استاد حوزه تشریح کرد
  علت تاسیس نظام وکالتی از سوی امام حسن عسکری(ع)
حوزه/ عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: امامان معصوم(ع) با ایجاد نظام وکالتی، اهداف والایی چون؛ حراست از نظام تشیع، دفع افکار انحرافی از بین شیعیان، ایجاد آمادگی در جامعه شیعی برای آغاز غیبت صغری، دنبال می کردند که بسیاری از این اهداف درغیر نظام وکالت قابل دست یابی نبود.

خبرگزاری «حوزه»، آیت الله محسن فقیهی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم  در گفت گو با خبرگزاری «حوزه» فعالیت های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و توصیه های اخلاقی و عرفانی امام حسن عسکری (ع) به شیعیان را تشریح کرد.

امام حسن عسکری(ع)، در طول دوران امامت شش ساله خود با سه خلیفه عباسی (المعتز، المهتدی و المعتمد) هم عصر بود و از سخت ترین دوران حیات آن امام معصوم (ع)و شیعیان به حساب می آمد. خلفای عباسی از هرگونه اعمال فشار و محدودیت نسبت ‏به ‏امامان دریغ نمی کردند و این فشارها در عصر امام جواد(ع) و امام هادی(ع) و خصوصا امام حسن عسکری(ع) در سامراء به اوج خود رسید.

فشار و اختناق بر امام حسن عسکری(ع) فوق العاده شدید بود. حکومت عباسی به قدری از نفوذ و موقعیت مهم اجتماعی امام نگران بودند تا جایی که امام(ره) را وادار کردند هر هفته روزهای دوشنبه و پنجشنبه در دربار حاضر شود. و به همین مقدار هم بسنده نکردند، بلکه «معتز» امام را زندانی کرد و حتی به سعید حاجب‏، دستور داد که امام را به طرف کوفه ببرد و در راه او را به قتل برساند. اما به فضل الهی خود او به قتل رسید. پس از او «مهتدی‏» نیز امام را حبس کرد و تصمیم به قتل حضرت داشت که خداوند مهلت نداد و او هم به قتل رسید. اما امام عسکری(ع)، با وجود همه این فشارها، کنترلها و مراقبت های بی وقفه حکومت عباسی فعالیت های سیاسی، اجتماعی، علمی و فرهنگی چشم گیری انجام دادند که به صورت خلاصه عرض می کنم:

الف- در دفاع از آیین اسلام و پاسخ به شبهات مخالفان، و در تبیین و ترویج اسلام ناب خدمات بزرگی انجام دادند.گرچه امام(ع) همیشه در فشار و خفقان بود، اما شاگردانی تربیت کردند که هر کدام به سهم خود در نشر و گسترش معارف اسلام و رفع شبهات نقش مؤثری داشتند.

شیخ طوسی، شاگردان حضرت را بیش از صد نفر ثبت کرده است  که در میان آنان چهره‏های برجسته ای مانند: ابو هاشم داود بن قاسم جعفری، ابو عمرو عثمان بن سعید عمری، احمد بن اسحاق اشعری قمی، علی بن جعفر، عبد الله بن جعفر حمیری و محمد بن حسن صفار به چشم می‏خورند.

ب- با تعیین نمایندگان ‏و اعزام پیک ها و ارسال پیامها، یک شبکه ارتباطی مهمی با شیعیان مناطق مختلف  ایجاد کردند.

ج- علی رغم تمامی کنترل ها و مراقبتهای شدید، هیچ  وقت دست از فعالیتهای سری سیاسی، حمایت و پشتیبانی مالی از شیعیان، تقویت رجال سیاسی و عناصر مهم شیعه در برابر مشکلات بر نداشتند.

چرا امام  حسن عسکری(ع) نظام وکالتی را تاسیس کردند؟

نظام وکالت به قبل از دوران امامت امام عسکری(ع) باز می گردد. در حقیقت از زمانی که روابط امامان معصوم(ع) با مردم  توسط دستگاه حکومتی  مورد کنترل قرار گرفت و آن  بزرگواران را زندانی کردند، روش نوین ارتباط وکالتی و نمایندگی توسط امامان معصوم(ع) ایجاد شد.

پس از شهادت امام هادی(ع)، امام حسن عسکری(ع) نیز نظام وکالتی را همچنان ادامه داد، اما با توجه به گسترش و پراکندگی شیعیان در شهرهای گوناگونی مانند،کوفه، مدائن، یمن، بغداد، ری، آذربایجان، نیشابور، قم، سامرا، بصره و گرگان، امام(ع) برای حفظ شیعیان این مناطق، شبکه ارتباطی قویتری ایجاد کرد؛ زیرا گستردگی و پراکندگی مراکز تجمعِ شیعیان، ایجاب می کرد تا با یک سازمان ارتباطی منطقی، شیعیان را با حوزه امامت پیوند دهد و از این رهگذر، آنان را از نظر دینی و سیاسی رهبری کنند، لذا نمایندگانی، از چهره های درخشان و شخصیت های برجسته شیعه را در بلاد مختلف  منصوب کرد تا اینکه توانست از این طریق با شیعیان ارتباط منظم و دقیقی برقرار کند؛ از جمله این نمایندگان: ابراهیم بن عبده، نماینده امام در نیشابور و احمدبن اسحاق بن عبدالله قمی اشعری در قم بودند.

البته امامان معصوم(ع) با ایجاد نظام وکالتی، اهداف والایی چون؛ حراست از نظام تشیع، گسترش آموزه های شیعه در قالب کلام و حدیث، دفع افکار انحرافی از بین شیعیان، ایجاد آمادگی در جامعه شیعی برای آغاز غیبت صغری، وصول واجبات مالی شیعیان و رساندن آنها به امامان معصوم(ع) را دنبال می کردند که بسیاری از این اهداف در غیر نظام وکالت قابل دست یابی نبود.

روش های تبلیغی امام حسن عسکری(ع) باتوجه به خفقان حاکم

وظیفه اصلی و خطیر تمام امامان شیعه(ع)، رهبری و هدایت امت پیامبر(ص) است. البته شرایط و مقتضیات زمان هر امامی، می تواند با امام دیگر متفاوت باشد. لذا امام حسن عسکری(ع) با توجه به کنترل بی‌وقفة حکومت و جوّ خفقان آن زمان، فعالیت‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و علمی خود را بسیار هوشیارانه و با تدابیر امنیتی خاص انجام می‌دادند.

ازمهم ‌ترین فعالیت‌های علمی و تبلیغی امام حسن عسکری(ع): شبهه‌زدایی و تربیت شاگردانی بود که هر یک سهم عظیمی در گسترش معارف ناب تشیع و رفع شبهات داشتند.

و از دیگر شیوه‌های مهم در سیرة تبلیغی امام عسکری(ع): بیان و احیای سنّت‌های متروک، مبارزه با گروه‌های منحرف و جریان‌های فکری کژاندیش، تشویق نویسندگان و صاحبان فکر و قلم بود، مثلا وقتی یونس آل‌یقطین کتاب «یوم و لیله» را نگاشت، امام عسکری(ع) از مؤلفش قدردانی نمود و ‌فرمود: خداوند در برابر هر حرف آن، نوری در قیامت به او عطا می‌کند. بر اثر همین تشویق‌های امام بود که 16 تن از شاگردان حضرت دست به تالیف برده و 118 عنوان کتاب را به ثمر نشاندند. برای نمونه، علی‌‌بن‌حسن فضال، 36 کتاب، محمّدبن‌حسن صفار، 35 کتاب، عبدالله‌بن‌جعفر حمیری، 19 کتاب، احمد‌بن‌ابراهیم، 7 کتاب و هارون‌بن‌مسلم، 6 کتاب برای پیروان امام به یادگار گذاشتند.

برخورد امام حسن عسکری(ع) با فرقه های کلامی و مکاتب انحرافی

امام حسن عسکری(ع)، در عصری زندگی می کرد که گروه های مختلفی از غُلات، صوفیه و ثنویه، بسیار فعال بودند به نحوی که هرکدام به انداز? خود، انحرافی عظیم، در دین ایجاد می کردند؛ به حدی که برخی از شیعیان، در امامت امام حسن عسکری(ع) دچار تردید شدند، تا آنجا که امام(ع) فرموند: «مَا مُنِیَ أَحَدٌ مِنْ آبَائِی بِمِثْلِ مَا مُنِیتُ بِهِ مِنْ شَکِّ هَذِهِ الْعِصَابَةِ فِیَّ فَإِنْ کَانَ هَذَا الْأَمْرُ أَمْراً اعْتَقَدْتُمُوهُ وَ دِنْتُمْ بِهِ إِلَى وَقْتٍ ثُمَّ یَنْقَطِعُ فَلِلشَّکِّ مَوْضِعٌ وَ إِنْ کَانَ مُتَّصِلًا مَا اتَّصَلَتْ أُمُورُ اللَّهِ فَمَا مَعْنَى هَذَا الشَّک ؛ هیچ یک از پدرانم، آن گونه که من گرفتار تردیدِ گروهی ازشیعیان خود شدم، مورد تردید واقع نشدند. اگر این موضوع امامت که شما به آن معتقد و پایبندید موقت و منقطع بود، جای شک و تردید داشت، و اگر امامت امری پیوسته و مستمر است که چنین است و تا زمانی که امور الهی جریان دارد پا برجاست، دیگر این شک و تردید چه معنایی دارد؟.

 از این رو حضرت، برای عبور از این بحران و برخورد با این گونه انحرافات برنامه های منسجمی مانند، تلاش های وسیع علمی، پرورش شاگردان، معرفی جانشین، توجیه و راهنمایی بزرگان، روشنگری و افشاگری را، در جهت مبارزه با غلات، صوفیان و ثنویه در رأس کارهای خود قرار دادند.

مثلاً: وقتی متوجه شد که اسحاق کندی در عراق، کتابی درباره تناقضات قرآن نوشته و درباره قرآن شبهه ایجاد کرده، به بعضی از شاگردان او، فرمودند: آیا در میان شما فرد فاضلی نیست که پاسخ کندی را بدهد؟ یکی گفت: او استاد ماست، ما چگونه به او انتقاد کنیم؟ امام فرمودند: اگر من نکته ای به تو بگویم، به اسحاق کندی منتقل می کنی؟ گفت: آری، آن گاه امام، دلایلی در ردّ شبهه افکنی های اسحاق به شاگرد او آموخت و حتی شیوه بحث و برخورد با او را هم بیان کرد. وقتی اسحاق آن حرف ها را شنید، به اشتباه خود پی برد و تمام نوشته ها را سوزاند.

به هر حال، امام نیز بنا به وظیفه خویش، به شبهه زدایی و تبیین عقاید حق و راستین می پرداختند. و با ازبین بردن تردید، ذهن مسلمانان را به سوی حقیقت رهنمون می ساخت و می کوشید با جلوگیری از فرقه سازی و یا گسترش آن، وحدت را درمیان مسلمانان حفظ و تقویت کنند. و با حفظ اصول اساسی دین (توحید، نبوت، معاد و قرآن و کعبه) هیچوقت به مطالب و مسائل اختلافی و جزیی دامن نمی زدند. و با درایت خود توانست امت را به ویژه شیعیان را به صورت جمعی حفظ کند و روز به روز برقدرت و شمار آنان بیفزاید.

بهترین توصیه اخلاقی و عرفانی امام حسن عسکری(ع) برای شیعیان

وصایای و رهنمودهای امام عسکری (ع) به شیعیان، تماما ضامن رشد و تکامل و پیشرفت  همه بشریت است، برای نمونه متن کامل یک نمونه وصایای امام حسن عسکری(ع) که به ابن بابویه قمی (پدر شیخ صدوق) مرقوم داشته اند و درمناقب ابن شهر آشوب ذکر شده است را عرض می کنم .

بسم الله الرحمن الرحیم

 حمد و سپاس مخصوص پروردگار جهانیان است، و عاقبت نیک برای پرهیزکاران می باشد، و بهشت برای یکتا پرستان، و آتش دوزخ برای منکران است، و عدوانی جز بر ستگمران نیست، و معبودی جز خدای یکتا وجود ندارد، که برترین آفریدگار است، درود بر بهترین خلقش محمد(ص) و عترت پاکش.

اما بعد اوصیک یا شَیخیِ و مْعًتَمُدی و فَقیهی اَبُالْحُسُنِ عُلیِ بًنِ الحْسًینِ قُمی…؛ سفارش می کنم تو را ای شیخ و مورد اعتماد و فقیه من، ابوالحسن، علی بن الحسین قمی، خداوند تو را بر آنچه مورد خشنودی او است موفق بدارد، و در پرتو رحمتش فرزندان شایسته در نسل تو قرار دهد.(سفارش می کنم تو را) به تقوا و پرهیزکاری و برپا داری نماز و دادن زکات، زیرا نماز از کسی که زکات نمی دهد قبول نمی شود، و تو را سفارش می کنم به بخشیدن لغزش های دیگران، فرو بردن خشم هنگام غضب، صله رحم، ایثار و همکاری با برادران دینی، و کوشش در تأمین نیازهای آن ها در هنگام سختی و آسانی، تعقل و خردمندی در زمان جهل و نادانی.

دین شناسی و استواری در امور، و فراگیری قرآن و پیوند معنوی با آن، خوش اخلاقی و امر به معروف و نهی از منکر که خداوند می فرماید:

"لا خَیْرَ فِی کَثِیر مِنْ نَجْواهُمْ اِلا مَنْ اَمَرَ بصَدَقهٍ اَوْ مَعْروُفٍ، اَوْ اِصْلاحٍ بَیْنَ الناس؛

از بسیاری از درِ گوشی(و جلسات محرمانه) آنها(منافقان و منکران) خیر و سودی نیسیت، مگر کسی که(به این وسیله) امر به کمک به دیگران یا کار نیک یا اصلاح در میان مردم کند، و هر کس برای خشنودی خداوند چنین کند، پاداش بزرگی به او خواهیم داد. و دوری از همه زشتی ها. و بر تو باد به نماز شب، همانا پیامبر(ص) به  حضرت علی(ع) چنین وصیت کرد:"یا علیٌ عَلَیْکَ بِصَلوهِ اللَیلِ، عَلَیْکَ بِصَلوهِ اللَیلِ و مَنْ اسْتَخَفَ بِصَلوهِ اللَیلِ فَلَیْسَ مِنا؛

ای علی بر تو باد به نماز شب، بر تو باد به نماز شب، و کسی که نماز شب را سبک بشمرد از ما نیست. به سفارش ما عمل کن، و آنچه را به تو امر کردم، به همه شیعیانم امر کن تا به آن عمل کنند. و بر تو باد به صبر انتظار فرج(امام مهدی(ع) همانا پیامبر(ص) فرموند: بهترین اعمال امت من، انتظار فرج است، و همواره شیعیان ما در اندوه هستند، تا پسر من آشکار گردد، همان که پیامبر(ص) در مورد او چنین مژده داد: او سراسر زمین را همان گونه که پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد کند، ای شیخ من! و ای مورد اعتماد من ابوالحسن! صبر کن و همه شیعیانم را به صبر و استقامت امر کن؛"اِنَ الْاَرْضَ لِلهِ یُورِثُها مِنْ عِبادِهِ، وَالْعاقِبَهُ لِلْمُتَقینَ؛ همانا سراسر زمین از آن خدا است، و آن را به هر کس بخواهد(و شایسته بداند) واگذار می کند، و سرانجام(نیک) برای پرهیزکاران است.

و سلام بر تو و همه شیعیان ما، و رحمت و برکات خدا بر آنها، و خدای برای ما کافی و نگهبان، و مولای نیک و یاور نیکو می باشد.

http://hawzahnews.com/detail/News/341762