على (علیه السلام ) مى فرماید:

لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ زَکَاةٌ وَ زَکَاةُ الْعَقْلِ احْتِمَالُ الْجُهَّال‏ ¹ ؛ هـر چـیـزى زکـاتـى دارد و زکـات عـقـل و خـردمـنـدى ، تحمل نادانان است .

در جـامـعـه مـمـکـن اسـت افـراد نـادانـى یـافت شوند که به هر دلیلى با ما مخالفت کنند و کارشکنى نمایند و اهانت کنند و یا مزاحم مقاصد و اهدافمان باشند. این گونه افراد همیشه بـوده و خـواهـند بود. در عصر انبیاء (علیهم السلام ) این قشر از مردم بودند که آلت دست ایـن و آن قرار مى گرفتند و دردسر درست مى کردند. در عصر امامان معصوم نیز بودند و آزار مى رساندند و اکنون نیز هستند.

قـرآن کـریـم از این گونه افراد به عنوان جهال و نادانان نام مى برد؛ زیرا بى گمان این گونه رفتارها در اثر جهل است ، ولى شیوه برخورد را قرآن ، مسالمت آمیز مى داند و برخورد خوب و سازنده را پیشنهاد مى کند و مى فرماید:

«وَ إِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا» ² ؛(انسان هاى فداکار) وقتى مورد خطاب و اهانت جاهلان قرار مى گیرند، (با ملایمت و ملاطفت ) سلام مى کنند.

رفـتـار خشونت آمیز و تند با نادانان نتیجه منفى دارد، ولى اگر برخورد سالم و درست و بـامـحـبـت و سـازش بـاشـد، امـیـدى هـسـت کـه او را بـسـازد و از جهل بیرونش آورد.

نـمـونـه هـاى فـراوانـى در زنـدگـى امـامـان (عـلیـهـم السـلام ) نـقـل شـده کـه آن هـا دشـمـن خـدا را بـا یـک بـرخـورد شـایـسـتـه تـبـدیـل بـه دوسـتـى وفـادار کـردند .

گـاهى همان تحمل ، بلکه گذشت و حلم ، باعث ساختن و پشیمانى مى شود؛ چنان که نباید بـا نـادانـان زیـاد بـحـث و بـگـومـگـو کـرد و حتى گاه باید با سکوت او را ادب نمود و به قول معروف( جواب ابلهان خاموشى است) .

گاه در برخورد با این افراد ما خود نیز به بیراهه میزنیم و برخوردی میکنیم که خود را از آنها هم پایین تر می آوریم با داد و فریاد و زبان به فحاشی گشودن و یا مسخره کردن طرف که مثلا : "چقدر ابلهی که این را هم نمیدانی" می خواهیم درس اخلاق دهیم که این قبیل رفتارها زشت و ناستوده است . اگر ما مسلمانیم و پیرو قرآن و اهل بیت باید دقت کنیم و بزرگ منشی را چون آنان پیشه خود کنیم .

على (علیه السلام ) فرمود:

اعـقـل النـاس مـن لا یـتـجـاوز الصـمـت فـى عـقـوبـةالجهال³ ؛ خردمندترین مردم کسى است که براى عقوبت نادانان ، تنها از سکوت بهره جوید.

همچنین فرمود:

من اوکد اسباب العقل رحمت الجاهل ⁴ ؛از بهترین کارهاى خردمندى ، بخشودن نادانان است .

البـتـه موارد فرق مى کند و شخص دانا و داراى خرد باید موارد را تشخیص دهد و در هرجا از ابـزار مـنـاسـب بـهـره جـویـد. این گونه نیست که همه جا سکوت یا همه جا محبت ، موثر باشد. باید در هرجا بنا بر مقتضاى حال عمل شود .

و این ها به درایت شخص بستگی دارد که از فنون ارتباطی تا چه حد آگاه است و میتواند بهره گیرد و مخاطب شناسی کند و در هر موردی بنا به مقتضای حال رفتار کند .

 نقل از سایت تبیان

1- غرر، ص 56.

2- سوره فرقان آیه 63.

3- غرر الحکم .

4- غرر الحکم ، ص 52.

*******************************************

- امام علی علیه السلام :

لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ زَکَاةٌ وَ زَکَاةُ الْعَقْلِ احْتِمَالُ الْجُهَّال‏

برای هر چیزی زکاتیست و زکات عقل تحمّل نادانان است.

تصنیف غررالحکم و درر الکلم ص 56 ، ح 527