، ممتحنه، منصوره، موفقه، مهدیه، مؤمنه، ناعمه، نقیّه، والهه، وحیده، انسیة، نوریة، حانیة، رحیمة، رشیدة، محترمة، صابرة، سلیمة، صفیة، حدیثه، محتشمة، جلیلة، حکیمة، فهیمة، حنانة، حسنا، مرضیه

کنیه‌ها

کنیه، برای تعظیم و تکریم اشخاص به کار می‌رود. فاطمه‏ کنیه‌های زیادی دارد، که تعدادی از آنها بدین صورت است:

1. اُمّ‏الحسن2. اُمّ‏الحسین3. اُمّ‏المحسن4. اُمّ‏الأئمة5. اُمّ‏أبیها6. اُمّ‏الخیرة7. اُمّ‏المؤمنین8. اُمّ‏الأخیار9. اُمّ‏الفضایل10. اُمّ‏الأزهار 11. اُمّ‏العلوم12. اُمّ‏الکتاب13. اُمّ‏الأسماء

منابع

1.         بحارالانوار، ج 43، ص 10، ر 1 از امالی صدوق و علل‌الشرایع.

2.         لغتنامه دهخدا

3.         کتاب العین، ج 3 ص 1404 و فرهنگ جامع نوین، ج 2، ص 1191.

4.         سید جعفر شهیدی، زندگانی فاطمه? زهرا علیهاالسلام، ص 34.

5.         بحارالانوار، ج 43، ص 13، ر 9 از علل‌الشرایع.

6.         مرآة العقول، ج 5، ص 315.

7.         علی‌اکبر تلافی، فضائل الزهراء، انتشارات نیک معارف، ص 36 از حلیةالاولیاء، ج 2، ص 41 و بحارالانوار، ج 43، ص 84، ر 7 از مناقب.

8.         قاموس قرآن، ج 1، ص 189.

9.         بحارالانوار، ج 43، ص 22، ر 14 از امالی صدوق

10.       بحارالانوار، ج 43، ص 19، ر 20 از مصباح‌الانوار

11.       بحارالانوار، ج 35، ص 45، ر 1 از معانی الاخبار همچنین، ج 33، ص 283، ر 547 از بشارة المصطفی

12.       بحارالانوار، ج 100 ص 199، ر 20 از الاقبال، ص 100.

13.       فاطمه? زهراء علیهاالسلام بهجة قلب المصطفی، ج 1، ص 189 از الدر المنثور، ج 8، ص 543 فی ورة الضحی.

14.       بحارالانوار، ج 25، ص 254، ر 15 از علل‌الشرایع.

15.       بحارالانوار، ج 14، ص 206، ر 23 از علل‌الشرایع.

16.       بحارالانوار، ج 43، ص 79، ر 66 از علل‌الشرایع.

17.       بحارالانوار، ج 43، ص 12، ر 5 از علل‌الشرایع.

18.       فاطمه? زهراء علیهاالسلام بهجة قلب المصطفی، ج 1، ص 180 از احقاق‌الحق، ج 19، ص 16.

19.       فاطمة الزهراء بهجة قلب المصطفی، ج 1، ص 203، از «المناقب»، ج 3، ص 357

20.       فاطمة الزهراء بهجة قلب المصطفی، ج 1، ص 203 از «اللمعة البیضاء»، ص 50.

21.       فاطمة الزهراء بهجة قلب المصطفی، ج 1، ص 203 از «نخبة البیان فی تفضیل سیدة التسوان»، ص 86.

22.       فاطمه الزهراء بهجة قلب المصطفی، ج 1، ص 205 از «مجمع‌البحرین» ماده شجر.

23.       فاطمة الزهراء بهجة قلب المصطفی، ج 1، ص 205 از «میزان الاعتدال»، ج 1، ص 234 علی ما فی «احقاق‌الحق»، ج 9، ص 152.

مهین ستمدیده

 کارشناس امور فرهنگی اداره تبلیغات اسلامی شهرستان قصرشیرین