***نسیم معرفت***

به نام خدا

احکام زکات فطره بر اساس نظر مراجعِ عِظامِ تقلید

کسی که موقع غروب شب عید فطر(1) بالغ و عاقل و هُشیار است (2) و فقیر و بنده کس دیگر نیست (3) باید برای خودش و کسانی که نان خور او هستند ، هر نفری یک صاع که تقریبا سه کیلو است گندم یا جو یا خرما یا کشمش یا برنج یا ذرَّت (4) و مانند اینها به مستحقّ بدهد (5) واگر پول یکی از اینها را هم بدهد کافی است (6)

(1) (گلپایگانی )، (صافی ): موقع مغرب شب عید فطر .. (بهجت ): موقع رؤیت شدن هلال ماه شوّال ..

(فاضل ): موقع غروب شب عید فطر، گرچه به چند لحظه باشد ..

(نوری ): موقع غروب ، یعنی قبل از غروب شب عید فطر، گرچه به چند لحظه باشد ..

(2) (تبریزی ): موقع غروب شب عید، بالغ و عاقل است ..

(3) (خوئی )، (سیستانی ): موقع غروب شب عید فطر، بالغ و عاقل است و بیهوش و فقیر و بنده کس دیگر نیست ..

(مکارم ): زکات فطره بر تمام کسانی که قبل از غروب شب عید فطر «بالغ » و «عاقل » و «غنی » باشند، واجب است ، یعنی ..

(4) (تبریزی ): ذرّت یا نان ..

(5) (سیستانی ): یک صاع که گفته می شود تقریباً سه کیلو است از غذاهای معمول در شهرش مانند گندم یا جو یا خرما یا کشمش یا برنج یا ذرّت به مستحق ّ بدهد ..

(مکارم ): یک صاع که تقریباً سه کیلو است از آنچه غذای نوع مردم آن محل ّ است ، اعم ّ از گندم یا جو یا خرما یا برنج یا ذرّت و مانند اینها به مستحق ّ بدهد ..

(بهجت ): به ازای هر نفر یک صاع طعام تقریباً سه کیلو از گندم یا جو یا خرما یا کشمش یا برنج یا ذرّت و مانند اینها، از چیزهایی که خوراک بیشتر مردم است به مستحق ّ بدهد ..

(6) (صافی ): و بنا بر احتیاط، بر کسی که موقع مغرب ماه شوال بی هوش باشد نیز واجب است .

(بهجت ): ولی احتیاط مستحب ّ این است که زکات فطره را از گندم یا جو یا خرما یا کشمش بدهد و یا پول یکی از اینها را حساب کند.

(سیستانی ): و احتیاط لازم آن است که از غذاهایی که در شهرش معمول نیست ندهد هر چند گندم یا جو یا خرما یا کشمش باشد.

(زنجانی ): مسأله زکات فطره بر انسانی که بالغ و عاقل است و بیهوش و فقیر نیست لازم بوده و باید برای خودش و کسانی که نانخور او هستند، هر نفری یک صاع از خوراکی های رایج در آن منطقه همچون گندم یا جو یا خرما یا کشمش یا برنج و مانند اینها به مستحق ّ بدهد و اگر پول یکی از اینها را هم بدهد کافی است ، در مورد اندازه صاع در مسأله [1864] توضیحاتی داده شد و گفتیم که وزن هر صاع بنا بر مشهور در تمام غلّات ، 1170 درهم می باشد که با تبدیل آن به اوزان کنونی ، تقریباً وزن 830/ 2 کیلو گرم را بدست آورده اند، ولی گفتیم که ظاهراً وزن درهم بیش از مقداری است که مبنای محاسبه فوق می باشد، بنا بر یک محاسبه وزن هر صاع تقریباً 47/ 3 و بر طبق محاسبه دیگر تقریباً 66/ 3 کیلو گرم می باشد، همچنین پیشتر اشاره کردیم که صاع پیمانه بوده و نه وزن مشخّص ؛ و اوزان فوق ظاهراً برای گندم متوسط تعیین شده بنا بر این حجم صاع ما بین 3/ 4 تا 9/ 4 لیتر خواهد بود. این حجم در غلّات ِ سبکتر از گندم ، همچون جو؛ و زنی کمتر از اوزان فوق دارد.

فطریه کسی که نانخور محسوب می شود

انسان باید فطره کسانی را که در غروب (1) شب عید فطر نان خور او حساب می شوند بدهد؛ کوچک باشند یا بزرگ ، مسلمان باشند یا کافر، دادن خرج آنان بر او واجب باشد یا نه ، در شهر خود او باشند یا در شهر دیگر (2).

(1) (گلپایگانی )، (صافی ): موقع مغرب .. (مکارم ): قبل از غروب ..

(2) (بهجت ): ولی زنی که ناشزه شده و از تمکین شوهر خودداری می کند، اگر نانخور او حساب نشود، فطره او بر شوهر واجب نیست .

(زنجانی ): مسأله زکات فطره تمام نان خورهای انسان لازم است ، کوچک باشند یا بزرگ ،

مسلمان باشند یا کافر، دادن خرج آنان به او واجب باشد یا نه ، در شهر خود او باشند یا در شهر دیگر.

نانخور شخص در شهر دیگر

اگر کسی را که نانخور اوست (و در شهر دیگر است (1)) وکیل کند که از مال او فطره خود را بدهد (چنانچه اطمینان داشته باشد که فطره را می دهد (2))، لازم نیست خودش فطره او را بدهد.

(1) [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت اللّه (زنجانی ) نیست ]

(2) (مکارم ): چنانچه اطمینان و وثوق داشته باشد که فطره را می دهد، کافی است .

[قسمت داخل پرانتز در رساله آیت اللّه (اراکی ) نیست ]

مسأله اختصاصی

(زنجانی ):   کسی که در ماه رمضان شرایط وجوب زکات فطره را  دارا باشد، چنانچه این شرایط تا طلوع آفتاب روز عید فطر باقی باشد، بی تردید زکات فطره بر وی واجب است ، بلکه بنا بر احتیاط واجب اگر یکی از این شرایط را تا هنگام طلوع آفتاب روز عید فطر از دست بدهد، باز زکات فطره تعلق می گیرد. همچنین است در مورد نان خور انسان که اگر در قسمت آخر ماه رمضان نان خور انسان بشمار آید و این امر تا طلوع آفتاب روز عید فطر ادامه یابد، بی تردید زکات فطره بر انسان لازم است . و اگر تا طلوع آفتاب ادامه نیابد، مثلًا آن شخص در این فاصله از دنیا برود، به احتیاط واجب زکات فطره وی لازم می باشد. این مسأله ، مبنای مسائل آینده بوده ، ولی به جهت عدم تفاوت بین احتیاط واجب و فتوا در عمل ، برای سهولت فهم مسائل ، بین باقی ماندن شرایط تا طلوع آفتاب و عدم باقی ماندن آن فرقی نخواهیم گذاشت .

******************************************************************************************

نظر مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای در باره زکات فطره  :

آیا زکات فطره را مى‌‏توان به خانواده فقیر غیر متدین داد؟

جواب: در زکات فطره، عدالتِ گیرنده لازم نیست؛ ولى به کسى که آشکارا گناه کبیره انجام مى‌‏دهد، بنابر احتیاط نباید زکات فطره داد.

آیا پدر مى‌‏تواند زکات فطره را به فرزند دانشجوى خود که محتاج است، بدهد؟

جواب: اگر فرزندان فقیر باشند، پدر و مادر باید مخارج واجب آنان را بپردازند و نمى‌‌توان چیزى از زکات فطره را بابت مخارج زندگى به آنها داد ولى براى اداى دین و یا مایحتاجى که تأمین آن بر پدر واجب نیست اشکال ندارد.

آیا جایز است زکات فطره را به عنوان هدیه، به خویشاوندان آبرومند و مستحق داد؟

جواب: مى‌‏تواند به عنوان هدیه بدهد و لازم نیست به او بگوید زکات فطره است؛ ولى باید در نیّت قصد زکات کند.

آیا دادن فطریه به برادر جایز است؟

جواب: اگر فقیر باشد جایز است؛ بلکه اختصاص زکات فطره به خویشاوندان و همسایگان و کسانى که به‌خاطر دین ترک وطن کرده‌‏اند و فقها و خردمندان و غیر آن‌ها که داراى امتیازاتى باشند، مستحب است

آیا جایز است زکات فطره را در امور فرهنگى و مذهبى که باعث نشر معارف دین مى‌‏شود صرف کرد؟

جواب:  صرف زکات فطره در راه نشر معارف دین اشکال ندارد؛ ولى احتیاط این است که آن را به فقیر بدهند.

سؤال: همسرم از سادات مى‌‌باشند با توجه به اینکه فطریه ایشان به عهده اینجانب مى‌‌‌باشد و من نیز سیّد نیستم و با عنایت به اینکه فطریه سادات جداگانه دریافت مى‌‌شود آیا فطریه مربوط به همسرم را در محل فطریه سادات باید قرار داد؟

جواب: ملاک در پرداخت فطریه ،  مُعیل (پرداخت کننده فطریه) است نه عیال، بنابراین شما نمى‌‌توانید فطریه خود را به سیّد بپردازید هر چند همسر شما از سادات باشد.

سؤال: اگر شخصى وضع مالى خوبى ندارد و براى مداواى بیمارى دختر بچه‌اش که هزینه زیادى دارد نیازمند پول است، آیا زکات فطره به او تعلق مى‌‌گیرد؟ و اگر بعداً معلوم شود که اصلاً او مستحق نبوده حکم چیست؟

جواب: اگر فقیر است، زکات فطره بر او واجب نیست و مى‌‌توانید زکات خود را به او بدهید و اگر بفهمید فقیر نبوده چنانچه مالى را که به او داده‌اید از بین نرفته باشد، مى‌‌توانید پس بگیرید و به مستحق بدهید و اگر نتوانید پس بگیرید، باید از مال خودتان فطره را بدهید.

سؤال : زکات فطره را باید از قوت متعارف داد، یا قوت شرعى؟

جواب: اگر از گندم، جو، خرما، برنج و مانند اینها داده شود، کفایت مى‌‏کند و منحصر به قوت غالب نیست.

سؤال : اگر شخص فطره را کنار بگذارد، مى‌‏تواند از آن استفاده کند و بعد به جاى آن مال دیگرى بگذارد؟

جواب:  خیر، باید همان را که کنار گذاشته، براى فطره بدهد

********************************************************