کلیک کنید:عمل صالح چیست؟

عمل صالح دو رکن اساسى دارد; یکى نیّت پاک و دیگرى کار مفید. بنابراین، عمل صالح منحصر در نماز و روزه، و حجّ و زکات و خمس و دعا و زیارت نیست; (هر چند اعمال مذکور از مصداقهاى روشن اعمال صالح است) بلکه هر کار مفیدى که با نیّت پاک انجام پذیرد عمل صالح شمرده مى شود. و عجیب اینکه عمل صالح هر چند اندک و ناچیز باشد، آثار بزرگ و مهمّى در پى خواهد داشت، و گاه یک عمل صالح کوچک زندگى انسان را متحوّل و دگرگون مى کند. به چند نمونه آن توجّه کنید:الف) آبیارى گوسفندان

حضرت موسى(علیه السلام) از مصر فرار کرد، و تحت تعقیب مأموران فرعون بود. او ترسان و هراسان به سمت مدین حرکت نمود، تا به دروازه این شهر رسید. حضرت موسى(علیه السلام) نه امنیّت جانى و نه امکانات مالى و نه آشنایى در مدین و نه پناهگاهى در آن شهر دارد، لذا در سایه درختى به استراحت مى پردازد. چاه آبى که چوپانها در اطراف آن جمع شده بودند توجّه او را جلب کرد. همه چوپانها به نزدیک چاه رفته، گوسفندان خود را سیراب نموده، سپس به سمت خانه هایشان حرکت مى کنند. امّا دو دختر با حجاب که گله کوچکى دارند، در کنارى ایستاده و نزدیک چاه نمى شوند.

موسى(علیه السلام)به نزد آنها رفته و مى پرسد: «شما چرا گوسفندانتان را سیراب نمى کنید؟»

مى گویند: ما منتظریم چوپانهاى مرد کارشان تمام شود و از اینجا بروند، سپس به سیراب کردن گوسفندان خود بپردازیم، زیرا نمى خواهیم با افراد نامحرم مخلوط شویم.

حضرت موسى به نزدیک چاه رفت، و مقدارى آب کشید، و گوسفندان آن دختران را سیراب کرد و پس از انجام این کار مفید کوچک که به قصد قربت بود به محل استراحت خود بازگشت. دختران زودتر از هر روز به خانه بازگشتند. پدر پیرشان علّت بازگشت زودهنگام آنها را جویا شد. آنان داستان را براى پدر بازگو کردند. حضرت شعیب گفت: چرا اجر زحمت آن جوان را ندادید؟ بروید او را به خانهبیاورید تا مزد زحماتش را بدهم. آرى! حضرت موسى با یک عمل صالح کوچک صاحب زن و زندگى شد، و توفیق تلمّذ و شاگردى در محضر پیامبرى بزرگ را یافت، و در حقیقت دوران پیش دانشگاهى و پیش نبوّت خود را در نزد حضرت شعیب گذراند، تا آماده دریافت رسالت و نبوّت و مأموریّتى عظیم گردد. آرى! تمام این توفیقات نتیجه آن عمل صالح کوچک بود.
ب) حضانت فرزندى یتیم

اعراب ساکن مکّه و مدینه فرزندان خویش را به دایه هاى بادیه نشین، که از شجاعت و قدرت زیادى برخوردار بودند، و مبارزه با سختى ها را به نیکى مى دانستند، مى سپردند تا فرزندانشان شجاع و پر قدرت تربیت شوند. امّا دایه ها حاضر نبودند حضانت فرزند عبدالله بن عبدالمطلب را که از نعمت پدر محروم بود، بپذیرند. چرا که براى حضانت چنین طفل شیرخوارى طبیعتاً اجرت مناسبى پرداخت نمى شد. حلیمه سعدیّه، که از قبیله مشهور بنى سعد، و از جمله دایه هاى بادیه نشین بود که حضانت شیرخواران را بر عهده مى گرفت، سرنوشت یتیم عبدالله او را کنجکاو کرد. هنگامى که متوجّه شد دایه ها بخاطر اینکه او یتیم است از پذیرفتنش صرفنظر مى کنند، انگیزه اى الهى در درون جانش قوّت گرفت، و بر اساس آن انگیزه حضانت محمد بن عبدالله را پذیرفت، و از او همچون فرزندانش، بلکه بهتر از آنان، نگهدارى کرد. این عمل صالح حلیمه سعدیّه باعث جاودانگى نام و یاد او شد. تمام دایه هاى مکّه به وادى فراموشى سپرده شدند، و از آنها هیچ اثرى در تاریخ بجاى نمانده است، امّا نام حلیمه سعدیّه در کنار نام پرافتخار پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)، تا قیام قیامت بر تارک جهان خواهد درخشید. و این نیست مگر اثر کار پسندیده اى که قرین با نیّت پاک بود.

علاوه بر این، هنگامى که جنگ هوازان و بنى سعد و طوایف دیگر رخ داد، و پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) پیروز شد، و زنان و مردان زیادى از طایفه حلیمه سعدیّه اسیر شدند، مسلمانان ناگهان مشاهده کردند که زنى خدمت رسول الله(صلى الله علیه وآله) رسید، و پس از سلام و احوالپرسى، عرض کرد: «من «یشما» دختر حلیمه سعدیّه، خواهر رضاعى شما هستم!» پیامبر(صلى الله علیه وآله) در حضور جمع مسلمانان عباى خویش را روى زمین پهن کرد، و دست خواهرش را گرفت، و او را بر روى عبا نشانید. سپس خطاب به وى فرمود: چه مشکلى دارید؟ و از من چه مى خواهید؟ یشما گفت: قبیله ما در جنگ با شما شکست خورده، و مسلمانان زنان و مردان ما را اسیر کرده اند. تقاضا دارم اسراى ما را آزاد کنید. پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) رو به اصحابش کرد و فرمود: اسیران جنگى تعلّق به همه مسلمانان دارند. من مى خواهم سهم خود از اسرا را به خواهرم یشما ببخشم. نظر شما چیست؟ مسلمانان عرض کردند: ما تابع شما هستیم. ما هم نسبت به سهم خودمان از آنان مى گذریم. و بدین ترتیب تمام اسراى بنى سعد آزاد شدند. آرى! یک عمل صالح حلیمه سعدیّه نه تنها باعث شد که نام او در تاریخ جاودانه شود، بلکه آن کار جان قبیله اى را نجات داد و به آن حیات و زندگى تازه اى بخشید.

ج) یک شب میهمان دارى

خانمى علیرغم حکومت نظامى عبیدالله بن زیاد در کوفه، و تهدیدهاى فراوان او، به نماینده امام حسین(علیه السلام)، حضرت مسلم پناه داده، و از او پذیرایى کرد. به هنگامى که طوعه با نیّت پاک این عمل مفید را انجام داد، صدها زن ثروتمند و معروف در کوفه وجود داشت که نام آنها بر سر زبانها بود. امّا گذر زمان نام تمام آنها را به فراموش خانه تاریخ سپرد، ولى نام طوعه پس از هزار و چند صد سال هر سال در مجالس سوگوارى امام حسین(علیه السلام) به نیکى برده مى شود.

آنچه گذشت سه نمونه از اعمال صالح کوچک بود که آثارى بزرگ از خود بجاى گذاشت، که گاه وسعت آن به اندازه وسعت تاریخ است. و نمونه هاى بسیار زیاد دیگرى نیز هست که از ذکر آن صرفنظر مى گردد. نتیجه اینکه عمل صالح، که عبارت است از عمل مفیدى که با نیّت پاکى انجام مى شود، هر چند کم و کوچک باشد، قیمتى و ارزشمند است.