خبرگزاری حوزه به مناسبت ایام شهادت امیر المومنین علی علیه السلام  در گفتگو با استاد ارجمند حجت الاسلام و المسلمین  سیدمحمد طباطبایی یزدی فرزند مرحوم آیت‌الله محقق طباطبایی(ره) پیرامون کتاب «فضائل امیر المومنین» که با همت ایشان به زیور طبع آراسته گردید رسیده ایم و آنچه می خوانید ماحصل این گفتگو می‌باشد:

 * در ابتدا معرفی اجمالی از شخصیت مرحوم علامه محقق سیدعبدالعزیز طباطبایی یزدی داشته باشید.

 بسم الله الرحمن الرحیم. مرحوم «سیدعبدالعزیز طباطبایی    ‎یزدی»(ره) از نوادگان مرحوم آیت ‎لله العظمی «سیدمحمدکاظم یزدی» صاحب "عروة الوثقی" و از جهت مادری و پدری به صاحب عروه متصل بودند.

 ایشان در نجف اشرف به دنیا آمده و در محیط علمی این شهر مقدس پرورش یافتند، از محضر عالمان بزرگی همچون مرحوم آیت‌الله العظمی خوئی(ره) و آیت‌الله العظمی سید عبدالهادی شیرازی(ره) بهره‌ بردند.

 * ایشان از کدام یک از شخصیت های بزرگ علمی نجف بیشتر متأثر بودند؟

 دو شخصیت علمی نجف بر شخصیت محقق طباطبایی تأثیرگذار بودند، یکی شیخ آقابزرگ تهرانی صاحب "الذریعه" ـ که هر چه زمان می‌گذرد اهمیت و جایگاه این شخصیت بزرگ بیشتر برای دیگران مشخص می‌شود، چنان که در زمان حیات اهمیت کارشان برای برخی به روشنی مشخص نبود و گمان می‌کردند ایشان بین کتاب‌ها نشسته است و مطالبی می‌نویسد. بعدها کتاب الذریعه ایشان مرجع قریب به اتفاق همه پژوهش های اسلامی شد ـ و دیگری هم مرحوم آقا شیخ عبدالحسین امینی صاحب کتاب گران‎سنگ "الغدیر" است.

 مرحوم والد 25 سال با این دو شخصیت بزرگ محشور بوده‌اند. منزل شیخ آقابزرگ دقیقاً مقابل منزل شخصی ایشان بود و محقق طباطبائی همچنان که در کتابخانه علامه امینی مشغول به شناسایی نسخ خطی بودند، نسخه ها را به محضر شیخ آقابزرگ طهرانی می بردند و در محضر ایشان شاگردی می کردند.

 حتی به گونه ای بود که محقق طباطبائی در پژوهش های حدیثی و نسخه شناسی ها، رابط بین این دو شخصیت بزرگ بودند. همچنین طی سفرهایی که به ایران، سوریه و ترکیه داشتند؛ برای علامه امینی و شیخ آقابزرگ طهرانی منابع خطی از کتابخانه های مختلف عکسبرداری یا استنساخ می کردند و برای الغدیر و الذریعه به اساتید خود می رساندند.

 این دو دانشمند ربانی، بر شخصیت مرحوم والد خیلی تأثیر گذاشتند. بعد فوت شیخ آقابزرگ در سال 1389 و علامه امینی در سال 1390 ـ یعنی در فاصله حدود شش ماه ـ سعی مرحوم والد بر این شد که راه این دو استاد را با همان سبک و سیاق ادامه دهد و لذا بیشترِ آثار بر جای مانده از مرحوم محقق طباطبایی تکمله و حاشیه ای بر آثار علامه امینی و شیخ آقابزرگ تهرانی، یا در همان موضوعات کاری آنها و در راستای اهداف علمی آنان است.

 دو کتاب اصلی آقابزرگ، "الذریعه الی تصانیف الشیعه" کتاب‌شناسی علمای شیعه و دیگری "طبقات اعلام الشیعه" شرح‌حال طبقه به طبقه و قرن به قرن علمای شیعه است. بخش عمده کار محقق طباطبائی ادامه حیات علمی آقابزرگ طهرانی در این دو پروژه بود.

 چنانچه مستحضر هستید، کتاب الذریعه به صورت یکجا به چاپ نرسید و مجلد به مجلد چاپ شده است. تعدادی از مجلدات آن در نجف اشرف چاپ شد و تعدادی دیگر را مرحوم شیخ آقابزرگ به تهران فرستادند که پسر ایشان دکتر علی‌نقی منزوی و مجلدات بعد را فرزند دیگرشان احمد منزوی در تهران به طبع و نشر رساندند.

 همین موضوع سبب شد که چاپ با مشکلاتی همراه شود و تغییر و تصرفاتی در آن حاصل شد که شیخ آقابزرگ از این موضوع ناراحت بودند و مرحوم محقق طباطبایی به لحاظ مشکلاتی که روی الذریعه پیش آمد؛ کارهایی روی الذریعه انجام دادند.

 ابتدا مستدرک الذریعه را گردآوری کردند، 11 هزار فیش تحقیقاتی ایشان محصول این کار است. متأسفانه در اواخر عمرشان بیماری قلبی و تنگی نفس مانع شد که ایشان با خیال راحت بتوانند کار را ادامه دهند.

 کار دیگر ایشان که خیلی مهم است به نام "أضواء علی الذریعه" که این را به دلیل احترامی که برای الذریعه دارند این طور نام گذاری کرده‌اند. یعنی نمی‌خواستند بگویند که الذریعه خطا دارد بلکه می‌خواهیم روشن‌تر شود.

 الآن در هر کتابخانه دنیا که بروید برای مطالعات اسلامی شما را به قفسه کتب شیعه که راهنمایی می‌کنند آنجا کتاب الذریعه را معرف طایفه شیعه می‌بینید. این کتاب همه میراث علمی، دینی، فرهنگی و ادبی شیعه را با استناد به نسخ خطی و آثار چاپ شده معرفی کرده و به عبارتی شناسنامه میراث ما است.

 همچنین الذریعه مأخذ و منبع کتابها و مقالات و تمامی پژوهش هایی است که به نوعی با میراث علمی شیعیان مربوط باشد. متأسفانه چاپ این اثر در زمان و شرایطی بود که اشتباهات زیادی داشت، با این حال هر زمان که می‌خواهند الذریعه را چاپ کنند یا چاپ قدیمی را افست می کنند و یا از روی همان چاپ، با همان اغلاط حروف‌چینی می‌کنند.

 مرحوم محقق طباطبایی هم بر اساس احساس وظیفه و احترامی که به شیخ آقابزرگ داشت، الذریعه را خط به خط از اول مطالعه و روی آن کار کردند و همه اغلاط را اعم از اغلاط علمی و مطبعی تصحیح نمودند.

 همچنین اطلاعات بسیار زیادی را درباره همان مدخل ها که در الذریعه آمده است در حاشیه و در فیش های جداگانه ای افزودند که مجموع این تعلیقات عنوان «اضواء علی الذریعه» را گرفت.

 نوع تصحیحات مرحوم محقق طباطبایی بر این کتاب شامل چه مواردی بود؟

مثلاً کتابی که متعلق به نویسنده‌ای سنی مذهب است و در الذریعه جزو نویسندگان شیعه شمرده شده است، چرا که «الذریعه» کتاب‌شناسی شیعه است نه اهل سنت؛ و گاه تاریخ تولد یا وفات شخصیتی اشتباه نقل شده بود یا اینکه بر اساس پژوهش های جدیدتر به نتایج دیگری حاصل می‎شد، این موارد را مرحوم محقق طباطبایی اصلاح کردند.

 همچنین با سفرهای علمی بسیار زیادی که محقق طباطبائی داشتند؛ نسخه های خطی بی شماری در کتابخانه های دنیا ـ از کتابخانه های بزرگ گرفته تا مجموعه های شخصی کوچک ـ دیدند، درنتیجه نسخه هایی شناسایی شد که مرحوم آقابزرگ طهرانی ندیده بودند و اینها نیز در همین کار بر الذریعه افزوده شده است.

 مرحوم علامه شیخ آقابزرگ طهرانی در شرایطی الذریعه را آغاز کرد که هیچ فهرست نسخ خطی در دست نداشت و اولین فهارس نسخ خطی ایران یعنی مجلدات اول آستان قدس رضوی و مجلس شواری ملی در تهران، بعد از آن منتشر شدند.

 انتشار فهارس نسخ خطی در سالهای بعد، برای ادامه حیات الذریعه بسیار مهم بود و محقق طباطبائی با تلاش برای شناسایی نسخ خطی تقریباً همه فهارس نسخ خطی را چه از کشورهای اسلامی و چه از کشورهای دیگر منتشر شده بود؛ در حد کمال توان خود دنبال کرده و خط به خط مطالعه نمودند تا کتابشناسی شیعه را تکمیل کنند.

 در حاشیه فهرست هایی که اکنون در کتابخانه محقق طباطبائی وجود دارد، می توان دید که ایشان از سویی دنبال میراث علمی عالمان، ادیبان، محدثان و دانشمندان شیعه بودند و از سویی فضائل اهل بیت پیامبر علیهم السلام را در میراث اهل سنت پیگیری می کردند. گویی این فهارس از زیر چشم شیخ آقابزرگ طهرانی و علامه امینی گذشته است تا الغدیری و الذریعه ای تألیف شود.

 * بیش‌ترین دغدغه مرحوم محقق چه بود؟

 می‌توان گفت هسته مرکزی تمام تلاش ایشان شخصیت امیرالمؤمنین(ع) بود. اگر کار کتاب‌شناسی و نسخه شناسی انجام می‌داد؛ اگر در کتابخانه حرم مطهر رضوی و در شهرها و کشورهای دیگر نظیر ترکیه، سوریه، عراق، یمن، انگلستان و آمریکا به کتابخانه‌ها می‌رفتند؛ همه جا به دنبال این بودند که کتابی درباره فضایل امیرالمؤمنین(ع) بیابد.

 کتاب های روایی اهل سنت که اشاره‌ای به فضائل امیرالمؤمنین(ع) داشت را در یادداشت می‎کردند. از تعبیرات ایشان در دفاع از فضائل امیرالمؤمنین(ع) و رد معاندان، کاملا ملموس است که ایشان واقعاً عاشقانه کار کرده است. 

* اخیراً کتابی با عنوان فضائل امیرالمومنین با تصحیح و تحقیق مرحوم محقق منتشر شد که کتاب سال حوزه نیز نام گرفت. لطفاً راجع به این کتاب توضیحی بفرمایید.

 احمد بن حنبل کتابی با نام "فضائل الصحابه" پیرامون فضائلی که از لسان پیامبر اسلام(ص) درباره صحابه نقل شده ـ و در آن درباره فضائل امیرالمؤمنین(ع) نیز نوشته شده ـ را کتابت کرده است. از خلیفه اول شروع کرده تا عبدالله بن عباس، حتی فضائل حضرت زهرا(س) نیز در آن وجود دارد.

 وی هنگامیکه این کتاب را تدوین می‌کند، فضائل امیرالمؤمنین علی(ع) جزء مهم کتاب می‌شود، چراکه هم به لحاظ تعداد که 369 روایت بوده و هم به لحاظ سندیت و قاطعیت چشمگیر است.

 «احمد بن حنبل» امام حنابله؛ سال 241 از دنیا رفت و روایاتش را پسرش «عبدالله بن احمد» و شخص دیگری به نام «قَطیعی» جمع‌آوری کرده‌اند. وقتی تعداد روایات مربوط به فضائل امیرالمؤمنین علی(ع) جلب توجه کرد، از همان سده‌های نخست از کتاب "فضائل الصحابه" جدا شد و تحت عنوان "فضائل علی" در بین عالمان و محدثان استنساخ و تکثیر گشت و عنوان مستقلی گرفت.

 نسخه های خطی "فضائل علی" هم از همان قرون کهن به صورت مستقل در آمد و در زمره آثار احمد بن حنبل کتابی جداگانه شد.

 محدثین عبارت زیبایی به نقل از احمد بن حنبل بیان کرده‎اند که ما در ابتدای کتاب آورده‌ایم: «ما جاء لأحدٍ من أصحاب رسول الله من الفضائل ما جاء لعلی بن أبی طالب رضی الله عنه». خود احمد بن حنبل است که می‌گوید: آنقدر که احادیثی پیرامون فضیلت و شأن علی بن ابی طالب(ع) آمده، نسبت به هیچ کدام از صحابه پیامبر اکرم(ص) نیامده است.

 هم حاکم نیشابوری که "مستدرک بر صحیحین" را نوشته و هم ذهبی که عنادش با شیعه و امامیه روشن است؛ بر این مطالب خدشه نکرده اند اما برخی سنی‌ها که نمی‌خواهند این واقعیت‌ها را بپذیرند این مطالب را تضعیف کرده‌اند. مثلا در کشور عربستان سعودی همین کتاب را به صورت مستقل چاپ کرده اند اما در پاورقی ها، یکی یکی روایات و راویانش را با روشی غیرعالمانه و مغرضانه تضعیف کرده‌اند(!).

 * مرحوم محقق طباطبایی چه اقداماتی بر این کتاب انجام داده‌اند؟

 اهمیت این کتاب این است که مرحوم محقق طباطبایی تک تک احادیث آن را در پاورقی بررسی کرده‌اند. اهل سنت معاند در تضعیف حدیث گفته‌اند که این راویش فقط عبدالله بوده که از پدرش نقل کرده، اما اگر عبدالله از یکی دیگر از مشایخ غیر از احمد بن حنبل نقل کند این سندش قوی نیست. مرحوم محقق طباطبایی نیز این احادیث را از طرق دیگر تقویت کرده‌اند.

 تقویت این احادیث به این معنی نیست که تمام این احادیثی که احمد بن حنبل روایت کرده صحیح باشد. تعدادی روایات را مرحوم محقق طباطبایی تضعیف کرده‌اند. معنای نقد هم همین است. وقتی شما روی مطلبی پژوهش می‌کنید این طور نیست که همه را بگویید خوب است یا بد است. باید جایی که اشکال دارد را بیان کنید.

 غربی‌ها معمولا پژهش های جهان شرق را تأیید نمی‌کنند و آن را روشمند نمی دانند و طبق معیارهایی که خودشان دارند تحقیقات ما را ضعیف می‌دانند. اما خانم «زابینه اشمیتکه» از محققان بسیار فعال آلمانی و مسئول مطالعات معتزلی و شیعه در آلمان، وقتی این کتاب چاپ شد، خبر آن را در فضای مجازی عنوان کرد و تیتر زد: یک «تحقیق نمونه» در جهان اسلام.

 * در تصحیح این کتاب، از چه نسخه هایی استفاده شده است؟

 در تصحیح این کتاب از پنج نسخه استفاده شده است که در مقدمه کتاب معرفی کرده‌ایم. یک نسخه مربوط به قرن ششم و در یکی از کتابخانه های ترکیه بود، نسخه کهن دیگری از کتابخانه آیة الله العظمی مرعشی نجفی، نسخه ای یمنی که در تملک مرحوم علامه سید محمدعلی روضاتی قرار داشت و دو نسخه دیگر نیز نسخ کهنی از کتابخانه های صنعاء یمن بود.

 * مشکلات پیش روی تحقیق پیرامون این کتاب چه بود؟

 اولاً راجع به تحقیق خود کتاب باید گفت مرحوم محقق طباطبایی در بسیاری از بخش‎ها به نسخه‌های خطی ارجاع داده‌اند. الآن کتاب‌ها راحت در کتابخانه‌ها پیدا می‌شود ولی در آن زمان که ایشان روی این کتاب کار می کردند، کتاب‌ها در دسترس نبود و نسخ خطی را مطالعه و ارجاع می دادند.

 ارجاع مطلب به نسخه خطی مشکل است، برخی از این کتب خطی روایی که ایشان آدرس داده اند هنوز هم چاپ نشده است و این‌ها حاصل تحقیقات مرحوم والد است. تحمل مشقتی که بزرگوارانی مثل علامه امینی، شیخ آقابزرگ طهرانی و مرحوم والد در آن زمان متحمل شده‌اند، بسیار ستودنی است. امروزه کارها آسان شده و به عنوان مثال تصویر برخی نسخه‌ها را روی اینترنت می‌توان بدست آورد، وسایل ارتباطی گسترش پیدا کرده است و می توان از طریق ایمیل با کتابخانه ها و محققان ارتباط گرفت.

 امروزه سفر کردن راحت شده است. ایشان آن روزگار با اتوبوس‎های چوبی که در نجف مرسوم بود مسافرت های طولانی می‌کردند. برای دیدن نسخه ای با همین اتوبوس‎ها مسافتی طولانی تا حلب و دمشق می رفتند و بر می گشتند. شرایط آن نسل ها بسیار با شرایط نسل ما متفاوت بوده است و در عین حال با همه این مشکلات، کارشان بسیار پر خیر و برکت بوده و حجم پژوهش و استحکام آن با کارهای ما فاصله بسیار زیادی دارد.

 علامه امینی به ایشان فرموده بودند که شنیده‌ام یک نسخه اصلی ابن عساکر در کتابخانه ظاهریه دمشق وجود دارد و مرحوم پدر به آنجا رفتند و بعد از دسترسی به آن نسخه، سه ماه آنجا ماندند و مطالبی را که در شأن و فضائل امیرالمؤمنین بود را به خط خودشان از آن نسخه ها استنساخ کردند و این کارها را بعدها در قم به آسانی در دسترس محققان و مؤسسه های پژوهشی گذاشتند.

 نسخه های عکسی ارزشمندی که ایشان در این سفرها تهیه کرده اند، همگی مبنای تصحیح و تحقیق بسیاری از کتابهایی شد که بعدها از سوی محققان انتشار یافت. ایشان برای در اختیار گذاشتن این کارها به محققان دیگر منتی نداشت، چون خودش دنبال بهانه ای بود تا این مطالب منتشر شود و تمام جهان، فضائل امیرالمؤمنین را بخوانند و بدانند. دنبال این بود که به هر طریقی پشتوانه عظیم و محکم تشیع، نشان داده شود.

 * تصحیح کتاب فضائلی احمد بن حنبل نوشته بود، چه مقدار زمان برد؟

 این کار مربوط به سال 1356 شمسی و یکسال قبل از مهاجرتشان به ایران است. در همان زمان نشر این کتاب تا مرحله حروف‌چینی هم پیش رفت، اما همینطور ماند و چاپ نشد. دست نوشته های ایشان باقی ماند. هدف مرحوم والد از دست نوشته‎ها این بود که مقدمه جامعی برای این کتاب بنویسند.

 برای بخش های مقدمه عنوان هم زدند ولی برخی عناوین همینطور ناقص ماند. این کتاب مقدمه ای به نام «الفضیلة والفضائل» دارد که هر کس بعد از چاپ کتاب این مطلب را خواند به هیجان آمد. ایشان تحت این عنوان، چنین بحث می‌کند که اساساً فضیلت به چه معناست؟ فضیلت انسان به چیست؟ و بعد ادامه می‌دهند که تمام این فضائل در امیرالمؤمنین بود و علی علیه السلام مورد ستایش تمام ملت های دنیا هستند............................................

http://www.hawzahnews.com/news/1973/346444/%D8%B3%D9%81%D8%B1+%D8%A8%D9%87

به گزارش خبرگزاری حوزه، مصطفی هوشمندی، مبتکر قزوینی "رحل نوین" با بیان اینکه رحل ها در گذشته برای کمبود روشنایی طراحی شده بود خاطرنشان کرد: در حدود 700 سال پیش، اولین رحل در زمان ایلخانی به منظور حل مشکل نور طراحی شده و با توجه به اینکه امروزه این مشکل برطرف شده آنچه در انتخاب و ساخت رحل باید مورد توجه قرار گیرد زاویه دید مناسب و نحوه صحیح نشستن است    .

این جانباز هشت سال دفاع مقدس تصریح کرد: رحل های موجود از لحاظ زاویه نور و طرز نشستن مشکلاتی دارند که در سلامتی مصرف کنندگان آن موثر است. طرح "رحل نوین" با دریافت تأییدیه پزشکان معتمد استان قزوین از لحاظ ارتوپدی و چشم پزشکی است و پارک علم و فناوری استان قزوین از سال 90 به تولید رسیده و تاکنون نمونه مشابه خارجی نداشته است.

وی که در حاشیه نمایشگاه بین المللی قرآن کریم با خبرنگار خبرگزاری حوزه در تهران گفتگو می‎کرد، افزود: این رحل نوین چندمنظوره با پایه میکروفن، جای لیوان، پایه لپ تاپ، جای عطر و جای مهر برای قرآن های با قطع وزیری طراحی شده و جنس آن از مواد ABS و مقاوم با تحمل وزن 24 کیلوگرم است که برای جانبازان ویلچری در همان وضعیت نشسته روی ویلچر به عنوان پایه مطالعه، راحتی در نماز خواندن و پایه لپ تاپ قابل استفاده است.

هوشمندی، قیمت این رحل را مقرون به صرفه و مناسب دانست و خاطرنشان کرد: حدود 10 هزار عدد از این رحل تا کنون در رنگ های سبز، قهوه ای و سفید تولید شده که در بازار موجود است.

این مبتکر قزوینی ادامه داد: طرح رحل نوین در استان های اصفهان و یزد مورد استقبال فراوانی قرار گرفته اما تاکنون به صورت محدود در سطح کشور توزیع شده است. در حالی که این طرح قابلیت معرفی به کشورهای مسلمان و کشورهای عربی را نیز دارا است و قطعا استقبال خوبی از این محصول خواهد شد.

وی با بیان این مطلب که در نمایشگاه بین المللی قرآن کریم از این رحل استقبال شده تاکید کرد: در این نمایشگاه مردم متدین و قرآن دوست از این رحل که هم برای قرآن و هم جهت استفاده از کتاب و لپ تاپ کارایی دارد، استقبال شده و تاکنون بالغ بر 5000 دستگاه آن خریداری شده است.

خبرگزاری حوزه/ در دعای بیست ‌و چهارم روز ماه مبارک رمضان می‌خواهیم؛ اللهمّ إنّی أسْألُکَ فیه ما یُرْضیکَ، وأعوذُ بِکَ ممّا یؤذیک، وأسألُکَ التّوفیقَ فیهِ لأنْ أطیعَکَ ولا أعْصیکَ، یا جَوادَ السّائلین.

خدایا من از تو می‌خواهم در آن آنچه تو را خشنود سازد، و پناه مى برم بتو از آنچه تو را بیازارد، واز تو توفیق فرمان برداریت وترک نافرمانیت را در آن می خواهم، اى بخشنده سائلان.

در دعای روز بیست و چهارم سه مطلب مطرح است:

1.         رضای خدا؛

2.         اذیت خدا؛

3.         اطاعت خدا.

 چه اعمالی موجب رضایت و خشنودی خداست؟

در فراز اول می خوانیم: «اللهمّ إنّی أسْألُکَ فیه ما یُرْضیکَ» خدایا من از تو میخواهم در آن آنچه تو را خشنود سازد.

ما نسبت به رضا و اذیت خدا یک سری روایات داریم که با این اعمال رضایت و خشنودی خدا حاصل می شود، و برخی رفتار و اعمال دیگر سبب ناراحتی و غضب خداوند میشود.

در ابتدا باید دید مقصود از غضب و رضای خدا چیست؟ فردی که کاری انجام دهد که موجب غضب و خشم خدا است یعنی مستحق عذاب خداوند شده است.

رضایت و غضب خداوند مانند خرسندی وخشم ما نیست، چرا که وقتی ما خشمناک می شویم از حالتی به حالت دیگر منتقل می شویم، وخداوند از عارض شدن این امور منزه است، بلکه مقصود از خشم وغضب خدا یعنی عقاب و عذاب خدا؛ ورضایت و خشنودی خدا یعنی ثواب خداست.

 یک سری از اعمال موجب رضایت و خرسندی خدا است مانند: اطاعت از رسول خدا (ص) وفاطمه زهرا (س) وتمامی امامان معصوم (ع)، آمرزش خواهی فراوان، تواضع، پرداخت صدقه فراوان به مستمندان و رضایت به قضای او داشتن، کمک رسانی به مردم موجب سزاواری اجر و ثواب است.

برخی از نشانه های رضایت خدا از بنده

در مورد نشانه های رضای خدا روایت شده است که حضرت موسی به خداوند فرمود: « خدایا! خبرم بده که نشانه راضی شدن تو از بنده ات چیست؟ خداوند وحی فرستاد که اگر، ببینی من بنده ام را آماده می‌کنم تا اطاعت مرا بکند و از گناهان بازش دارم این علامت رضای من است» .

این به معنای بستر سازی است که بازتاب عملکرد مثبت خود بنده است، که لیاقت آن را یافته است که از این بستر بهره جوید واز این عنایت ویژه الهی بهره گیرد.

در روایت دیگری پیرامون نشانی رضایت خداوند از بنده آمده است: « اگر دیدی انسان های فقیر و افتاده را دوست داری و از انسان های ستمگر بیزاری این علامت رضای خدا است.»

مقام رضا در روایات معصومین و بزرگان

مقدم داشتن رضای خدا بر رضای مخلوق خود علامت رضایت مند  قرار گرفتن انسان است، فردی به امام حسین(ع) نامه نوشت: که ای آقای من؛ از خیر دنیا و آخرت خبرم ده. حضرت در پاسخ نوشتند: «بسم الله الرحمن الرحیم؛ هرکس به خاطر اینکه رضایت خدا را به دست آورد کاری انجام دهد ولی مردم از آن ناخرسند باشند خداوند او را از شر مردم حفظ می خواهد کرد، و هرکس رضایت مردم را به قیمت خشم خدا به دست آورد خداوند وی را به مردم واگذار نهد» . 

رسول اکرم(ص) می فرماید:« هرکس به قیمت غضب خالق در پی رضایت مخلوق باشد؛ خداوند آن مخلوق را بر وی چیره خواهد ساخت.»

امام زین العابدین(ع) می فرماید:« رضایت انسان به چیزی که خوش نمی دارد، بالاترین درجات یقین است.»  

رضایت آدمی به قضا وخواست خدا همانند مرگ عزیزان، گرفتاری، بیماری، و.. بالاترین درجات یقین است، خیلی انسان باید قوی باشد که به راحتی تسلیم قضا وخواست الهی باشد، و شکوه کند.

نقل است که موسى گفت: خدایا! مرا به انجام کاری راهنمایی ام کن که اگر انجام دهم به رضای تو دست یابم، خدا وحی فرستاد: فرزند عمران! رضای من در ناخشنودی توست، وتو تاب آن را نداری، موسى سر به سجده نهاد وگریه کنان گفت: خدایا، تو تنها با من سخن گفتی، وبا هیچ کس پیش از من اینگونه سخن نگفتی، آیا مرا به انجام کاری که موجب رضا وخوشنودیت هست راهنمائی نمی کنی؟! خداوند وحی فرستاد: «رضای من در رضای تو به خواست وقضای منست» .  

امام صادق(ع) می فرماید:« در عجبم از مسلمانی که تمام خواست وقضایی که خداوند برای مقدر می دارد جز خیر برایش نیست، حتی اگر بدن او قطعه قطعه شود، ویا حکومت شرق و غرب را به وی بدهند در هر حال خیر وصلاح او در آنست.»

گاه در روایات خشم ورضای بعضی از بزرگان دین را برابر با خشم ورضای خدا دانسته اند، همانند این سخن معروف رسول خدا (ص) در باره دختر خود که فرمود:« رضای فاطمه رضای من است و خشم او خشم منست؛ هرکس او را دوست می دارد مرا دوست داشته، وهرکس او را خوشنود سازد من را خوشنود ساخته است.»  این حدیث خود اثبات کننده موقعیتی ویژه برای حضرت زهرا (س) است، چون ایشان  را بگونه ای معرفی کرده است که خرسندی وخشم او ملاک ومعیار گردیده است، واز طرف دیگر موضع گیری مثبت ویا منفی ایشان عین موضع گیری رسول خدا (ص) و بلکه خود خداست..

در روایات شیعه و اهل سنت آمده است که حضرت زهرا (س) مقامی دارد که رضایت حضرت رضای خدا است. حاکم نیشابوری حدیث صحیحی را آورده است که رسول خدا(ص) به فاطمه زهرا (س) فرمود: «خدا در خشم تو خشمناک، ودر رضای تو راضی است.» 

این به مانند یک چک سفید امضا می ماند برای تایید تمام عملکردها وموضع گیری های ایشان است، بنابر این آشکار می شود که غضب حضرت فاطمه زهرا(س) غضب یک انسان عادی نیست، چرا که خشم او خشم خدا وسرور او سرور خداست.  اینگونه احادیث مهر تایید کامل به تمامی عملکردها، موضع گیریها و رفتار حضرت زهرا(س) میزند. اگر کسی در خط فاطمه زهرا(س) باشد یعنی در خط خدا است، واگر کسی ملاحظه اشخاص را کند ونتواند موضعی درست را اتخاذ کند در نقطه مقابل حضرت زهراست.

چگونه خدا اذیت می شود؟

در فراز دوم می خوانیم:«و أعوذُ بِکَ ممّا یؤذیک» و پناه مى برم بتو از آنچه تو را بیازارد.

اذیت حالتی نیست که بر خدا عارض شود؛ خدا منزه است از این که دستخوش موارد و تغییرات اینگونه واحوالی واقع گرددد.

خداوند در سوره احزاب می فرماید:« إِنَّ الَّذینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهینا»

آنها که خدا و پیامبرش را آزار مى‏دهند، خداوند آنان را از رحمت خود در دنیا و آخرت دور ساخته، و براى آنها عذاب خوارکننده‏اى آماده کرده است

در این آیه اذیت خدا و پیامبر(ص) مورد اشاره قرار گرفته است؛ این آیه در رابطه با امیرالمومنین    ? و حضرت زهرا (س) شده است. 

همه مسلمانان این سخن رسول خدا (ص) را آورده اند که فرمود:« هرکس فاطمه را بیازارد من را آزرده است و هرکس من رابیازارد خدا را آزرده است.»

همچنین در روایات به نقل از رسول خدا(ص) آمده است:« هرکس علی را بیازارد من را آزرده است  و هرکس من را بیازارد خدا را آزرده است.»

تمام این احادیث اثبات کننده موقعیت بسیار عالی، وفضیلت بسیار بزرگ برای امام علی?و حضرت فاطمه زهرا (س) است. وقتی که اذیت فاطمه زهرا (س) اذیت رسول خدا (ص) شد، واذیت ایشان اذیت خدا گردید، معنای آن بر طبق آیه شریفه این است که هرکس در مقابل فاطمه و علی ? قرار بگیرد آزار خدا وپیامبر را موجب شده است، واو مستحق عذاب ونفرین ودوری از رحمت خداست.

خداوند در سوره احزاب در ضمن آیه 53 می فرماید:« وَ ما کانَ لَکُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ» .

و شما حق ندارید رسول خدا را آزار دهید.

در برخی روایات این آیه نیز در شـان امیرالمؤمنین و ائمه معصومین(ع) تفسیر شده است . چون در زمان حیات پیامبر (ص) کسانی بودند که ایشان را با بداخلاقی ها و رفتارهای خود اذیت می کردند. پیامبر (ص) در جنگ ها بسیار آزار دیدند در جنگ احد دندان و پیشانی پیامبر (ص) شکست. البته عمق آزار واذیت ایشان بسیار زیاد وگسترده است تا آنجایی که فرمود: « آن قدر که من اذیت شدم هیچ پیامبری اذیت نشد.» 

در احادیث آمده است:« هرکس مومنی را اذیت کند اعلام جنگ با خدا کرده است.» 

همچنین در روایات نقل شده است: «کسی که مؤمنی را اذیت کند من را آزرده، وهرکس من را بیازارد خدا را آزرده است، وهرکس خدا را بیازارد در تورات، انجیل، زبور وقرآن ملعون و از رحمت او به دور است.»

رسول اکرم (ص) می فرماید:« کسی که بنا حق همسایه اش را اذیت کند خداوند بوی بهشت را بر وی حرام می کند وجهنمی خواهد بود، وکسی که حق همسایه را ضایع کند از ما نیست، وپیوسته جبرئیل درباره همسایه سفارش نمود که گمان بردم حکم ارث بری همسایه از همسایه را خواهد آورد.»

زندگی های ماشینی و آپارتمان نشینی ا مروز خود فرهنگی خاص لازم دارد، ومستلزم آن است که بیشتر به حقوق همسایگان پایبند باشیم.

همچنین در احادیث ذکر شده است:« هر زنی که شوهرش را با زبانش بیازارد؛ خدا هیچ کاری را از وی قبول نمیکند حتی اگر شب ها عبادت کند و روزها روزه بگیرد و اموال خود را در راه خدا خرج کند، وجایگاهش اتش می شود؛ وهمچنین است اگر مردی همسرش را بیازارد وبه او ستم کند».

درخواست توفیق، در طاعت و فرمانبرداری حق متعال

در فراز سوم می خوانیم:«وأسألُکَ التّوفیقَ فیهِ لأنْ أطیعَکَ ولا أعْصیکَ.»

و از تو خواهم توفیق در آن براى اینکه فرمانت برم ونافرمانى تو ننمایم اى بخشنده سائلان.

بحث طاعت در آیات زیاد است؛ خداوند در سوره نساء آیه 59 می فرماید:«  یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ منکم »

اى کسانى که ایمان آورده‏اید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولوالامر(اوصیاى پیامبر) را!.

این منصب وجایگاه در دیدگاه شیعه، در اختیار معصومان وجانشینان آنانند که برخوردار از علم وعدالتند، اما از نگاه اهل عامه هرکس بر مسند قدرت تکیه زند ولی امر وواجب الاطاعه است، حتی اگر فاسد وفاسق باشد!

اطاعت خدا اصل است. امام باقر (ع) به جابر فرمود: «ای جابر، به شیعیانم خبر ده که هیچ خویشی بین ما وخدا وجود ندارد، هیچ کس جز با اطاعت وفرمان برداری به خدا نزدیک نمی شود، ای جابر، هرکس اطاعت خدا کند وما را دوست بدارد دوست وولی ما خواهد بود، وهرکس نافرمانی خدا کند دوستی ما او را سود نخواهد رساند.»

وفرمود:« هیچ کس به خدا نزدیک نمی شود مگر با طاعت خداوند، هرکس فرمان بردار خدا باشد دوست ماست، و هرکس نافرمانی او کند دشمن ما است، و به ولایت ما نمی رسد مگر با عمل و ورع.» 

بنابراین انسان مؤمن و متدین باید در چهارچوب اطاعت کردن از خداوند  قرار بگیرد و از معصیت و گناه دور باشد.  در این فراز از دعا توفیق طاعت وفرمان برداری ودوری از گناه ونافرمانی را می خواهیم.

 در پایان می گوییم: «یا جَوادَ السّائلین» اى بخشنده سائلان.

سائل یعنی فردی که فقیر است، و خداوند جواد است یعنی بسیار بر درخواست کنندگان بخشنده است.