اللَّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الحُجَهِ بنِ الحَسَن صَلَواتُکَ علَیهِ و عَلی آبائِهِ

فِی هَذِهِ السَّاعَهِ وَ فِی کُلِّ سَاعَهٍ وَلِیّاً وَ حَافِظاً وَ قَائِداً وَ نَاصِراً

وَدَلِیلًا وَ عَیْناًحَتَّى تُسْکِنَهُ أَرْضَکَ طَوْعاً وَ تُمَتعَهُ فِیهَا طَوِیلا".

تفاوت نبوت و امامت در چیست؟

تفاوت  نبوت و امامت
در نظر برخی مانند فخر رازی و شیخ محمد عبده مقام امامت همان مقام نبوت بوده و فرقی بین آن دو نیست. در مقابل عده کثیری معتقد به تفاوت میان آن دو بوده و بر اساس آیه 124 سوره بقره: «انی جاعلک للناس اماما» به برتر بودن مقام امامت از مقام نبوت حکم کرده‏اند. از آن جمله: علامه طباطبایی، شیخ طوسی، طبرسی و دیگران. زیرا از نظر اینها به لحاظ تاریخی، مقام امامت آن وقت به حضرت ابراهیم اعطا گردید که ایشان در آن زمان مقام نبوت را داشتند.

این مطلب به ویژه با توجه به لحن آیه که امامت را مبتنی بر امتحانات و آزمایشات سخت در دوران نبوت حضرت ابراهیم مبتنی کرده است به خوبی فهمیده می‏شود. آیه در مقام اعطای نشان و درجه عالی‏تری است که با درجات پیشین تفاوت ماهوی و حقیقی را داراست. و اگر جز این باشد لغویت در حکم  تازه، لازم می‏آید. بنابراین مقام امامت مقامی است که در رتبه بالاتری از مقام نبوت قرار گرفته است.

حالا تفاوت میان این دو و اینکه آن رتبه بالاتر چیست؟ نظریات ذیل را در میان علماء می‏توان مشاهده کرد:

1ـ بعضی گفته ‏اند: تنها فرق امام با نبی در این است که به نبی وحی می‏شود اما بر امام وحی صورت نمی‏گیرد. به نظر می‏رسد این فرق درست نباشد زیرا علی‏ القاعده بایستی درجه بالاتر، ویژگیهای درجه پایین‏تر را در خود حفظ کند نه اینکه تنزل بکند.

2ـ در نظر برخی، از جمله علامه طباطبایی، نبی تنها دارای هدایت تشریعی و به اصطلاح ارائه کننده طریق است. اما امام افزون بر آن، دارای هدایت تکوینی هم هست. یعنی امام از نظر تأثیر باطنی و نفوذ روحانی که اثر وجودیش در قلب انسان می‏تابد او را هدایت می‏کند. و لذا مقام امامت یکنوع ولایت بر اعمال مردم است از نظر باطن، که توأم با هدایت می‏باشد. (ترجمه تفسیر المیزان، ج 1، ص 372 تا ص 382).

3ـ برخی هم چون استاد مطهری(ره) گفته ‏اند: فرق نبوت و امامت در این است که نبوت راهنمایی، ابلاغ و اخبار است. ولی امامت، رهبری یعنی علاوه بر رهبری اجتماعی، رهبری معنوی به سوی خدا هم هست. (مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 3،ص 318).

4ـ برخی دیگر مانند استاد سبحانی معتقدند: نبی تنها مأمور به ابلاغ رسالت و دادن نویدها و بیم‏ها به مردم است ، اما امام علاوه بر آن پیشوایی است که شخصا دارای سمَت امر و نهی و تکلیف و دستورات است. و جامعه بشری را با مدیریت صحیح به حد کمال رساند.(سبحانی، جعفر، منشور جاوید، انتشارات توحید، ج 5، ص 252)

فرق بین رسول و نبی چیست؟ ما معمولاً برای معادل عربی رسول در زبان فارسی لفظ پیغمبر، پیامبر و پیمبر به کار می‏بریم، ولی لفظی که مترادف با نبی باشد نداریم و به ناچار لفظ پیامبر که هم معنی رسول است را به کار می‏بریم و حال آنکه قرآن دو تعبیر به کار می‏برد یکی رسول و دیگری نبی، این گونه استعمال موجب شده میان اندیشمندان مسلمان بحث شود که آیا رسول و نبی با هم تفاوت دارند یا نه و اگر تفاوت ندارند پس علت استعمال دو لفظ نبی و رسول در قرآن خصوصا در احادیث چیست؟ این استعمال می‏تواند سبب جعل دو اصطلاح متفاوت از هم باشد یانه؟

برای روشن شدن بحث نکاتی را متذکر می‏شویم:
نخست اینکه این دو از نظر مفهوم، تفاوت چندانی ندارند زیرا واژه نبی یا به معنای فرد دارای خبر مهم است و یا به معنای فرد دارای مقام بلند، و واژه رسول هم یا به معنای فرد دارای پیام است یا به معنای واسطه در انجام کار، پس از جهت مفهوم هیچکدام اعم یا اخص از دیگری نیستند.

ثانیا، از اختلاف موارد استعمال لفظ نبی و رسول در قرآن خصوصا با توجه به روایات شریفه راجع به انبیا و رسل می‏توان فهمید که نبی از نظر مصداق اعم از رسول است یعنی همه فرستادگان خدا نبی بوده‏اند ولی رسول نبوده‏اند همین اختلاف در کاربرد سبب شده است که علما نبی را غیر از رسول از نظر اصطلاح بدانند.

ثالثا در میان علما در بیان وجه تمایز میان دو اصطلاح نبی و رسول، تفاوت‏هایی دیده می‏شود که در ذیل به آنها اشاره می‏گردد:

1ـ به نظر علامه طباطبایی نبی آن کسی است که خواب می‏بیند و در خواب به او وحی می‏شود و لی رسول آن کسی است که ملک وحی بر او نازل می‏شود و او ملک را می‏بیند و با او سخن می‏گوید.

علامه این نظر را اولاً از آیه 95 سوره اسراء مستفاد می‏داند «قل لو کان فی الارض ملائکه یمشون مطمئنین لنزلنا علیهم من السماء ملکا رسولاً ؛ بگو اگر ملائکه در زمین مثل شما آرام آرام راه بروند ما از آسمان ملکی به عنوان رسول بر آنان نازل می‏کردیم».

و ثانیا از حدیث ذیل استفاده می‏کند:
در کافی از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که: خداوند عزوجل ابراهیم را بنده خود قرار داد قبل از آنکه او را پیغمبر کند و او را پیغمبر خود قرار داد پیش از آنکه رسول خود کند (دقت کنید) و او را رسول خود قرار داد پیش از آنکه خلیل خود قرار دهد...(نک: ترجمه المیزان، ج 1، ص 382 و ج 14، ص 582).

2ـ به نظر برخی مانند استاد مصباح نبی به هر فرستاده و پیکی گفته می‏شود ولی رسول بر پیک مخصوص اطلاق می‏شود.

ایشان این تفاوت را از نگرش به موارد متفاوت استعمال نبی و رسول در قرآن و حدیثی که می گوید 313 نفر از انبیا فقط دارای رسالت خاصی بوده‏اند، استفاده می‏نمایند. (محمد تقی مصباح، راهنماشناسی، ج 2، ص16ـ13)

فرقهای ذیل هم میان نبی و رسول گفته شده که توسط علما به چالش و نقد کشیده شده‏اند.

الف ـ رسول کسی است که مبعوث به شرع جدیدی شده باشد و نبی اعم از او کسی است که شرع سابق را تبلیغ کند.

ب ـ رسول کسی است که دارای کتاب باشد و نبی آن کسی است که کتاب نداشته باشد.

ج ـ رسول کسی است که دارای کتاب باشد ولی فی ‏الجمله نسخ شده باشد و نبی کسی است که چنین نباشد.

د ـ رسول کسی است که به او وحی می‏شود و مأمور به ابلاغ هم باشد ولکن نبی کسی است که از طرف خدا به او وحی شده خواه مأمور رساندن محتوای وحی به مردم باشد یا نباشد.

http://www.beytoote.com/religious/tenet/prophecy2-imamate.html