گذشته و حال حوزه علمیه گیلان

آیت‌الله زین‌العابدین قربانی، نماینده ولی فقیه در استان گیلان و امام جمعه رشت در گفت‌و‌گویی صریح و صمیمی با مرکز خبر حوزه به پاره‌ای از پرسش‌ها در خصوص پیشینه حوزه علمیه این استان، ضرورت حضور علما در شهرستان‌ها، رسالت‌های حوزه و روحانیت، جایگاه ولایت فقیه، نحوه ارتباط دولت با مراجع عظام و ... پاسخ داد. 

متن کامل گفت‌وگو با این روحانی صریح‌ اللّهجه تقدیم خوانندگان ارجمند می‌گردد.

س) لطفا ابتدا اشاره‌ای به پیشینه حوزه علمیه گیلان و علمایی که در عرصه دین تاثیرگذار بوده‌، از این دیار برخاسته‌اند، بفرمایید.

 مرحوم سلار دیلمی صاحب کتاب معروف «المراسم العلویه فی الاحکام النبویه» که در اوایل قرن پنجم بعد از فوت شیخ طوسی، مرجع علی الاطلاق شیعه در نجف بود، شاگرد سید مرتضی و شیخ مفید بود که بعد از رحلت مرحوم شیخ، مرجعیت شیعه را عهده‌دار شد. این فقیه بزرگوار که از راه حلب به ایران می‌آمد در خسروشاه تبریز بیمار می‌شود و در آنجا فوت می‌کند و قبرش در این شهر است.این نشان می‌دهد که از اواخر قرن چهارم عالمان بزرگی از این منطقه برخاسته‌اند و منشا خیر و برکت برای جهان تشیع بوده‌اند.

مرحوم کیا ابوالحسن کوشیار دیلمی، ریاضیدان و منجم معروف ایرانی و استاد ریاضیات و نجوم بوعلی سینا که در قرن ششم کتاب ایشان به زبان چینی ترجمه و در چین تدریس می‌شد، اهل گیلان بود. مرحوم میرزای قمی اهل شفت هستند، مرحوم حاج سید محمدباقر شفتی معروف به «حجت‌الاسلام شفتی» بنیانگذار مسجد سید اصفهان از همین شفت است، ملا عبدالرزاق لاهیجی داماد ملاصدرا اهل لاهیجان است، مرحوم حاج شیخ عبدالله مازندرانی که در اصل مازندرانی نیست برای دیوشل گیلان است و چون تحصیلات ابتداییش در مازندران بوده است به عنوان آقا شیخ عبدالله مازندرانی معروف است و الان خانواده‌اش در لاهیجان هستند، حاج شیخ شعبان دیویشلی، مجتهد معروف اهل همین لاهیجان است، مرحوم شریف لاهیجی، صاحب «تفسیر شریف لاهیجی»، مرحوم آقا شیخ هاشم اشکوری که استاد آیت‌الله شاه‌آبادی «استاد امام» بود که او هم شاگرد مرحوم میرزا ابوالحسن جلوه بود و فلسفه ملاصدرا را از آن طریق به امام (ره) منتقل کرد، همگی از دیار گیلان بوده‌اند. به هر حال ما همیشه علمای برجسته‌ای را در این منطقه داشته و داریم.

س) قدمت حوزه گیلان به چه زمانی بر می‌گردد؟

من تاریخ دقیقی ندارم، ولی از اینکه سلاردیلمی در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم از این منطقه بوده است، معلوم می‌شود از همان زمان‌ها حوزه علمیه در گیلان فعال بوده چون سادات کیا، تشیع را در این منطقه ترویج کردند؛به طوری که شاه اسماعیل نزد میرشمس‌الدین که فرد عالمی از شهر ما بود، تربیت شد و بعدها تشیع را در ایران رسمیت داد.

س) حضورعلمای بزرگ در شهرستان‌ها چه آثار و برکاتی داشته است؟

در گذشته حوزه علمیه مثل الان که در قم تمرکز پیدا کرده، متمرکز نبود، حوزه‌های نجف، اصفهان، شیراز، مشهد، مازندران، گیلان و...مهد تربیت علما و انسان‌های شایسته‌ای بودند که مردم با دیدن چهره و شنیدن کلمات نورانی آنها، واقعیات اسلام را لمس می‌کردند؛ ولی در زمان ما حوزه در قم متمرکز شده، همچنین عالمانی که در شهرستان‌ها و استان‌ها بودند، عموماً فوت کرده‌اند و طلاب جوان در راس کارها قرار گرفته‌اند و مردم تا حدودی مثل علمای گذشته با آنها احساس صمیمیت نمی‌کنند.

 به نظر من جلوه الهی که از روحانیت سلف در مردم تجلی پیدا کرده و معلومات عمیق اسلامی که در گفتارشان وجود داشته، الان در شهرستان‌ها کمرنگ شده است. این گونه عالمان را در گذشته در شهرستان‌ها داشتیم که مجتهد مسلم بودند و الان جامعه از وجود آنها محروم شده است.

بر اساس همین مبنا مقام معظم رهبری تصمیم گرفتند و همواره تاکید داشته‌اند، حوزه فقط در قم تمرکز پیدا نکند؛زیرا اگر شهرستان‌ها از علما خالی شوند، طبعا مردم از مبانی دین دور می‌مانند.

س) چرا جنابعالی به حوزه قم و یا دیگر حوزه‌ها هجرت نکردید و در گیلان رحل اقامت گزیدید؟

 من دوست پنجاه، شصت ساله رهبر معظم انقلاب هستم، تقریبا از سال 1334 با آقا رفاقت دارم. بعد از انقلاب و فوت امام، رفتم خدمت ایشان و عرض کردم که اجازه بدهید من از گیلان به قم و یا تهران بیایم، ایشان فرمودند اجازه نمی‌دهم!

 گفتم آقا شما قبلا به من می‌فرمودید که من دلم به حال شما می‌سوزد که در گیلان داری می‌پوسی، ایشان فرمودند بله، اما الان زمان تغییر کرده است، آن زمان دوران طاغوت بود و الان زمان جمهوری اسلامی است و در مقام تحلیل فرمود که ما در گیلان مرحوم سید ابوالقاسم اشکوری و سید حسن بحرالعلوم داشتیم که واقعا ملا بود، حاج شیخ رفیع خُرگامی هم مباحثه مرحوم مشکینی صاحب حاشیه بر کفایه، اهل این استان بود. آقا فرمود شما در گیلان بمانید .

 س) برای تقویت حوزه‌های علمیه شهرستان‌ها در شرایط کنونی، چه راهکاریی را پیشنهاد می‌کنید؟

وقتی مقام معظم رهبری فرمود که علما و روحانیون به شهرستان‌ها بروند و تمرکز در قم را کم کنند، بزرگان حوزه در جامعه مدرسین تصمیم گرفتند که حوزه علمیه از این وضعیت خارج شود. همان زمان بنده نامه‌ای به آیت‌الله یزدی نوشتم و گفتم راهش این است که در استان‌ها حوزه‌های علمیه قوی به وجود آید و عالمان و اساتید از قم به شهرستان‌ها بیایند تا هم علم پخش شود و هم تمرکز و کم‌حاصلی در آنجا از بین برود. اتفاقا جامعه مدرسین گفتند که ما از پیشنهاد شما خوشحالیم و  اگر می‌توانید یک حوزه بزرگ در گیلان به وجود بیاورید. ما الان در رشت، صومعه‌سرا، فومن، تالش، آستارا، بندر انزلی، آستانه اشرفیه، لاهیجان، لنگرود و رودسر حوزه داریم، اما حوزه‌های مجهز و با امکاناتی نیستند و از کمبود اساتید برجسته رنج می‌برندکه این مسئله باعث شده تا حدودی بنیه علمی و اخلاقی طلاب ضعیف باشد.

س) چرا هنوز نتوانسته‌ایم سیره علمای گذشته را در بین طلاب شهرستانی ترویج دهیم؟

چون استاد و مربی خوب، برنامه‌های مناسب، مدیریت اصولی، کتابخانه و امکانات و تجهیزات کافی و قابل قبول نداریم.

 من خودم شصت سال قبل در مدرسه جامع لاهیجان درس می‌خواندم، فضای مناسبی در مدرسه وجود نداشت. تمام بازاری‌ها و مردم در آن رفت‌وآمد می‌کردند، اتاق‌ها به قدری نمور بود که اگر در اتاق را می‌بستی اکسیژن در اتاق وجود نداشت و چراغ نفتی خاموش می‌شد. ما در چنین جاهایی درس خواندیم و حالا هم در شهرستان‌ها وضعیت یک مقدار بهتر شده، هر چند در بعضی از جاها تلاش‌هایی شده است و درس‌هایی گفته می‌شود، ولی در مجموع وضعیت خیلی مناسب نیست، البته بعضی از علمای برجسته و طلاب توانمند از درون همین حوزه‌ها رشد کرده و در عرصه‌های مختلف اثرگذار بوده‌اند.

 س) گویا حوزه علمیه بزرگ امیرالمومنین(ع) را در دست احداث دارید، با چه انگیزه‌ای تصمیم به ساخت حوزه‌ای با این وسعت گرفته‌اید؟

 ما تصمیم گرفته‌ایم که یک حوزه بزرگ داشته باشیم، بیست هکتار زمین در بهترین جای شهر رشت تهیه کردیم، ابتدا بنا بود حوزه‌ای که ظرفیت 300 طلبه داشته باشد بسازیم. نقشه‌ای را طراحی و آماده نمودیم و آن را برای جامعه مدرسین بردیم، آقایان گفتند که حوزه را در چهار طبقه بسازید تا 1600 طلبه تربیت بشود و از آسیای میانه از طریق جامعه‌لمصطفی هم به شما طلبه می‌دهیم.بزرگانی چون آقایان یزدی، جنتی، مقتدایی و.... به اینجا آمدند وضع ما را دیدند. ما کار ا شروع کردیم و گفتیم بودجه بدهید؛ گفتند از طریق مجلس بودجه‌ی اختصاص داده شده است.

آقایان قول‌های مساعدی دادند که انشاء‌الله به زودی روند ادامه کار سرعت بیشتری خواهد گرفت.

س) الان کار در چه مرحله‌ای است و پیش‌بینی شما در خصوص ادامه کار چیست؟

 سقف طبقه اول زده شده است و اگر بودجه و هزینه‌های آن تامین شود، طی دو سال حوزه بزرگ امیرالمومنین(ع) را تحویل می‌دهیم.

س) در مورد بازسازی مدارس علمیه قدیمی چه برنامه‌ای دارید؟

مدرسه میرزا کوچک خانه را کوبیدیم و سه طبقه درست کردیم که یک طبقه آن به ساختمان مرکز مدیریت حوزه علمیه گیلان اختصاص داده شده و دو طبقه آن هم در اختیار طلاب قراردارد.

س) ساختمان مدرسه علمیه خواهران چطور؟

 مدرسه خواهران را که 150 سال سابقه تاریخی داشته است، البته نه به نام حوزه خواهران، بلکه به نام مدرسه حاج سمیع که در زمان طاغوت مدرسه «شاهدخت» نام داشت را با همفکری آیت‌الله شرعی، علی‌رغم مخالفت برخی از علمای منطقه، با استفتا از مقام معظم رهبری، تخریب کردیم و الان در حال ساخت آن در سه طبقه برای خواهران هستیم.

**کلیک کنید:(مطالب مفید)

***نسیم معرفت***

http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=117120