سید اهل مراقبه (1)

آشنایی با مشاهیر: سید بن طاووس (589 ـ664 هـ . ق)

مرحوم‌ استاد ـ علامه طباطبایی ـ به دو نفر از علماء اسلام‌ بسیار ارج‌ می نهادند و مقام‌ و منزلت‌ آنان‌ را به عظمت‌ یاد می کردند: اوّل‌: سیّد أجلّ علیّ بن‌ طاووس‌ - أعلی اللهُ تعالَی مقامَه‌ الشّریف‌ -، و به‌ کتاب‌ إقبال‌ او اهمّیّت‌ می دادند و او را «سیّد أهل‌ الْمُراقَبة‌» می خواندند.

السید رضی الدین، ابوالقاسم، الأجلّ الأورع الأزهد الاسعد، قدوة العارفین و مصباح المتهجّدین، صاحب‌الکرامات‌الباهرة و المناقب‌الفاخرة، طاووس آل‌ طاووس، السید‌ بن‌ طاووس - قدس‌الله‌ سره - [1] مهر تابانی است که در آسمان پرفروغ جهان تشیع "سید اهل مراقبه" لقب گرفته است. (علامه تهرانی در مهر تابان می نویسند: "مرحوم‌ استاد ـ علامه طباطبایی ـ به دو نفر از علماء اسلام‌ بسیار ارج‌ می نهادند و مقام‌ و منزلت‌ آنان‌ را به عظمت‌ یاد می کردند: اوّل‌: سیّد أجلّ علیّ بن‌ طاووس‌ - أعلی اللهُ تعالَی مقامَه‌ الشّریف‌ -، و به‌ کتاب‌ إقبال‌ او اهمّیّت‌ می دادند و او را «سیّد أهل‌ الْمُراقَبة‌» می خواندند. دوّم‌: سیّد مَهدی بَحرالعُلوم‌ أعلی اللهُ تعالَی مقامَه‌." [2])

سخن درباره شخصیت عظیمی است که خود تصریح به "درک شب قدر" [3] نموده، عارف برحقی که در دنیا "دَرِ ملاقات میان او و امام حجت‌ بن‌ الحسن‌ العسکری ـ ارواح‌ العالمین‌ له‌ الفداء و عجل‌الله‌ تعالی له‌ الفرج ـ باز بوده است" (محدث نوری در خاتمه مستدرک‌الوسائل، ج 2، ص 441 در مورد سید بن‌ طاووس می نویسند: "از جای جای کتابهای او، خصوصا کتاب کشف‌المحجّة [4] ظاهر می شود که دَرِ ملاقات با حضرت حجت ـ صلوات‌ الله‌ علیه ـ برای او باز بوده است) و در برزخ، "روح مافوق ملکوتش هماره همدم جد بزرگوارش امام امیر‌المومنین – علیه‌السلام – می باشد، به طوری که حتی یک لحظه از آن حضرت جدا نمی شود." (مرحوم علامه تهرانی در جلد اول کتاب معادشناسی، ص 186 از قول علامه طباطبایی جریانی را در مورد برادر ایشان یعنی مرحوم سیدمحمدحسن الهی نقل می کنند و در ضمن آن، این جملات را هم می فرمایند که: "... ما روح‌ بسیاری از علما را حاضر کردیم‌ و س?الاتی نمودیم‌ مگر روح‌ دو نفر را که‌ نتوانستیم‌ احضار کنیم‌، یکی روح‌ مرحوم‌ سیّد بن‌ طاووس‌ و دیگری روح‌ مرحوم‌ سیّد مهدی بحرالعلوم‌ - رضوانُ اللهِ علیهما -؛ این‌ دو نفر گفته‌ بودند ما وقف‌ خدمت‌ حضرت‌ أمیرالم?منین‌ - علیه‌ السّلام‌ - هستیم‌، و ابداً مجالی برای پائین‌ آمدن‌ نداریم‌.")

نگاهی گذرا بر حیات سید ابن طاووس (رحمه الله)

سید رضی الدین، علی بن موسی بن جعفر بن طاووس، از نوادگان امام حسن مجتبی و امام سجاد – علیهماالسلام -، در روز 15 محرم سال 589 هـ . ق در شهر حلّه طلوع نمود. خود او در مورد ولادتش می فرماید: «ولادتم قبل از ظهر روز پنجشنبه،‌‌ نیمه ماه محرم سال پانصد و هشتاد و نه، در حله سیفیه‌‌ بوده» [5] و سرانجام در صبح دوشنبه پنجم ذیقعده سال 664 هـ . ق پس از عمری چون خورشید، پاک زیستن و تابیدن، در سن 75 سالگی و در شهر بغداد غروب نمود. [6] بدن شریفش را به نجف اشرف منتقل نموده و در حرم امیرالم?منین – علیه ‏السلام - به خاک سپردند. (هرچند در مورد محل دفن سید، بین صاحبان تراجم، نظر واحدی وجود ندارد و کاظمین و حله و نجف را نوشته‌اند، اما با توجه به شهادت ابن‌ الفوتی از معاصران وی در مراقد المعارف، احتمالِ وجود مرقد ایشان در همان محلی که خودِ سید در حرم مطهر حضرت امیر – علیه‌السلام - آماده کرده بودند، بیشتر از سایر احتمالات است. [7])

در وجه تسمیه خاندان سید، به آل‌ طاووس گفته‌اند، جد هفتم ایشان محمدبن‌اسحاق، که از اجله سادات مدینه محسوب می ‏شد، به خاطر زیبایی و ملاحتش به طاووس مشهور بوده است. پدر ایشان، موسی بن‌ جعفر نیز، از روات بزرگ حدیث است که روایات خود را در اوراقی نوشته بود و بعد از او فرزندش، رضی الدین، آنها را در چهار مجلد با نام «فرحة الناظر و بهجة الخاطر ممّا رواه والدی موسی بن‌ جعفر» جمع‏ آوری نمود. [8] مادر ایشان نیز دختر ورام‌ بن‌ ابی فراس، از بزرگان علمای امامیه بود. مادرِ پدرش نیز نوه شیخ طوسی می ‏باشد و به همین خاطر، ایشان در تصانیفش از شیخ طوسی به عنوان جد یا جد والد خود یاد می کند. [9]

جناب موسی بن‌ جعفر ـ پدر سید بن‌ طاووس ـ چهار پسر به نام‌های رضی الدین‌ علی، جمال‌ الدین‌ احمد ، عز الدین‌ حسن و شرف‌ الدین محمد داشتند که همگی از علمای اعلام و بزرگان شیعه می باشند. اما دو تای اول شهرتی عالم‌ گیر دارند، سید بن طاووس در کتب ادعیه، منصرف به رضی الدین‌ علی بن‌ موسی است و در کتب فقهی و رجالی منصرف به جمال‌ الدین‌ احمد بن‌ موسی. جناب احمد بن‌ موسی، از فقهای بزرگ تاریخ تشیع می باشند که تألیفات او را حدود 80 جلد نوشته‌ اند. البشری فی الفقه در 6 مجلد از جمله کتب فقهی اوست. وی از مشایخ علامه حلی و نخستین کسی است که احادیث را به چهار دسته: صحیح، حسن، موثق و ضعیف تقسیم‌ بندی نمود. [10]

قسمت بعدی را اینجا بخوانید...

پی نوشت ها:

[1] الفوائد‌ الرضویة، محدث قمی، ص330

[2] ر.ک. مهر تابان، علامه تهرانی، ص86

[3] اقبال‌الاعمال، سید بن‌ طاووس، ص 6 و 15

[4] کشف المحجّة، سید بن‌ طاووس، ص 104

[5] کشف المحجة لثمرة المهجة، سیدبن طاووس، ص 44

[6] خاتمة المستدرک، محدث نوری، ج ‏2، ص: 459

[7] برای تحقیق بیشتر ر.ک: ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، ص144. سیدبن طاووس در عرصه علم و عمل، عبدالعلی شاهرودی، ص226 به نقل از مراقد المعارف، ابن الفوتی، ج 2، ص 74

[8] و [9] مقدمه الإقبال‏ بالأعمال‏ الحسنة فیما یعمل‏ مرة فی‏ السنة، سیدبن‌طاووس، ج1، ص9

[10] سید بن طاووس در عرصه علم و عمل، عبدالعلی شاهرودی، ص22

منبع:

http://rahnameh.ir/index.aspx?siteid=109&siteid=109&pageid=22092&newsview=331920

تنظیم:محسن تهرانی-گروه حوزه علمیه تبیان