لاهیجان یکی از زیباترین و دلپذیرترین مناطق شمالی ایران است. مردم آن گیلک و زبان ساکنانش نیز گیلکی است. مردم این خطه در اواسط قرن سوم به دست «ناصرالحق اطروش » مسلمان و شیعه اثنی عشری شدند. لاهیجان مرکز حکومت «بیه پیش » بوده که از سفیدرود تا چالوس امتداد داشته است. سبقت تاریخی و فرهنگی آن، از دیلمان آغاز و به دارالحکومه لاهیجان زمان «سادات کیائیه » و پس از آن می انجامد. این خطه وسیع که از یک سو، مزایای کوه و جنگل و از سوی دیگر ویژگی های جلگه و نعمت های فراوان آن و دریای خزر را داراست، از لحاظ طبیعی و مادی، یکی از مصادیق، فرموده خداست:
وَضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً قَرْیَةً کَانَتْ آمِنَةً مُّطْمَئِنَّةً یَأْتِیهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِّن کُلِّ مَکَانٍ فَکَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللّهِ فَأَذَاقَهَا اللّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا کَانُواْ یَصْنَعُونَ
سوره نحل آیه 112
: منطقه آبادی که امن و آرام و مطمئن بوده و همواره روزیش به طور وافر از هر سو فرا می رسد.
لاهیجان از لحاظ معنوی و فرهنگی و سیاسی، شخصیت هایی را در دامن خود پرورانده وحرکتی را در جهان پدید آورده که برای همیشه، دنیای بشریت و اسلام و تشیع را وامدار خود ساخته است:
یوحنای دیلمی، یکی از حواریون حضرت عیسی(ع) و صاحب یکی از اناجیل اربعه مسیحیت از همین دیار است.
یحیی بن زیاد دیلمی معروف به «فراء»، امام کوفیان در علم نحو متوفی به سال 207 قمری نیز از فرزندان این آب و خاک است.
آل بویه یا دیالمه که از سال 325 تا447 ق در فارس و کرمان و عراق عجم و عراق عرب حکمروایی داشتند و فقیهانی همچون شیخ مفید و سید رضی و سید مرتضی و شیخ طوسی و سلار و غیر ایشان در کنف حمایت آنان، به نشر معارف و فرهنگ و فقه علوی پرداختند، از فرزندان این سرزمین علم پرورند.
صاحب بن عباد دیلمی (326 385 ق)، وزیر موید الدوله دیلمی که شیخ المحدثین «صدوق » کتاب «عیون اخبار الرضا» را به نام وی تالیف کرده و دیباچه آن رابه ذکر قصیده غرای او که در باره حضرت رضا(ع) سروده، مزین ساخته است، از فرزندان این خطه شیعه پرور است.
سلار دیلمی متوفی سال 463 ق، شاگرد شیخ مفید که مرجع تقلید جهان اسلام در قرن پنجم بوده است. از این دیار عالم پرور است.
هنگامی که علویان، که بوی عدالت علی(ع) را داشتند، به این سامان آمدند، مردم گیل و دیلم یک باره به آن ها پیوستند و با آغوش باز آن ها را پذیرفتند و کم کم خلافت عباسیان را، فرزندان بویه در اختیار گرفتند و عدالت و فرهنگ علوی را دراین دیار و در قلمرو خود گسترش دادند و تشیع را به عنوان مذهب رسمی خودپذیرفتند و شیخ طوسی ها، صدوق ها، مفیدها، سید رضی و سید مرتضی ها، سلارها و امثال آنان را در کنف حمایت خود قرار داده و آن همه افتخارها را در جهان اسلام پدیدآوردند.
تاریخچه حوزه علمیه لاهیجان
چنانکه اشاره شد لاهیجان در تمام اعصار گذشته مهدپرورش فقیهان عالی قدر، متکلمان بلندآوازه و دانشمندان نامدار بوده است وشخصیت های مهمی در همه رشته های علوم اسلامی همانند فقه، فلسفه، تفسیر، رجال،حدیث، هیئت و نجوم و...
از این شهر برخاسته اند به طوری که استاد علی دوانی، نویسنده معاصر، جلد هفتم کتاب مفاخر اسلام را به دانشمندان و شخصیت های معروف علمی و اسلامی لاهیجان اختصاص داده است. علاوه بر آن بیش از صد نفر از شخصیت های مشهوری که شرح حال آنان درمفاخر اسلام نیامده بود، در کتابی به نام پیشنیه تاریخی فرهنگی لاهیجان و بزرگان آن توسط حجه الاسلام محمد علی قربانی تدوین گردیده است.
تاریخ اولیه بنای حوزه علمیه لاهیجان به درستی روشن نیست که در چه زمانی بوده و بانیان آنها چه کسانی بوده اند. زیرا در طول قرون گذشته لاهیجان چندین بار براثر حوادث طبیعی همانند زلزله و آتش سوزی و طاعون و... به کلی از بین رفته است.
اما از وجود عالمان بسیار در لاهیجان می توان حدس زد که حوزه های علمیه پر رونقی پیوسته در این خطه دایره بوده و طلاب از اقصی نقاط منطقه همانند اشکورات وتنکابن برای تحصیل علوم اسلامی وارد این شهر می شده اند.
مدارس علوم دینی لاهیجان در طی دو قرن گذشته دارای پنج حوزه و مدرسه دینی بوده است که عبارتند از:
1- مدرسه جامع، جنب مسجد جامع;
2- مدرسه علمیه شعربافان یا کوهستانکی واقع در شعرباف محله;
3- مدرسه صادقیه جنب بقعه آقا میرشمس الدین بن موسی الکاظم(ع);
4-مدرسه سلیمانیه واقع در محله خمیر کلایه;
5- مدرسه اکبریه جنب مسجد اکبریه واقع در محله گابنه.
در حال حاضر جز دو مدرسه اولی از سایر مدارس اثری باقی نمانده است.
اما عالمانی که در این دو مدرسه تحصیل می کردند و بعدا از مراجع و بزرگان علمی و دینی گردیدند، بسیارند که به معرفی چند شخصیت نامدار بسنده می کنیم:
1- مرحوم آیه الله حاج میرزا حبیب الله املشی مشهور به میرزای رشتی (م 1312ق)، از شاگردان برجسته شیخ انصاری قدس سره و از مراجع تقلید که پس از مرحوم شیخ انصاری کرسی تدریس حوزه علمیه نجف به وی منتقل گردید.
گرچه ایشان از زعامت و مرجعیت اعراض کرد، ولی برخی او را بر معاصرانش ترجیح می دادند.
2- آیه الله سید عبدالکریم لاهیجی (م 1323 ق) که جامع معقول ومنقول بود.علامه حاج ملا علی کَنی وقتی که از موقعیت علمی و عملی وی اطلاع یافت، دخترش رابه عقد وی درآورد و او را به منصب تدریس در مدرسه مروی تهران گماشت. وی صاحب کرامات بسیاری بوده است که جریان آمدن حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه برسر قبر او مشهور است و علامه تهرانی مولف کتاب الذریعه یکی از شاگردان اوست.
3- آیه الله شیخ عبدالله لاهیجی (م 1330 ق) از شاگردان میرزای رشتی، معروف به حاج شیخ عبدالله مازندرانی. چون مُعَظّم لَه مدتی دربار فروش (بابل) مازندران درمحضر حاج اشرفی مازندرانی که از اوتاد زمانه بود، تحصیل نموده، به همین جهت به حاج شیخ عبدالله مازندرانی شهرت یافت. ایشان در سال های 1324-1329 یکی از سه چهره نامدار ایرانی مقیم عراق بود که انقلاب مشروطیت را به همراه آخوند خراسانی و حاج میرزا حسین خلیلی با صدور اعلامیه و فتواهای شرعی خود رهبری می کرد.
4-حکیم میرزا هاشم اشکوری (م 1232 ق) که از استادان بنام فلسفه و عرفان دراواخر سده سیزدهم در تهران بود و جمع زیادی از دانشمندان آن زمان از جمله میرزامهدی آشتیانی، آقا میرزا محمد علی شاه آبادی شاگردان وی بودند.
5- آیه الله حاج شیخ شعبان دیوشلی معروف به آیة الله گیلانی (م 1348 ق) که ازاعلام مراجع تقلید در عصر خود بود. وی معروف به فقاهت و زهد و صلاح بود و همین امر باعث شد که هزاران نفر در تقلید به وی مراجعه کنند.
6- مرحوم آیه الله حاج شیخ مهدی مهدوی لاهیجی (م 1413 ق)، که از شاگردان مبرز آقاضیاءالدین عراقی وآیة الله اصفهانی بود. او در دوران اختناق رضاخانی از نجف اشرف به لاهیجان آمده وبه کمک مردم خیر و مؤمن این دیار مدارس متروک جامع و شعربافان را بازسازی کرد.اکنون مسوولیت این دو مدرسه را جناب حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ قنبر مشفق به عهده دارند{ تقریبا از اول انقلاب تا حدود سال 1386_87 جناب حجت الاسلام والمسلمین حاج آقای مشفق مدیریت حوزه علمیه لاهیجان را در سال های طولانی به عهده داشتند. وبعد از آن حدود یک سال واندی به عهده حجت السلام قربان تقوایی بود وبعد از آن مدیریت مدرسه علمیه لاهیجان در سال 1388 از طرف مرکزمدیریت حوزه علمیه قم به عهده حجت الاسلام محمدرضا نایب واگذار گردید.( مطالب اضافه شده توسط: سیداصغرسعادت میرقدیم لاهیجانی) } و به کمک امام جمعه لاهیجان توانستند صدها نفر از طلاب و فضلا را تربیت کنند که بیش تر آنان امروز در مشاغل مختلف جمعه و جماعات و منصب قضاء و غیره درنظام مقدس اسلامی خدمت می کنند. هم چنین حوزه علمیه لاهیجان در طول دفاع مقدس پنج شهید و چند جانباز تقدیم انقلاب و اسلام کرده است.
حوزه علمیه جامع
مدرسه علمیه جامع از مهم ترین مدارس علمی در لاهیجان بوده است.
دکتر منوچهر ستوده، تاسیس این مدرسه دینی را به سال 1331 ق می داند.
درزمان رضا خان که مبارزه جدی با مذهب و روحانیت به اوج رسیده بود و نیز مدارس دینی و مساجد و آثار معنویت و تمدن اسلامی به دنبال اهداف شوم استعمار تعطیل وتخریب شد و روحانیت منزوی شده و اقدام های ضد دینی علیه اسلام و قرآن و روحانیت گسترش یافت و برای محو کلی این آثار اسلامی از هیچ تلاشی دریغ نمی شد، حوزه لاهیجان نیز همانند سایر مدارس علمی کشور دست خوش حوادث شوم رضا خانی شده و تعطیل ومتروک گردید.
پس از رفتن رضا خان و کاهش فشار علیه روحانیت، دوباره علما و روحانیان عالی قدر آستین همت بالا زده و برای احیا و زنده ساختن دین و آثار دینی مهیاگردیدند و دوباره مدارس یکی پس از دیگری باز شده و طلاب و روحانیان برای فراگیری علم و دانش جان تازه ای گرفتند. در لاهیجان نیز مرحوم آیه الله حاج شیخ مهدی مهدوی لاهیجانی (1312-1413 ق) مدرسه علمیه جامع را، که به صورت مخروبه و متروکه درآمده بود، به کمک و همیاری مردم متدین منطقه بازسازی کردند و طلاب با برنامه منظمی شروع به تحصیل نمودند.
مدرسه علمیه جامع دارای 21 حجره است. پس از ارتحال آیه الله مهدوی، آیه الله قربانی، امام جمعه محترم کنونی لاهیجان { درزمان نگارش این متن حضرت آیت الله قربانی امام جمعه لاهیجان بود و اکنون سال هاست که ایشان نماینده ولی فقیه در استان گیلان است و مدرس علمیه امیرالمؤمنین ع را در رشت تأسیس نمودند که از جهاتی در کشور بی نظیر است. ( اضافه شده توسط: سیداصغرسعادت میرقدیم) }، مدرسه علمیه جامع را به سبک جدید و باامکانات زیر بازسازی کردند:
1- تاسیس کتابخانه مدرسه: در این باره مُعَظّم لَه می فرماید: در حوزه علمیه لاهیجان، کتابخانه ای برای طلاب وجود نداشت و اتاقی را برای انباشتن کتاب ها قرارداده بودند که به علت فضای نامناسب آن و عدم نورکافی و رطوبت شدید، کتاب های آن از بین رفته بود. ما کتابخانه ای را به طرز امروزی برای طلاب مدرسه احداث کردیم والان بیش از چهار هزار کتاب در مخزن آن وجود دارد که بعضی از آن کتاب ها در نوع خود بسیار نفیس و ارزشمند است و در کنار آن یک قرائت خانه بزرگ و زیبا برای طلاب جهت مطالعه احداث کردیم.
2- جداسازی و تفکیک مدرسه و حیاط مسجد جامع، موقعیت مدرسه علمیه جامع طوری است که در پشت مسجد جامع قرار گرفته است و در حقیقت حیاط مدرسه و مسجد یکی محسوب می شد و عبور و مرور افراد متفرقه خصوصا در مواقع برگزاری مراسم مذهبی،برای طلاب باعث سلب آرامش می گردید بدین جهت حیاط مدرسه و مسجد از همدیگر تفکیک گردید.
3- مدرسه فاقد حمام و لوله کشی گاز بود. حمام بهداشتی مجهزی با آب گرم کن های گازی احداث شده و نیز تاسیسات لوله کشی گاز ایجاد شده به طوری که هر حجره ای به یک بخاری گازی مجهز است و اکنون (این مطلب مربوط به زمان نگارش این متن است)شاید حوزه علمیه لاهیجان از لحاظ امکانات رفاهی در سطح حوزه های استان گیلان بی نظیر باشد و طلاب با فراغت بال و آرامش خاطر مشغول تحصیل هستند.
مدرسه علمیه شعربافان
این مدرسه نیز دارای قدمت طولانی است و سابقه 150 ساله دارد به طوری که حضرت آیه الله قربانی می فرماید:
در کتابخانه شخصی من کتابی خطی وجود دارد که نویسنده آن آیه الله آقا سید مهدی کیسمی است. ایشان در ابتدای کتاب در باره ایام ورود پدرش آیه الله سید احمدکیسمی به حوزه علمیه شعربافان می نویسد: «هنگامی که پدرم آیه الله آقا سید احمدکیسمی که قبرش در لاهیجان زیارتگاه مردم است وارد مدرسه علمیه شعربافان گردید، جمعی از افاضل متقی در آن مدرسه مشغول تحصیل بودند که از آن جمله مرحوم آقا میرزا حبیب الله املشی (میرزای رشتی) که بعدا جزو مراجع تقلید عالم تشیع گردید، بوده است » و این نشان می دهد که مرحوم میرزای رشتی در اوان نوجوانی خویش بوده که در لاهیجان مشغول تحصیل و از فضلای نامی مدرسه بوده است. مدرسه شعربافان نیز بر اثر خیابان کشی عملا از بین رفته بود و قسمت باقی مانده آن نیز جزوساختمان اداری درآمده بود که با همت امام جمعه محترم و کمک مومنان شهر، این مدرسه در سال 1368 احیاء گردید و بخشی نیز به ساختمان اضافه شد.اکنون ساختمان حوزه علمیه با تجهیزات کامل از قبیل آب، برق، گاز، تلفن و کتابخانه و حمام وسایر امکانات رفاهی با چهارده حجره مجهز در اختیار طلاب محترم است. مجموع طلاب محترمی که در دو مدرسه جامع و شعربافان مشغول تحصیل هستند، 51 نفر هستند و جمعا شش نفر استاد تدریس می کنند.
برنامه های تحصیلی حوزه علمیه لاهیجان و مشکلات آن
حضرت حجه الاسلام والمسلمین مشفق به پیشنهاد آیه الله مهدوی جهت تدریس مقدمات و سطح به لاهیجان اعزام گردیده وتاکنون در طول سالیان متمادی طلاب و فضلای گرانقدری را تربیت کرده است. ایشان باهمکاری امام جمعه محترم، برای رفع مشکلات درسی طلاب ارجمند کوشا هستند. چنانکه گفته شد حوزه علمیه لاهیجان در مجموع شش نفر استاد دارد که همگی، مقدمات و سطح را تدریس می کنند. طلاب در حوزه علمیه لاهیجان بعد از اتمام رسائل و مکاسب برای ادامه تحصیل به قم یا سایر شهرهای بزرگ مهاجرت می کنند. هم چنین در کناربرنامه های تحصیلی، برنامه های جنبی همانند درس اخلاق، قرائت و تجوید قرآن، درس عقاید نیز وجود دارد و نیز مردم و تمام مساجد و ادارات لاهیجان و حومه از حضورمعنوی طلاب مدرسه از قبیل اقامه نماز جماعت، سخنرانی، کلاس های آموزشی و...بهره مند هستند.
آیه الله زین العابدین قربانی در باره مشکلات حوزه لاهیجان می گویند: «حوزه علمیه لاهیجان با دارا بودن همه محاسن مادی و معنوی کمبودهایی نیز دارد که عبارتند از:
1- کمبود استاد متخصص خصوصا در دروس جنبی;
2- دومین مشکل طلاب مدرسه شهریه است. در لاهیجان تنها بعضی از مراجع عظام شهریه پرداخت می کنند و وضع اقتصادی طلاب با توجه به تورم موجود و پرداخت اجاره مسکن و... نامطلوب است. از سایر آیات بزرگوار خواهشمندیم که به طلاب شهرستانی هم اِلتفاتی بفرمایند;
3- از عمده ترین مشکلات طلاب این حوزه نداشتن بیمه درمانی است که از مسوولان محترم بیمه طلاب،خواستار بیمه کردن طلاب محترم این حوزه هستیم;
4- نبودن کتاب های درسی طلاب خصوصاکتاب های دروس جنبی.
مجله:پیام حوزه-تابستان 1376، شماره 14
لاهیجان یکی از زیباترین و دلپذیرترین مناطق شمالی ایران است. مردم آن گیلک و زبان ساکنانش نیز گیلکی است. مردم این خطه در اواسط قرن سوم به دست «ناصرالحق اطروش » مسلمان و شیعه اثنی عشری شدند. لاهیجان مرکز حکومت «بیه پیش » بوده که از سفیدرود تا چالوس امتداد داشته است. سبقت تاریخی و فرهنگی آن، از دیلمان آغاز و به دارالحکومه لاهیجان زمان «سادات کیائیه » و پس از آن می انجامد. این خطه وسیع که از یک سو، مزایای کوه و جنگل و از سوی دیگر ویژگی های جلگه و نعمت های فراوان آن و دریای خزر را داراست، از لحاظ طبیعی و مادی، یکی از مصادیق، فرموده خداست:
وَضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً قَرْیَةً کَانَتْ آمِنَةً مُّطْمَئِنَّةً یَأْتِیهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِّن کُلِّ مَکَانٍ فَکَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللّهِ فَأَذَاقَهَا اللّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا کَانُواْ یَصْنَعُونَ
سوره نحل آیه 112
: منطقه آبادی که امن و آرام و مطمئن بوده و همواره روزیش به طور وافر از هر سو فرا می رسد.
لاهیجان از لحاظ معنوی و فرهنگی و سیاسی، شخصیت هایی را در دامن خود پرورانده وحرکتی را در جهان پدید آورده که برای همیشه، دنیای بشریت و اسلام و تشیع را وامدار خود ساخته است:
یوحنای دیلمی، یکی از حواریون حضرت عیسی(ع) و صاحب یکی از اناجیل اربعه مسیحیت از همین دیار است.
یحیی بن زیاد دیلمی معروف به «فراء»، امام کوفیان در علم نحو متوفی به سال 207 قمری نیز از فرزندان این آب و خاک است.
آل بویه یا دیالمه که از سال 325 تا447 ق در فارس و کرمان و عراق عجم و عراق عرب حکمروایی داشتند و فقیهانی همچون شیخ مفید و سید رضی و سید مرتضی و شیخ طوسی و سلار و غیر ایشان در کنف حمایت آنان، به نشر معارف و فرهنگ و فقه علوی پرداختند، از فرزندان این سرزمین علم پرورند.
صاحب بن عباد دیلمی (326 385 ق)، وزیر موید الدوله دیلمی که شیخ المحدثین «صدوق » کتاب «عیون اخبار الرضا» را به نام وی تالیف کرده و دیباچه آن رابه ذکر قصیده غرای او که در باره حضرت رضا(ع) سروده، مزین ساخته است، از فرزندان این خطه شیعه پرور است.
سلار دیلمی متوفی سال 463 ق، شاگرد شیخ مفید که مرجع تقلید جهان اسلام در قرن پنجم بوده است. از این دیار عالم پرور است.
هنگامی که علویان، که بوی عدالت علی(ع) را داشتند، به این سامان آمدند، مردم گیل و دیلم یک باره به آن ها پیوستند و با آغوش باز آن ها را پذیرفتند و کم کم خلافت عباسیان را، فرزندان بویه در اختیار گرفتند و عدالت و فرهنگ علوی را دراین دیار و در قلمرو خود گسترش دادند و تشیع را به عنوان مذهب رسمی خودپذیرفتند و شیخ طوسی ها، صدوق ها، مفیدها، سید رضی و سید مرتضی ها، سلارها و امثال آنان را در کنف حمایت خود قرار داده و آن همه افتخارها را در جهان اسلام پدیدآوردند.
تاریخچه حوزه علمیه لاهیجان
چنانکه اشاره شد لاهیجان در تمام اعصار گذشته مهدپرورش فقیهان عالی قدر، متکلمان بلندآوازه و دانشمندان نامدار بوده است وشخصیت های مهمی در همه رشته های علوم اسلامی همانند فقه، فلسفه، تفسیر، رجال،حدیث، هیئت و نجوم و...
از این شهر برخاسته اند به طوری که استاد علی دوانی، نویسنده معاصر، جلد هفتم کتاب مفاخر اسلام را به دانشمندان و شخصیت های معروف علمی و اسلامی لاهیجان اختصاص داده است. علاوه بر آن بیش از صد نفر از شخصیت های مشهوری که شرح حال آنان درمفاخر اسلام نیامده بود، در کتابی به نام پیشنیه تاریخی فرهنگی لاهیجان و بزرگان آن توسط حجه الاسلام محمد علی قربانی تدوین گردیده است.
تاریخ اولیه بنای حوزه علمیه لاهیجان به درستی روشن نیست که در چه زمانی بوده و بانیان آنها چه کسانی بوده اند. زیرا در طول قرون گذشته لاهیجان چندین بار براثر حوادث طبیعی همانند زلزله و آتش سوزی و طاعون و... به کلی از بین رفته است.
اما از وجود عالمان بسیار در لاهیجان می توان حدس زد که حوزه های علمیه پر رونقی پیوسته در این خطه دایره بوده و طلاب از اقصی نقاط منطقه همانند اشکورات وتنکابن برای تحصیل علوم اسلامی وارد این شهر می شده اند.
مدارس علوم دینی لاهیجان در طی دو قرن گذشته دارای پنج حوزه و مدرسه دینی بوده است که عبارتند از:
1- مدرسه جامع، جنب مسجد جامع;
2- مدرسه علمیه شعربافان یا کوهستانکی واقع در شعرباف محله;
3- مدرسه صادقیه جنب بقعه آقا میرشمس الدین بن موسی الکاظم(ع);
4-مدرسه سلیمانیه واقع در محله خمیر کلایه;
5- مدرسه اکبریه جنب مسجد اکبریه واقع در محله گابنه.
در حال حاضر جز دو مدرسه اولی از سایر مدارس اثری باقی نمانده است.
اما عالمانی که در این دو مدرسه تحصیل می کردند و بعدا از مراجع و بزرگان علمی و دینی گردیدند، بسیارند که به معرفی چند شخصیت نامدار بسنده می کنیم:
1- مرحوم آیه الله حاج میرزا حبیب الله املشی مشهور به میرزای رشتی (م 1312ق)، از شاگردان برجسته شیخ انصاری قدس سره و از مراجع تقلید که پس از مرحوم شیخ انصاری کرسی تدریس حوزه علمیه نجف به وی منتقل گردید.
گرچه ایشان از زعامت و مرجعیت اعراض کرد، ولی برخی او را بر معاصرانش ترجیح می دادند.
2- آیه الله سید عبدالکریم لاهیجی (م 1323 ق) که جامع معقول ومنقول بود.علامه حاج ملا علی کَنی وقتی که از موقعیت علمی و عملی وی اطلاع یافت، دخترش رابه عقد وی درآورد و او را به منصب تدریس در مدرسه مروی تهران گماشت. وی صاحب کرامات بسیاری بوده است که جریان آمدن حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه برسر قبر او مشهور است و علامه تهرانی مولف کتاب الذریعه یکی از شاگردان اوست.
3- آیه الله شیخ عبدالله لاهیجی (م 1330 ق) از شاگردان میرزای رشتی، معروف به حاج شیخ عبدالله مازندرانی. چون مُعَظّم لَه مدتی دربار فروش (بابل) مازندران درمحضر حاج اشرفی مازندرانی که از اوتاد زمانه بود، تحصیل نموده، به همین جهت به حاج شیخ عبدالله مازندرانی شهرت یافت. ایشان در سال های 1324-1329 یکی از سه چهره نامدار ایرانی مقیم عراق بود که انقلاب مشروطیت را به همراه آخوند خراسانی و حاج میرزا حسین خلیلی با صدور اعلامیه و فتواهای شرعی خود رهبری می کرد.
4-حکیم میرزا هاشم اشکوری (م 1232 ق) که از استادان بنام فلسفه و عرفان دراواخر سده سیزدهم در تهران بود و جمع زیادی از دانشمندان آن زمان از جمله میرزامهدی آشتیانی، آقا میرزا محمد علی شاه آبادی شاگردان وی بودند.
5- آیه الله حاج شیخ شعبان دیوشلی معروف به آیة الله گیلانی (م 1348 ق) که ازاعلام مراجع تقلید در عصر خود بود. وی معروف به فقاهت و زهد و صلاح بود و همین امر باعث شد که هزاران نفر در تقلید به وی مراجعه کنند.
6- مرحوم آیه الله حاج شیخ مهدی مهدوی لاهیجی (م 1413 ق)، که از شاگردان مبرز آقاضیاءالدین عراقی وآیة الله اصفهانی بود. او در دوران اختناق رضاخانی از نجف اشرف به لاهیجان آمده وبه کمک مردم خیر و مؤمن این دیار مدارس متروک جامع و شعربافان را بازسازی کرد.اکنون مسوولیت این دو مدرسه را جناب حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ قنبر مشفق به عهده دارند{ تقریبا از اول انقلاب تا حدود سال 1386_87 جناب حجت الاسلام والمسلمین حاج آقای مشفق مدیریت حوزه علمیه لاهیجان را در سال های طولانی به عهده داشتند. وبعد از آن حدود یک سال واندی به عهده حجت السلام قربان تقوایی بود وبعد از آن مدیریت مدرسه علمیه لاهیجان در سال 1388 از طرف مرکزمدیریت حوزه علمیه قم به عهده حجت الاسلام محمدرضا نایب واگذار گردید.( مطالب اضافه شده توسط: سیداصغرسعادت میرقدیم لاهیجانی) } و به کمک امام جمعه لاهیجان توانستند صدها نفر از طلاب و فضلا را تربیت کنند که بیش تر آنان امروز در مشاغل مختلف جمعه و جماعات و منصب قضاء و غیره درنظام مقدس اسلامی خدمت می کنند. هم چنین حوزه علمیه لاهیجان در طول دفاع مقدس پنج شهید و چند جانباز تقدیم انقلاب و اسلام کرده است.
حوزه علمیه جامع
مدرسه علمیه جامع از مهم ترین مدارس علمی در لاهیجان بوده است.
دکتر منوچهر ستوده، تاسیس این مدرسه دینی را به سال 1331 ق می داند.
درزمان رضا خان که مبارزه جدی با مذهب و روحانیت به اوج رسیده بود و نیز مدارس دینی و مساجد و آثار معنویت و تمدن اسلامی به دنبال اهداف شوم استعمار تعطیل وتخریب شد و روحانیت منزوی شده و اقدام های ضد دینی علیه اسلام و قرآن و روحانیت گسترش یافت و برای محو کلی این آثار اسلامی از هیچ تلاشی دریغ نمی شد، حوزه لاهیجان نیز همانند سایر مدارس علمی کشور دست خوش حوادث شوم رضا خانی شده و تعطیل ومتروک گردید.
پس از رفتن رضا خان و کاهش فشار علیه روحانیت، دوباره علما و روحانیان عالی قدر آستین همت بالا زده و برای احیا و زنده ساختن دین و آثار دینی مهیاگردیدند و دوباره مدارس یکی پس از دیگری باز شده و طلاب و روحانیان برای فراگیری علم و دانش جان تازه ای گرفتند. در لاهیجان نیز مرحوم آیه الله حاج شیخ مهدی مهدوی لاهیجانی (1312-1413 ق) مدرسه علمیه جامع را، که به صورت مخروبه و متروکه درآمده بود، به کمک و همیاری مردم متدین منطقه بازسازی کردند و طلاب با برنامه منظمی شروع به تحصیل نمودند.
مدرسه علمیه جامع دارای 21 حجره است. پس از ارتحال آیه الله مهدوی، آیه الله قربانی، امام جمعه محترم کنونی لاهیجان { درزمان نگارش این متن حضرت آیت الله قربانی امام جمعه لاهیجان بود و اکنون سال هاست که ایشان نماینده ولی فقیه در استان گیلان است و مدرس علمیه امیرالمؤمنین ع را در رشت تأسیس نمودند که از جهاتی در کشور بی نظیر است. ( اضافه شده توسط: سیداصغرسعادت میرقدیم) }، مدرسه علمیه جامع را به سبک جدید و باامکانات زیر بازسازی کردند:
1- تاسیس کتابخانه مدرسه: در این باره مُعَظّم لَه می فرماید: در حوزه علمیه لاهیجان، کتابخانه ای برای طلاب وجود نداشت و اتاقی را برای انباشتن کتاب ها قرارداده بودند که به علت فضای نامناسب آن و عدم نورکافی و رطوبت شدید، کتاب های آن از بین رفته بود. ما کتابخانه ای را به طرز امروزی برای طلاب مدرسه احداث کردیم والان بیش از چهار هزار کتاب در مخزن آن وجود دارد که بعضی از آن کتاب ها در نوع خود بسیار نفیس و ارزشمند است و در کنار آن یک قرائت خانه بزرگ و زیبا برای طلاب جهت مطالعه احداث کردیم.
2- جداسازی و تفکیک مدرسه و حیاط مسجد جامع، موقعیت مدرسه علمیه جامع طوری است که در پشت مسجد جامع قرار گرفته است و در حقیقت حیاط مدرسه و مسجد یکی محسوب می شد و عبور و مرور افراد متفرقه خصوصا در مواقع برگزاری مراسم مذهبی،برای طلاب باعث سلب آرامش می گردید بدین جهت حیاط مدرسه و مسجد از همدیگر تفکیک گردید.
3- مدرسه فاقد حمام و لوله کشی گاز بود. حمام بهداشتی مجهزی با آب گرم کن های گازی احداث شده و نیز تاسیسات لوله کشی گاز ایجاد شده به طوری که هر حجره ای به یک بخاری گازی مجهز است و اکنون (این مطلب مربوط به زمان نگارش این متن است)شاید حوزه علمیه لاهیجان از لحاظ امکانات رفاهی در سطح حوزه های استان گیلان بی نظیر باشد و طلاب با فراغت بال و آرامش خاطر مشغول تحصیل هستند.
مدرسه علمیه شعربافان
این مدرسه نیز دارای قدمت طولانی است و سابقه 150 ساله دارد به طوری که حضرت آیه الله قربانی می فرماید:
در کتابخانه شخصی من کتابی خطی وجود دارد که نویسنده آن آیه الله آقا سید مهدی کیسمی است. ایشان در ابتدای کتاب در باره ایام ورود پدرش آیه الله سید احمدکیسمی به حوزه علمیه شعربافان می نویسد: «هنگامی که پدرم آیه الله آقا سید احمدکیسمی که قبرش در لاهیجان زیارتگاه مردم است وارد مدرسه علمیه شعربافان گردید، جمعی از افاضل متقی در آن مدرسه مشغول تحصیل بودند که از آن جمله مرحوم آقا میرزا حبیب الله املشی (میرزای رشتی) که بعدا جزو مراجع تقلید عالم تشیع گردید، بوده است » و این نشان می دهد که مرحوم میرزای رشتی در اوان نوجوانی خویش بوده که در لاهیجان مشغول تحصیل و از فضلای نامی مدرسه بوده است. مدرسه شعربافان نیز بر اثر خیابان کشی عملا از بین رفته بود و قسمت باقی مانده آن نیز جزوساختمان اداری درآمده بود که با همت امام جمعه محترم و کمک مومنان شهر، این مدرسه در سال 1368 احیاء گردید و بخشی نیز به ساختمان اضافه شد.اکنون ساختمان حوزه علمیه با تجهیزات کامل از قبیل آب، برق، گاز، تلفن و کتابخانه و حمام وسایر امکانات رفاهی با چهارده حجره مجهز در اختیار طلاب محترم است. مجموع طلاب محترمی که در دو مدرسه جامع و شعربافان مشغول تحصیل هستند، 51 نفر هستند و جمعا شش نفر استاد تدریس می کنند.
برنامه های تحصیلی حوزه علمیه لاهیجان و مشکلات آن
حضرت حجه الاسلام والمسلمین مشفق به پیشنهاد آیه الله مهدوی جهت تدریس مقدمات و سطح به لاهیجان اعزام گردیده وتاکنون در طول سالیان متمادی طلاب و فضلای گرانقدری را تربیت کرده است. ایشان باهمکاری امام جمعه محترم، برای رفع مشکلات درسی طلاب ارجمند کوشا هستند. چنانکه گفته شد حوزه علمیه لاهیجان در مجموع شش نفر استاد دارد که همگی، مقدمات و سطح را تدریس می کنند. طلاب در حوزه علمیه لاهیجان بعد از اتمام رسائل و مکاسب برای ادامه تحصیل به قم یا سایر شهرهای بزرگ مهاجرت می کنند. هم چنین در کناربرنامه های تحصیلی، برنامه های جنبی همانند درس اخلاق، قرائت و تجوید قرآن، درس عقاید نیز وجود دارد و نیز مردم و تمام مساجد و ادارات لاهیجان و حومه از حضورمعنوی طلاب مدرسه از قبیل اقامه نماز جماعت، سخنرانی، کلاس های آموزشی و...بهره مند هستند.
آیه الله زین العابدین قربانی در باره مشکلات حوزه لاهیجان می گویند: «حوزه علمیه لاهیجان با دارا بودن همه محاسن مادی و معنوی کمبودهایی نیز دارد که عبارتند از:
1- کمبود استاد متخصص خصوصا در دروس جنبی;
2- دومین مشکل طلاب مدرسه شهریه است. در لاهیجان تنها بعضی از مراجع عظام شهریه پرداخت می کنند و وضع اقتصادی طلاب با توجه به تورم موجود و پرداخت اجاره مسکن و... نامطلوب است. از سایر آیات بزرگوار خواهشمندیم که به طلاب شهرستانی هم اِلتفاتی بفرمایند;
3- از عمده ترین مشکلات طلاب این حوزه نداشتن بیمه درمانی است که از مسوولان محترم بیمه طلاب،خواستار بیمه کردن طلاب محترم این حوزه هستیم;
4- نبودن کتاب های درسی طلاب خصوصاکتاب های دروس جنبی.
مجله:پیام حوزه-تابستان 1376، شماره 14
*برخی اضافات در نوشتار فوق که داخل آکولاد است توسط حجت الاسلام سیداصغرسعادت میرقدیم انجام گرفته است
تذکر: متاسفانه تا این تاریخ یعنی 15 خرداد 1394 در صفحات اینترنتی ، عکس وتصویری از مدرسه یا حوزه علمیه شهر لاهیجان بدست نیاوردم .
**حوزه علمیه لاهیجان | لاهیجان**
***نسیم معرفت***
.: Weblog Themes By Pichak :.
