ابوالحسن اول وثانی وثالث به کدامیک از امامان گفته میشود؟

دربین عرب رسم است که اگر بخواهندکسی را با احترام صدا کنند، اسم او را صدا نمی زنند وبه جایش از کنیه ویا لقب استفاده می شود. کنیه چیزی است که با «اب» یا «ام» شروع می شود مانند امّ البنین  و  ابوالحسن  . معمولاً کنیه هر کسی را با استفاده از اسم فرزند بزرگ تر یا مشهورتر آن فرد می سازند اما گاهی هم بااینکه  فرد دارای فرزندی نیست با این وجود به او کنیه می دهند . مثلا به امام رضا ع  در ایام جوانیش که فرزندی به نام جواد ع  نداشت از باب احترام به او کنیه ابوالحسن داده بودند.(امام رضا ع خیلی دیر صاحب پسری به نام محمد تقی =جواد  ع شدند) از آنجایی که آن حضرت سومین فرد از آل علی (ع)  بعد از امام اول وامام چهارم بود که اسم علی داشت، کنیه جدشان – یعنی امام علی (ع) – را به ایشان دادند و آن حضرت را «ابوالحسن» صدا می زدند. این کنیه را ظاهراً امام موسی کاظم(ع) برای حضرت انتخاب کردند(رجوع شود به کتاب عیون اخبارالرضا ع ج1 ص23 و بحارالانوار ج49ص4). معمولاً درکتب شیعه از آن حضرت به عنوان ابوالحسن ثانی یاد می شود. ابوالحسن مطلق وبدون قیدبه امام علی ع  گفته می شود و ابوالحسن اول به امام موسی بن جعفر ع وابوالحسن ثانی به امام رضا ع وابوالحسن ثالث به امام دهم (امام هادی) اطلاق می گردد. 

{در کتاب چهارده معصوم از محمد باقر مدرّس بستان آبادی ص 245 آمده است: ... هر وقت مطلق ابوالحسن ، گفته شود امام هفتم ع منظور است واگر باقید ثانی مقید شود امام هشتم ع است وبا ثالث قید شود امام هادی ع است ودر علم رجال به علی ع ابوالحسن گفته نشد.}

(ونیز در کتاب چهارده معصوم  از سیدعبدالله حسینی دشتی ص523آمده است:...دراصطلاح حدیث و راویان شیعه ، ابوالحسن به طور مطلق حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیهما السلام است وابوالحسن اول حضرت امام موسی کاظم ع وابوالحسن ثانی حضرت امام رضا ع  است.)

در دعای توسل به ائمه علیهم السلام که در مفاتیح الچنان ذکرشده است پنج نفر از امامان  مکنّی به کنیه اباالحسن می باشند که عبارتند از:...1-یااباالحسن یا امیرالمؤمنین ...     2-یااباالحسن یاعلی بن الحسین ....     3-یاابالحسن یا موسی بن جعفر...      4-یاابالحسن یاعلی بن موسی ایهاالرضا......    5-یااباالحسن یا علی بن محمد ایهاالهادی النقی...  بدین ترتیب می بینیم که در دعای توسل به پنج نفر از ائمه معصومین علیهم السلام  کنیه ابوالحسن داده شده است. البته همانطور که در بالا ذکر شد در اصطلاح حدیث  وراویان شیعه ودر علم رجال به همه این پنج نفر ، ابوالحسن اطلاق نمی شود واین نکته ای است که باید به آن توجه شود تا برداشت نادرستی نشود.

کنیه‌ی چهار نفر از امامان معصوم علیهم السلام «ابوالحسن» است: امام علی، امام موسی کاظم، امام رضا و امام هادی علیهم السلام.

هر گاه صرفا ابوالحسن گفته شود، منظور امیرالمؤمنین علی علیه السلام است
«ابوالحسن اول» امام کاظم است؛ «ابوالحسن ثانی» امام رضا است و «ابوالحسن ثالث» امام هادی علیهم السلام.

39- ابوالحسن ثالث (چهل کنیه ولقب برای امام رضا(ع)

توضیح: ابوالحسن به حضرت علی(ع)، ابوالحسن اول به حضرت سجاد(ع)، ابوالحسن ثانی به حضرت موسی کاظم(ع) و ابوالحسن ثالث به حضرت رضا(ع) اطلاق می شده است.

40- ابوالحسن ثانی  (چهل کنیه ولقب برای امام رضا(ع)

توضیح: بدلیل هم عصر بودن حضرت موسی کاظم (ع) و حضرت رضا(ع)، امام هفتم را ابوالحسن ماضی و امام هشتم را ابوالحسن ثانی نیز می گفتند.
(چهل کنیه ولقب برای امام رضا(ع)

... چون کنیه امام موسی کاظم(ع) و امام رضا (ع) نیز ابوالحسن است، لذا برای اجتناب از اشتباه، ابوالحسن اول به امام کاظم (ع)، ابوالحسن ثانی به امام رضا (ع) و ابوالحسن ثالث به حضرت هادی (ع) اختصاص یافته است.

 *امام کاظم علیه السلام و کنیه ابوالحسن الاول - دانشنامه رشد

*القاب مشهور امام رضا(ع)  - ایران ویج

*ابوالحسن علی بن ابی طالب علیه السلام

گردآوری: از سید اصغر سعادت میرقدیم