به نام خدا

حسادت

حسادت یعنی آرزوی زوال نعمت از دیگری . حسود کسی است که از وجود نعمت و خیر و خوبی وآسایش و راحتی و رفاه و پیشرفت در دست دیگری ناخشنود وناراضی وخشمگین   است و دوست ندارد که دیگری از این امور برخوردار باشد امیرالمومنین  (عَلَیهِ السَّلامُ )   می فرماید: «اَلحَسُودُ یَغتاظُ عَلَی مَن لا ذَنبَ لَهُ ، حسود نسبت به کسی که هیچ گناهی ندارد خشمگین می شود. (علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج 73، ص 256 )

حسد شُعله ای در جان حاسِد است  که پیوسته  شخص حسود در آن می سوزد،  فرد حسود هراندازه حسادتش  افزایش یابد ، رنج وعذابش بیشتر می گردد  وپیوسته دچارکینه ودشمنی و غم واندوه وحسرت و ناراحتی وخشم واضطراب وبی قراری می باشد و از زندگیِ  گوارا  و باصفا  و ازنشاط وشادابی درونی  محروم است و به تدریج به افسردگی شدید و آفات دیگر نیزدچار میگردد.  فرد حسود مدام در تصورات وخیالات شیطانی است تا بتواند ضربه ای به  محسود وارد کند و یا آرزو می کند که خسارت و مشکلی برای او ایجاد شود. اگر محسودش دچار گرفتاری و حادثه وبلاء گردد ، احساس سرور و شادابی وخوشحالی می کند و اگر پیشرفت و موفقیت و خیر وخوبی  داشته باشد ، غمگین و ناراحت می شود . حضرت علی   (عَلَیهِ السَّلامُ ) دراین باره  فرموده است:  هر شخصی که دارای امتیاز و رتبه شایسته است ، مورد حسادت واقع می شود ( شرح فارسی غررالحکم- خوانساری ، ج 4، ص 531 ) پس اگر پیشرفتی ازنظر زندگی و اقتصادی و علمی  و غیره دارید به خدا پناه ببرید واز خدا کمک بخواهید تاشما را از شر حسودان حفظ فرماید ودو سوره آخر قرآن (قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ و قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ) را بخوانید که بسیار مؤثر است. فرد حسود در خشم و غضب الهی قرار دارد چونکه بد دلی وبدخواهی ودشمنی نسبت به دیگران را روش خود قرار داده  و نیات شیطانی در دل دارد و با حسادت خود نشان داده که از خدا راضی  نیست و عملاً معتقد است که خداوند در حقش ظلم کرده است.  کسی که حسادت نمی ورزد  معنایش آن است که راضی به تقدیرات الهی است و با عمل و رفتار خود ، معتقد است که خدا عادل است و به احدی ظلم روا نمی دارد و اگر کسی نعمت ورشد و پیشرفتی داشته باشد  از خدا می خواهد که اگر صلاح می داند به او نیز عطا فرماید. پس حسادت معنایش  ناخشنودی از خداوند است و شخص حسود به چندین گناه  و صفت رذیله دچار است: 1- حسادت2- تهمت 3- اهانت وتحقیر  دیگری4- تکبر5- دروغ ودروغ پردازی 6- ناخشنودی وناخرسندی از خدا 7- نسبت دادن ظلم به خداوند در مقام عمل  واعتقاد 8- بد دلی وبدخواهی و دشمنی نسبت به محسود 9- ضرر وزیان رساندن به فرد مورد حسادت10- قهرکردن باکسی که  نسبت به او حسادت می ورزد11-...

شهید محراب حضرت آیت الله دستغیب در باره حسادت و حسود چنین می فرماید:

حسد از گناهان قلبی و از بیماری های کُشنده روانی است. حسد ، بلائی است خانمانسوز و فتنه ای است آتش افروز و خراب کننده دین ودنیا. هرکه از دیدن یا شنیدن نعمتی مانند مال و فرزند و فضیلت و کمالی مانند علم و شجاعت و سخاوت  که دیگری دارا شده ، ناراحت و ناخشنود و خشمگین شده و نتواند این نعمت وفضیلت را در او ببیند وگرفته شدن آن را از او آرزومند باشد خواه تنها گرفته شدن آن نعمت را از او بخواهد یا گرفته شدن از او و رسیدن به خودش را آرزومند باشد  این حالت درونی ، حسادت است و صاحبش را حاسد و آنکه به او حسد می ورزند محسود می گویند و اگر از اینکه دیگری نعمتی را دارا است کراهتی ندارد و گرفته شدن آن را از او نخواهد و تنها دارا شدن خود را به مانند آن آرزومند باشد  این حالت را غِبطه می گویند وغِبطه در نعمت های دنیوی مباح و در نعمت های آخرتی مطلوب است . باید دانست که تمام طبقات از زن ومرد ، دانا ونادان ، پست وشریف ، ثروتمند وتهیدست ، توانا وناتوان در خطِّ آلوده شدن به این بیماری کُشنده هستند و برهر مسلمانی واجب است که از آن باخبر باشد تا گرفتار نشود.

کتاب حسد ودروغ ازشهید آیت الله  دستغیب ره ص17

**درروایتی آمده که امام صادق (عَلَیهِ السَّلامُ ) فرمود:

شش چیزدر مؤمن نیست:

1-سختگیری  2- بی خیری و خِسَّت   3- لج بازی  4-  دروغگویی   5- حسد ورزی  6- ستمکاری

عِنِ الصّادِقِ (علیه السلام) : سِتَّةٌ لاتَکونُ فِى المُؤمِنِ: اَلعُسرُ وَالنَّکَد وَالحَسَدُ وَاللَّجاجَةُ وَالکَذِبُ وَالبَغىُ .

شش (صفت) در مؤمن نیست: سخت گیرى، بى خیرى و خِسَّت ، حسادت، لجاجت، دروغگویى و تجاوز.

(تُحَفُ العُقُول،چاپ انتشارات جامعه مدرسین  ص 377 .)

شعر

توانم  آنکه  نیازارم   اندرون کسی       

حسود را چه کنم کو خود به رنج در است

بمیر تا برهی ای حسود کأین رنجی است  

که از مشقّت آن جز به مرگ نتوان رَست

 
( شعر از سعدی علیه الرحمه)

*شور بختان به آرزو خواهند 

  مقبلان را زوال نعمت وجاه

( شعر از سعدی علیه الرحمه)

* حسود از اندرون اندر عذاب است

  دلش آلوده و فکرش خراب است

   مُداوِم در پی شرّ و فساد است

   درونش کینه و خشم و عِناد است

شعر از سید اصغر سعادت میرقدیم

چند حدیث درباب حسادت:

1- امام صادق علیه السلام:

قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ: وَ لِلحاسِدِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یَغتابُ إِذا غابَ وَیَتَمَلَّقُ إِذا شَهِدَ وَیَشمَتُ بِالمُصیبَةِ؛

لقمان به فرزندش گفت: حسود را سه نشانه است: پشت سر غیبت مى کند، رو به رو تملّق مى گوید و از گرفتارى دیگران شاد مى شود.

(خصال، ص 121)

2- امام على علیه السلام:

اَلحَسَدُ عَیبٌ فاضِحٌ وَ شُحٌّ فادِحٌ لایَشفِى صاحِبَهُ إِلاّ بُلوغُ آمالِهِ  فِیمَن یَحْسُدُهُ

حسادت عیبى رسوا و بخلى سهمگین است و حسود تا به آرزوى خود درباره محسودش نرسد آرام نمى گیرد.

(غُرَرُالحِکَم، ج2، ص164، ح2205)

3- امام على علیه السلام:

اَلحَسودُ سَریعُ الوَثبَةِ، بَطىءُ العَطفَةِ .

حسود زود خشمگین مى شود و دیر کینه از دلش مى رود.

(بحارالأنوار، ج73، ص256، ح29)

4- امام على علیه السلام:

اَلحَسَدُ لایَجلِبُ إِلاّ مَضَرَّةً وَغَیظاََ یُوهِنُ قَلبَکَ وَیُمرِضُ جِسمَکَ؛

حسادت نتیجه اى جز زیان و ناراحتى که دلت را سست و تنت را بیمار مى گرداند به بار نمى آورد.

(بحارالأنوار، ج73، ص256، ح29)

5- امام صادق علیه السلام:

یَقولُ إِبلیسُ لِجُنودِهِ: أَلقُوا بَینَهُمُ الحَسَدَ وَالبَغىَ، فَأِنَّهُما یَعدِلانِ عِندَ اللّه  الشِّرکَ؛

شیطان به سپاهیانش مى گوید: میان مردم حسد و تجاوزگرى بیاندازید چون این دو، نزد خدا برابر با شرک است.

(کافى، ج2، ص327، ح2)

6- امام صادق علیه السلام:

اَلنَّصیحَةُ مِنَ الحاسِدِ مُحالٌ .

نصیحت و خیرخواهى و خوبی  از حسود محال است.

(خصال، ص 269)

7- پیامبر صلى الله علیه و آله:

اِستَعینوا عَلى قَضاءِ حَوائِجِکُم بِالکِتمانِ، فَإِنَّ کُلَّ ذى نِعمَةٍ مَحسودٌ .

در برآوردن نیازهاى خود از پنهان کارى کمک بگیرید، زیرا هر صاحب نعمتى مورد حسد واقع مى شود.

(شرح نهج البلاغه، ج1، ص316)

8- پیامبر صلى الله علیه و آله:

إِیَّاکُمْ وَ الْحَسَدَ فَإِنَّهُ یَأْکُلُ الْحَسَنَاتِ کَمَا تَأْکُلُ النَّارُ الْحَطَبَ

از حسادت بپرهیزید، زیرا حسد نیکى ها را مى خورد چنان که آتش هیزم را مى خورد.( حسد خوره اعمال نیک است)

جامع الأخبار(شعیری) ص 159

9- امام على علیه السلام:

لِلّهِ دَرُّ الحَسَدِ ما اَعدَلَهُ ! بَداَ بِصاحِبِهِ فَقَتلَهُ .

آفرین بر حسادت! چه عدالت پیشه است! پیش از همه صاحب خود را مى کشد.

(شرح نهج البلاغه، ج1، ص316)

10- امام صادق علیه السلام:

سِتَّةٌ لاتَکونُ فِى المُؤمِنِ: اَلعُسرُ وَالنَّکَد وَالحَسَدُ وَاللَّجاجَةُ وَالکَذِبُ وَالبَغىُ؛

شش (صفت) در مؤمن نیست: سخت گیرى، بى خیرى و خِسّت ، حسادت، لجاجت، دروغگویى و تجاوز.

تُحَفُ العُقُول،چاپ انتشارات جامعه مدرسین  ص 377 .

11- امام على علیه السلام:

اَلحَسَدُ یُضنِى الجَسَدَ  .

حسد، بدن را فرسوده و علیل و نَحیف و لاغر مى کند.

(غُرَرُالحِکَم، ح 943)

12- امام على علیه السلام:

اَلثَّناءُ بِاَکثَرَ مِنَ الستِحقاقِ مَلَقٌ وَ التَّقصیرُ عَنِ الأِستِحقاقِ عَىٌّ اَو حَسَدٌ؛

تعریف بیش از استحقاق، چاپلوسى و کمتر از استحقاق، از ناتوانى در سخن و یا حسد است.

(نهج البلاغه، حکمت 347)

13- امام صادق علیه السلام:

إِنَّ المُؤمِنَ یَغبِطُ وَ لایَحسُدُ وَ المُنافِقُ یَحسُدُ وَ لایَغبِطُ؛

مؤمن غبطه مى خورد و حسادت نمى ورزد، منافق حسادت مى ورزد و غبطه نمى خورد.

(غبطه آن است که آرزو کنى آنچه دیگرى دارد، داشته باشى بدون اینکه آرزوى نابودى نعمت دیگرى را داشته باشى و حسد آن است که بخواهى نعمتى را که دیگرى دارد، نداشته باشد).

(کافى، ج2، ص307، ح7)

14- پیامبر صلى الله علیه و آله:

رَأى موسى علیه السلام رَجُلاً عِندَ العَرشِ فَغَبَطَهُ بِمَکانِهِ فَسَأَلَ عَنهُ فَقالَ: کانَ لایَحسُدُ النّاسَ عَلى ما آتاهُمُ اللّه  مِن فَضلِهِ؛

حضرت موسى علیه السلام مردى را نزد عرش دید و به جایگاه او غبطه خورد و در مورد او سؤال کرد. به او گفته شد که او به آنچه خداوند از فضل خود به مردم داده است حسد نمى برد.

(روضة الواعظین، ص 424)

15- امام على علیه السلام:

اَلحِرصُ وَالکِبرُ وَالحَسَدُ دَواعٍ إِلَى التَّقَحُّمِ فِى الذُّنوبِ؛

حرص و تکبّر و حسادت، انگیزه هاى فرورفتن در گناهانند.

(نهج البلاغه، حکمت 371)

16-امام حسن عسکری علیه السلام:

التَّواضُعُ نِعمَةٌ لایُحسَدُ عَلیها؛

تواضع و فروتنی نعمتی است که بر آن حسد نبرند.

(تحف العقول، ص489)

17- امام صادق علیه السلام:

اِنَّ صاحِبَ الدّینِ فَکَّرَ فَـعَـلَـتهُ السَّکینَةُ وَ استَـکانَ فَـتَواضَعَ وَ قَنِعَ فَاستَغنى وَ رَضىَ بِما اُعطِىَ وَ انفَرَدَ فَکُفىَ الأِخوانَ وَ رَفَضَ الشَّهَواتِ فَصارَ حُرّا وَ خَلَعَ الدُّنیا فَتَحامَى الشُّرورَ وَ اطَّرَحَ الحَسَدَ فَظَهَرتِ المَحَبَّةُ وَ لَم یُخِفِ النّاسَ فَـلَـم یَخَفهُم وَ لَم یُذنِب اِلَیهِم فَسَلِمَ مِنهُم وَ سَخَت نَفسُهُ عَن کُلِّ شَى‏ءٍ ففازَ وَ استَکمَلَ الفَضلَ وَ اَبصَرَ العافیَةَ فَاَمِنَ النَّدامَةَ .

آدم دین‏دار چون مى ‏اندیشد، آرامش بر جان او حاکم است. چون خضوع مى‏کند متواضع است. چون قناعت مى‏کند، بى‏ نیاز است. به آنچه داده شده خشنود است. چون تنهایى را برگزیده از دوستان بى ‏نیاز است. چون هوا و هوس را رها کرده آزاد است. چون دنیا را فرو گذارده از بدى‏ها و گزندهاى آن در امان است. چون حسادت را دور افکنده محبتش آشکار است.مردم را نمى ‏ترساند پس از آنان نمى ‏هراسد و به آنان تجاوز نمى‏کند پس از گزندشان در امان است. به هیچ چیز دل نمى ‏بندد پس به رستگارى و کمال فضیلت دست مى ‏یابد و عافیت را به دیده بصیرت مى ‏نگرد پس کارش به پشیمانى نمى ‏کَشد.

(امالى مفید، ص 52، ح 14)

18-پیامبر صلى الله علیه و آله:

اَلا اُخبِرُکُم بِاَبعَدِکُم مِنّى شَبَهاََ ؟ قَالُوا: بَلى یا رَسولَ اللّه‏ِ. قالَ: اَلفاحِشُ المُتَفَحِّشُ البَذى‏ءُ، اَلبَخِیلُ، اَلمُختَالُ، اَلحَقودُ، اَلحَسُودُ، اَلقاسِى القَلبِ، اَلبَعِیدُ مِن کُلِّ خَیرٍ یُرجَى، غَیرُ المَأمُونِ مِن کُلِّ شَرٍّ یُتَّقَى .

آیا شما را از کم شباهت ‏ترین تان به خودم آگاه نسازم؟ عرض کردند: چرا، اى رسول خدا! فرمودند: زشتگوىِ بى آبروىِ بى شرم، بخیل، متکبر، کینه توز، حسود، سنگدل، کسى که هیچ امیدى به خیرش و امانى از شرش نیست.

(کافى، ج 2، ص 291، ح 9)

19- امام صادق علیه السلام:

اِیّـاکُـم اَن یَحسُـدَ بَعضُکـُم بَعضـاً فَـاِنَّ الکُفـرَ اَصلُهُ الحَسَـدُ .

از حسـد ورزى به یکـدیگـر بپـرهیزیـد، زیـرا ریشه کفـر، حسـد است.

(تحف العقول ، ص 315)

20- امام صادق علیه السلام:

اُصولُ الکُفرِ ثَلاثَهٌ :  اَلحِرصُ وَ الأِستِکبارُ وَ الحَسَدُ .

ریشه های کفر سه چیز است:حرص و بزرگ منشی نمودن و حسد ورزیدن.

(جهاد النفس، ح 550)

22- امام صادق علیه السلام:

آفَةُ الدِّینِ الحَسَدُ وَ العُجبُ وَ الفَخرُ .

آفت دینداری حسد و خودبینی و فخر فروشی است.

(جهاد النفس، ح 545)

از سید اصغر سعادت میر قدیم