گفتگوبا مخترع اتاق ضدزلزله/ در زلزله رودبار شاهد مرگ عزیزانم بودم

مثل تمام اختراعات و ابداعات که اتفاقی روی می دهند، اختراع اتاق ضد زلزله نیز حاصل یک جرقه بود، جرقه ای تلخ که 26 سال قبل و با مرگ دهها هزار نفر همراه شد.

به گزارش «لاهیجان»، ایران سرزمینی که در آن مخاطرات طبیعی متعددی اتفاق می افتد ولی از میان همه مخاطرات طبیعی، زمین لرزه مورد توجه بیشتر قرار گرفته است. البته پس از وقوع آن چرا که به محض خاکسپاری قربانیان  زمین لرزه، کم کم موضوع زمین لرزه نیز به فراموشی سپرده می شود . نمی دانیم علت چیست. 26 سال از زمین لرزه رودبار  گذشت، هزاران قربانی در پی هر زمین لرزه به خاک سپرده شدند و هزاران بی خانمان و دهها هزار دل دغدار با غمی سنگین خاطرات تلخ جدایی و آوراگی را در سینه های خود به همراه دارند ولی هنوز وقتی زلزله ای حتی به مراتب کوچکتر از آن زلزله تاریخی، اتفاق می افتد باز هم قربانی داریم. وا مصیبتا اگر این زلزله های کوچک در شهرهای بزرگ اتفاق افتد. موضوعی که هنوز بی پاسخ مانده است.

به همین مناسبت به سراغ فردی رفتیم که خاطرات تلخی از زلزله رودبار دارد، زلزله ای که در 31 خرداد سال 1369 با شدت 4 و 7دهم ریشتر گیلان را لرزاند و 35 هزار کودک، زن و مرد را با خود به کام مرگ کشید. فرزادسلیمی محققی است که زلزله رودبار و از دست دادن عزیزانش در این زلزله سهمگین جرقه ای شد تا در این باره پژوهش کند. پژوهشی که منجر به اختراع اتاقی ضدزلزله شد.

آقای فرزاد سلیمی مخترع اتاق امن زلزله، «لاهیجان» به بهانه سالگرد زلزله رودبار و اینکه شما از این زلزله خاطرات تلخ و شیرینی دارید تصمیم گرفته با شما گفتگویی انجام دهد. اگر چه تخصص شما زلزله نیست اما به دلیل اطلاعات مفیدی که در این رابطه دارید و حتی چندین اختراع را نیز ارائه نموده و به ثبت رسانده اید لذا مطمئن هستیم که این مصاحبه میتواند برای خوانندگان مفید واقع شود، به همین منظور از شما به دلیل پذیرفتن حضور در این مصاحبه تشکر میکنم .

***نسیم معرفت***

*آقای سلیمی، لطفا به اختصار در خصوص وضعیت زلزله در جهان و ایران توضیحاتی برای مخاطبان ارائه نمائید.

باید بدانیم که  هر ساله بیش از یک میلیون زلزله در دنیا واقع میشود، که متاسفانه کشور ایران نیز جز 10 کشور اول زلزله در دنیا می باشد زیرا نوددرصد خاک آن نیز در معرض زلزله قرار دارد و در واقع نقطه ای از آن نیست که از خطر زلزله در امان باشد! بطوریکه ایران متاسفانه دقیقا در محل تلاقی و زورآزمایی سه قاره قرار دارد. قاره جوان و فعال آلپی که در حال کوه زایی است از ( ناحیه شمال غربی) در حال زورآزمایی و مقابله با دو قاره قدیمی تر  اوراسیا (از شمال شرقی) و قاره عربستان-آفریقا (از جنوب) است!

یعنی شرایطی بسیار ناگوار که حتما” نیاز به آمادگی جدی و تدابیری خاص دارد و متاسفانه ما چنین آمادگی ای را نداریم! وجالب است که بدانیم بزرگترین و قویترین زلزله ای که تاکنون در کره زمین ثبت شده است، با قدرت نه و یک دهم ریشتر بوده است. و باید بدانیم که هر یک درجه ریشتر نسبت به درجه بعدی ، دارای 31 برابر قدرت و شدت بیشتری می باشد! مثلا زلزله 5 ریشتر ی، 31 برابر قدرتمندتر از زلزله 4 ریشتری است. و باز جالب است که بدانیم معمولا برای پناه گرفتن پس از وقوع زلزله بین 10  تا 20 ثانیه فرصت باقی است.

** آیا واقعا نمی توانیم زلزله را پیش بینی کنیم؟

اگر مقصود از پیش بینی، این است از روزها و ساعاتی قبل بدانیم که در کجای کره زمین زلزله اتفاق می افتد؛ خیر. اما اگر مقصود این است که دقایقی پس از وقوع زلزله در اعماق زمین زودتر ازاینکه این امواج به سطح زمین که ما انسانها زندگی میکنیم برسد و مارا غافلگیر کند ما بتوانیم دقایقی زودتر از اینکه این امواج به ما برسد باخبر شده و آمادگی یابیم، بله.

میتوان زلزله را پیش بینی یا بهتر بگویم زلزله را پیش احساس کنیم. بطوریکه با پیشرفت علم، اکنون در بسیاری از کشورها دستگاه های لرزه سنج یا لرزه نگارهایی در اعماق زمین نصب شده اند که با حس کردن امواج زلزله، این حسگرها پیام خطر را زودتر به سطح زمین ارسال میکنند. در ایران نیز اقداماتی شده است و در ژاپن هم این لرزه نگارها به تلفن شهروندان متصل شده اند که آلارم خطر را 15 ثانیه زودتر به تلفن ها ارسال و تلفن ها نیز با به صدا درآوردن زنگ ممتد مردم را با خبر می کنند تا پناه بگیرند.

**چرا برخی از زلزله ها با قدرت و ریشتر بالاتر، تخریب و تلفات کمتری دارند ولی بالعکس برخی از زلزله ها با شدت ریشتر کمتر، تخریب و تلفات بیشتری دارند؟

متاسفانه برعکس آن چیزی که عامه مردم تصور میکنند که میزان تخریب و تلفات ناشی از زلزله براساس میزان شدت و ریشتر زلزله محاسبه میشود، باید عرض کنم که خیر. اینطور نیست بلکه بستگی به حداقل 8 عامل دیگر نیز دارد!

البته این مطلب را دانشمندان وسازمان های تخصصی باید زودتر از اینها برای مردم توضیح میدادند و روشن میکردند که متاسفانه تاکنون از بیان و تشریح آن برای عموم غفلت نموده اند و این گونه نباید باشد که من به عنوان یک کارشناس آموزشی و سپس مخترع مباحث زلزله، بیایم و این مطلب را شاید برای اولین بار مطرح کنم.

عوامل اصلی که میتواند در میزان تخریب و تلفات نقش داشته باشند بررسی ژئومکانیک، عمق و فاصله محل وقوع زلزله تا سطح زمین، بافت و تراکم جمعیتی محل وقوع زلزله، نوع و بافت سازه ای محل وقوع زلزله، زمان و ساعت وقوع زلزله، مدت زمان ادامه زلزله،شرایط جوی بد سرد و بارانی و  میزان غافلگیری است.

***نسیم معرفت***

** به نظر شما آموزش های رایج آمادگی در برابر زلزله، صحیح و اصولی برگزار می شوند و تا چه اندازه می توانند مفید و مثمرثمر باشند؟

بطور کلی این تمرین ها خوب و مفیدند و در واقع از دست روی دست گذاشتن بهتر است، اما سالهاست که این آموزش ها ارتقا نیافته و در جا میزند. در صورتی که دیگر وقتش رسیده از حالت تشریفاتی خارج شویم و برنامه ریزی ها و تمرینات، جدی تر داشته باشیم، زیرا  زلزله اصلا و اصلا شوخی بردار نیست و اگر اتفاقی بیافتد، تمام کسانی که می توانستند اقدامی کنند ولی کوتاهی کردند در دنیا و آخرت قطعا باید پاسخگو باشند.

به هر صورت زلزله مهیب، یک مصیبت بزرگ و واقعی برای همه خواهد بود و بنده این تجربه بسیار تلخ را در زلزله رودبار داشته ام که اجساد خویشان نزدیک خود را از زیر آوار خارج نموده و به خاک سپرده ام.

البته این تمرین ها ، اشتباهاتی نیز دارند که باید اصلاح شوند. به عنوان مثال، عدم توجه به عامل مهم «مثلث حیات» بطوریکه در سال 1985 که زلزله مکزیکوسیتی رخ داد تمام دانش آموزان یک مدرسه که زیر نیمکت های کلاس، پناه گرفته بودند به طرز فجیعی کشته شدند و تمامی استخوان هایشان شکسته شده بود. تا اینکه اخیرا شخصی به نام داگ کوپ با بررسی سوابق این مطلب، اهمیت توجه به مثلث حیات را مطرح کرد.( البته تصادفا بنده حقیر نیز پس از زلزله بم در مصاحبه سال 1382 خود با روزنامه جام جم, به این مطلب اشاره کردم. نمایش تصویر روزنامه از اینجا(+)

این نظریه اعتقاد دارد که در کنار اشیاء بزرگ و محکم مانند کمد و میز و… پناه گرفتن بسیار بهتر و امن تر از پناه گرفتن در زیر این اشیا است.

شما اکنون اشاره ای به این ابداع تان و آقای کوپ در خصوص «مثلث حیات» داشتید! در خصوص اختراعتان[اتاق امن زلزله] که شهرت جهانی یافت و در رسانه های خارجی نیز انعکاس داشته، توضیحاتی ارائه می کنید؟

طرح اتاق امن، در حال حاضر تنهاترین و بهترین راه کار موثر برای مقابله با زلزله در دنیا است، بطوریکه اکنون در کشورهای ژاپن، برای مقابله با زلزله و خطر حملات موشکی و در کره جنوبی نیز برای مقابله با خطرحملات موشکی کره شمالی و در آمریکا نیز برای مقابله با گرد باد، بسیار مورد توجه قرار گرفته است و حتی شورای شهر تمامی ایالات آمریکا به مقدار 75درصد کمک هزینه تشویقی نیز به مردم تخصیص داده است.

عملکرد اتاق امن زلزله بدین شکل است که با توجه به اینکه حداقل حدود  هفتاد درصد از سازه های مردم در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه و همچنین در بخش ضعیف نشین کشورهای پیشرفته، در برابر زلزله مقاوم نیستند و امکان نوسازی و مقاوم سازی آنها نیز وجود ندارد لذا تنها راه کار، مقاوم سازی بخشی از منزل بوسیله یک کلاف مکعبی تیر آهنی سبک (بدون درب وپنجره ) است تا در هنگام زلزله، ساکنین آن سازه به درون آن فرار نمایند.

البته این را اضافه کنم که در زلزله هایی که بطور ناگهانی و ضربه ای یا در هنگام نیمه شب رخ میدهند و فرصت فرار به داخل این اتاقک بدست نمی آید، این اتاقک حتی در پس از تخریب کلی ساختمان یک یا دو طبقه، نه تنها مانع حالت پِرسی ریزش ساختمان میشود بلکه حداقل به شعاع 3 متر در اطرف خود، فضای خالی مثلثی را ایجاد میکند و در واقع همان «مثلث حیات» است که نقش بسیار ارزشمندی را در امکان جابجایی و نجات نفراتی که در زیر آوار مانده اند میدهد و همچنین به مانند یک پرچمی، چه امدادگران حرفه ای و چه امدادگران مردمی را نسبت محل شروع عملیات تجسس راهنمایی میکند.

این اتاقک برای اینکه بتواند پناه گرفتگان در خود را به راحتی برای چند روز نیز حفظ نماید، مجهز به کنسرو، آب، دارو، لوازم کمکهای اولیه، لوازم امدادخواهی می باشد. بطور کلی اتاقک امن، دارای دو مدل (داخل و بیرون ساختمانی) می باشد که مدل داخل ساختمانی، همان مدل مشهوری می باشد که به دلیل تقلب و سرقت، بنده 5 سال آنرا پیگیری بی وقفه قضایی نمودم که حاصل آن دریافت 3 حکم محکومیت متهمین و ابطال برگه ثبت اختراع آنها بوده است و اهمیت موضوع در حدی بوده است که حتی در پشت تریبون مجلس نیز در این خصوص صحبت شد. علاقمندان میتوانند باجستجوی کلمات اتاق امن یا فرزاد سلیمی در گوگل به اطلاعات بیشتری در این خصوص دست یابند.

**آیا تاکنون این طرح در کشورمان اجرا شده است؟

بله–طبق گزارش شهردار تهران در اوایل دهه هشتاد به شورای شهرتهران، چندین دستگاه از آن در مناطق جنوبی تهران و همچنین در تعدادی از شهرها نیز اجرا شده است و حتی چندسال قبل نیز گزارش تصویب برنامه اجرا اتاق امن در تمامی روستاهای کشور  به توسط سازمان هلال احمر، به تصویب رسیده است، که امیدوارم هرچه زودتر اجرا شود تا از تلفات بیشتر از این در کشور جلوگیری شود، زیرا هر یک روز تاخیر در تجهیز بافت های فرسوده به اتاق امن  و هر یک نفری که به دلیل همین تاخیرها، در زیر آوارها جان خود را از دست بدهد، مسئولیتش بر گردن عوامل آن است. مثلا در زلزله بم که بنده چندین ماه زودتر از این زلزله، طرح اتاق امن را به مسئولین مربوطه ارائه داده بودم، بدان توجه می شد و در بم نیز اجرا میشد، آمار تلفات به یک دهم کاهش می یافت!!

زیرا زلزله بم که در نیمه شب اتفاق افتاد، دارای دو پیش لرزه بود که مردم را وحشت زده از خواب بیدار نمود ولی مردم بدلیل سرمای شدید، قادر به رفتن به فضای آزاد نبودند و بناچار در زیر سقف هایشان باقی ماندند تا اینکه یک ساعت بعد، زلزله مرگبار اتفاق افتاد و چهل هزار نفر را به کام خود کشید!!  که اگر اتاق امن احداث شده بود، مردم با همان پیش لرزه اول، در زیر سقف این اتاق امن پناه میگرفتند و حتی میتوانستند که با خیالی آسوده بخوابند و از مرگ در امان بمانند، که متاسفانه چنین نشد!!  و مجددا این اتفاق در زلزله ی بعدی نیز مانند ورزقان و… تکرار شد!  لذا باید جنبید.

**آیا شما استان ها و یا شهرهایی را که بیشتر از بقیه در معرض خطر زلزله هستند در اختیار دارید؟

بله، شهرهایی که دقیقا بر روی گسل ها قرار دارند و در معرض خطر بیشتری هستند و تراکم جمعیتی شان در کنار منابع آبی قرار دارند، بشرح ذیل هستند؛ تهران، شهر ری، کرج، مشهد، تبریز، قم، سنندج، زاهدان، اهواز، گرگان، چالوس، آستارا، شاهرود، فیروزکوه ، آبیک، کازرون، جیرفت، سمنان، ارومیه، مسجدسلیمان، بم، ساوه، فردوس، امیدیه، رامهرمز، سراوان، بشاگرد، میانه، دامغان، میناب و جاجرم. البته باید عرض نمایم که به دلیل پیچیده بودن و غیر قایل پیش بینی بودن جهت حرکت امواج زلزله از اعماق به سطح، نمیتوان هیچ شهری را در ایران از خطر زلزله در امان دانست . 

http://www.lahidjan.com/72386/%da%af%d9%81%d8%aa%da%af%d9%88%d8%a8%d8%a7-%d9%85%d8%ae%d8%aa%d8%b1%d8%b9-%d8%a7%d8%aa%d8%a7%d9%82-%d8%b6%d8%af%d8%b2%d9%84%d8%b2%d9%84%d9%87-%d8%af%d8%b1-%d8%b2%d9%84%d8%b2%d9%84%d9%87-%d8%b1%d9%88.html