تولد: 1252 قمری محل تولد: قریه چهارده آستانه اشرفیه

وفات: 1334 قمری مزار: حرم مطهر امام علی علیه السلام

عمر: 82 سال

اساتید: بزرگانی چون: شیخ مرتضی انصاری، سیدحسین کوه کمره ای، میرزا حبیب اللّه رشتی، شیخ علی خلیلی تهرانی، ملامحمد نصیرالدین مدرس چهار دهی و... .

شاگردان: حضرات آیات: آقاضیاءالدین عراقی، محمدجواد بلاغی، شیخ آقابزرگ تهرانی، سیدشهاب الدین مرعشی نجفی، میرزاحسن علیاری تبریزی و... .

آثار: وسیلةالنجاة، شرح قواعد الاحکام، شرح زیارت جامعه کبیره، شرح صحیفه سجادیه، رساله در توحید و... .

تولد: فقیه ارجمند، آیةاللّه میرزا محمدعلی مدرس چهار دهی از عالمان وارسته و اساتید برجسته حوزه علمیه نجف اشرف در قرن چهارده قمری به شمار می آید.

وی در خاندانی از اهل علم و فضل، در قریه »چهار ده« از توابع آستانه اشرفیه در استان سر سبز گیلان دیده به جهان گشود. دوران کودکی را تحت تعالیم پدر و محبت های مادر سپری و رشد نمود.

تحصیل: میرزا محمدعلی مقدمات علوم دینی را ابتدا در محضر پدر عالمش آیةاللّه ملامحمد نصیرالدین چهار دهی که از عالمان موجه و متقی گیلان بود فراگرفت، سپس راهی مدرسه صالحیه در قزوین شد و تحصیلاتش را در محضر اساتید آن دیار ادامه داد. این دانشور جوان چندی بعد، با کوله باری از عشق و امید عازم عتبات عالیات شد تا از برکات مشاهد مشرفه و از خرمن فضل و دانش فرزانگان آن دیار خوشه چینی کند. ایشان مدت دو سال در کربلا به تحصیل پرداخت، آنگاه به نجف اشرف، بزرگترین دانشگاه فقه و معارف اهل بیت علیهم السلام در آن عصر رفت و از محضر اساتید پرآوازه آن حوزه قویم بهره های علمی و اخلاقی فراوان برد. از افتخارات ایشان این است که سال آخر عمر پربرکت شیخ اعظم مرتضی انصاری رحمةاللّه علیه را درک کرد و نام خویش را در شمار شاگردان برجسته و نامدار شیخ به ثبت رسانید.

بر مسند تدریس: جناب مدرس چهار دهی اکثر ساعات شبانه روز، به تدریس و مطالعه مشغول بود و درس ایشان در میان فضلا و طلاب، مشتاقان فراوانی داشت. جلسات درس او یکی از پرجمعیت ترین حوزه درسی نجف به شمار می رفت، و برای این که موجب کم رونق شدن سایر دروس نشود و از طرفی طلاب و فضلا بتوانند از محضر دیگر اساتید بهره مند گردند، در ساعات خلوتی چون بین الطلوعین و بعد از نماز ظهروعصر اقدام به تدریس می کرد، که این امر، حاکی از تواضع و اخلاص ایشان بود. این استاد عالی قدر با این که مراحل عالی علم و معرفت را طی کرده بود و در معقول و منقول از چهره های ارزشمند و کم نظیر حوزه علمیه نجف به شمار می رفت، برخلاف سیره معمول و متداول بزرگان که به تدریس خارج فقه و اصول می پردازند، تا آخر عمر به تدریس سطح همت ورزید. مرتضی مدرسی چهار دهی، از نوادگان ایشان، در کتاب سیمای بزرگان می نویسد: »آقا میرزا محمدعلی، در زمان تحصیل خود متوجه شد که اکثر طلاب علوم دینی بدون تکمیل دروس سطح و استعداد لازم علمی، در درس های خارج شرکت می کنند و عمرشان هدر می رود و از طرف دیگر، اساتید عالی مقام نجف اشرف هم، حاضر نبودند کتب درسی حوزه را تدریس نمایند... لذا میرزای چهار دهی بعد از تکمیل مراتب علمی، نذر شرعی نمود که تدریس خود را منحصر به کتب درسی حوزه نموده و هرگز اقدام به تدریس خارج نکند، و بر همین اساس، تا آخرین ساعات زندگانی خود، وفای به نذر شرعی خود نمود و بیشتر کتب درسی، شامل فقه، اصول، کلام، ریاضیات و... تدریس می کرد و به همین جهت به »مدرس« شهرت یافت...« این استاد فرزانه، 60 سال، صاحب کرسی تدریس بود و شاگردان بسیاری به عالم اسلام تحویل داد. بسیاری از آیات و مشاهیر علما، از ایشان اجازه اجتهاد، روایت و امور حسبیه گرفتند.

از نگاه صاحب نظران: شیخ آقابزرگ تهرانی در طبقات اعلام الشیعه در تجلیل از استاد بزرگوارش می نویسد: »طلاب و محصلین، استقبال بی نظیر از درس او نمودند و از حسن خلق او و سعه صدرش و اخلاص و رعایت حال طلاب بهره مند می شدند... من ندیدم در دوران تحصیل خود، در سطوح و بعد از آن کسی را، شاگردانی به اندازه او داشته باشد... از ابتدای ورودم به نجف در سال 1313 قمری در درس مکاسب وی شرکت کردم و از حضرتش اجازه روایت گرفتم.« آیةاللّه العظمی مرعشی نجفی رحمةاللّه علیه نیز درباره آن استاد ارجمند چنین فرموده است: »استاد مکرم ما، علامه شیخ میرزا محمدعلی مدرسی چهار دهی گیلانی رضوان اللّه علیه، فقیه، حکیم، محدث، ریاضی دان، مفسر، رجالی، عابد زاهد و مؤلف تألیفات بسیار بوده است و در تواضع این مرد با عظمت علمی و الهی همین بس که در ماه مبارک رمضان با آن عظمت و مقام والای علمی، مجالس عمومی تجوید و قرائت قرآن تشکیل می داد تا همگان از کلام الهی مستفیض شوند«.

ویژگی های اخلاقی: علامه چهار دهی، علاوه بر تدریس و تألیف، بخشی از اوقات عمر شریف خود را به عبادت و راز و نیاز با پروردگار خویش اختصاص داده بود و سه وعده در صبح، ظهر و مغرب در رواق بالا سر حضرت امیر علیه السلام نماز جماعت اقامه می کرد و بسیاری از زهاد و عباد، علما و فضلا به ایشان اقتدا می کردند. ساعات زیادی در حرم مطهر مشغول خواندن نوافل، ادعیه و زیارات جامعه کبیره، امین اللّه و نماز جعفر طیار بود و هر ساله چندین بار برای زیارت حرم ملکوتی حضرت سیدالشهدا علیه السلام با پای پیاده به کربلا مشرف می شد. هم چنین عنایت ویژه ای به مساجد سهله و حنانه داشت و شب های چهارشنبه به مسجد سهله مشرف می شد.

اسوه پارسایی: از خصوصیات بارز زندگی علامه چهار دهی، پارسایی و ساده زیستی بود. آن بزرگوار با این که از علمای بزرگ و مدرسین صاحب نام بود، به علت فقر مالی، تا سن چهل سالگی ازدواج نکرد، تا این که یکی از تجار مهم و معروف رشت به نام حاج حسن، جهت پرداخت وجوهات به حضور میرزای شیرازی رسید و به توصیه میرزا، تمام آن پول ها را به نجف برده و به علامه چهار دهی تقدیم کرد؛ و وقتی متوجه شد ایشان ازدواج نکرده؛ یگانه دختر خود را نیز به عقد وی درآورد. از آن به بعد، تاجر مزبور هر ساله مبالغ هنگفتی پول و کالا برای میرزا به نجف می فرستاد و چنین تصور می کرد که باید زندگی میرزا کاملا متحول شده باشد تا این که در یکی از سال ها برای زیارت و دیدار با داماد معروفش به نجف رفت، اما در کمال ناباوری مشاهده کرد در منزل دامادش، بساطی نیست و جناب میرزا همه آن پول ها و هدایا را بین فقرا و طلاب نیازمند تقسیم می کرده است.

با کودکان: این علامه بزرگوار انس و علاقه خاصی به کودکان داشت و همیشه آب نبات هایی را در جیب خود داشت و هر وقت در کوچه های نجف با کودکان مواجه می شد آنان را صدا می زد به آنها آب نبات می داد و اصول دین یاد آنها می داد به طوری که وقتی کودکان، از دور ایشان را می دیدند، دور وی جمع می شدند و می گفتند: اللّه جل جلاله ربی، محمد رسول اللّه نبیی و علی بن ابی طالب امامی« تا از ایشان آب نبات بگیرند.

استخاره یا کرامت: یکی از شاگردان آن فقیه وارسته می گوید: در یکی از روزهای گرم تابستان موقع ظهر، درب خانه ام به شدت کوبیده شد، وقتی درب را باز کردم دیدم یکی از دوستان طلبه است، پرسیدم چه شده؟ گفت: از گرسنگی به تنگ آمده ام، از شما می خواهم مراقب زن و بچه ام باشید تا به ایران بروم بلکه خداوند گشایشی در زندگی ام ایجاد کند. گفتم: آیا با کسی مشورت کرده ای؟ گفت: نه، گفتم: همین الان به حرم مطهر امیرالمومنین علیه السلام مشرف شو، استادمان میرزا محمدعلی در آنجا مشغول عبادت است، در این باره استخاره کن، هر چه آمد عمل کن. او پذیرفت و رفت. ادامه در

پس از ساعتی با خوشحالی برگشت گفت: نزد آقا میرزا محمدعلی رفتم و استخار خواستم، ایشان قرآن را باز کرده و رو به من کرد و گفت: »آقا شیخ، از حضرت امیر علیه السلام خجالت نمی کشی که می خواهی زن و بچه ات را بی سرپرست در نجف رها کنی و برای شکم چرانی به ایران بروی؟ صبر کن، به زودی فرجی حاصل خواهد شد«. خودش هم یک کمکی به من کرد. و بعد از مدتی آن طلبه از تنگی معیشت رهایی یافت.

رحلت: علامه چهار دهی، پس از عمری تلاش علمی و خدمت به اسلام، در آخر محرم الحرام 1334 قمری دار فانی را وداع گفت و به دیدار معبود شتافت. پیکر آن بزرگ مرد علم و عمل، پس از تشییع، در حرم مطهر حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام به خاک سپرده شد. از مرحوم آیةاللّه سیدمحمد لاهیجانی نقل شده: در زمان اقامتم در نجف اشرف، یکی از علمای رشت از دنیا رفت و قرار شد او را در مقبره مرحوم چهار دهی دفن نمایند. وقتی قبر شکافته شد، بدن تر و تازه و صورت شاداب و محاسن خضاب شده آیةاللّه چهاردهی بعد از بیست سال از رحلتش نمایان شد و همگان آن را دیدند، و این نشانه عظمت روحی و معنوی آن بزرگوار است. اعلی اللّه مقامه الشریف

منبع: گلشن ابرار/7