***نسیم معرفت***

یک ماه سخت بندگی را پشت سر گذاشتیم ، ماه تشنگی ها و گرسنگی های دلچسب بندگی ، ماه زیبای همجواری با خداوند متعال ، ماه بارش رحمت و برکت ، ماه مبارک رمضان با همه سختی ها و شیرینی هایش گذشت و اینک در آستانه  یک بزم باشکوه هستیم ، روز تقدیر از اطاعت کردن های ما ، روز بزرگ پاداش گرفتن .

عید فطراز بزرگترین اعیاد مسلمانان است، روزی بزرگ که خداوند متعال در این روز بهترین ها را به بندگان روزه دارش عطا می کند ، بندگانی که نه گرما را شناختند نه طولانی بودن روز را ، با همه سختی ها امر پروردگار مهربانی ها را گردن نهادند و دم بر نیاوردند.

پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) طی خطبه‌ای در عید فطر فرمودند: آگاه باشید که خداوند این روز را عید و شما را اهل آن قرار داد، پس یاد خدا کنید تا شما را یاد کند، او را بخوانید تا شما را استجابت کند، استغفار کنید تا شما را ببخشد و فطره خود را بپردازید که آن سنّت‏ پیغمبر شما است.[1]

جایگاه ویژه عید فطر

در اهمیت این روز همین نکته کافی است که نوشته اند: «  إِنَّ اللَّهَ تَبارَکَ وَ تَعالى‏ إخْتارَ مِنَ الْکَلامِ أَرْبَعَةً وَ مِنَ الْمَلائِکَةِ أَرْبَعَةً ... وَ منَ الْأَیَّامِ أَرْبَعَةً ... وَ أَمَّا خِیَرَتُهُ مِنَ الْأَیَّامِ فَیَوْمُ الْفِطْرِ وَ یَوْمُ عَرَفَةَ وَ یَوْمُ الْأَضْحى‏ وَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ. 

خداوند متعال از سخن چهار کلام را برگزید و از فرشتگان چهار را ... و از روزها، چهار روز را ... و امّا روزهاى برگزیده‏اش، روز عید فطر، روز عرفه، روز عید قربان و روز جمعه است.(2)    (بحار الأنوار: 94/ 47- 48، باب 55، حدیث 34؛ مستدرک الوسائل: 6/ 64، حدیث 6438.)

  امام علی (علیه السلام)در روز عید فطر خطبه بسیار پرمحتوی وجالبی ایراد نمود ودر بخشی از آن  چنین فرمود:« أَلاَ إِنَّ هَذَا الْیَوْمَ یَوْمٌ جَعَلَهُ اللَّهُ لَکُمْ عِیداً وَ جَعَلَکُمْ لَهُ أَهْلاً فَاذْکُرُوا اللَّهَ یَذْکُرْکُمْ وَ ادْعُوهُ یَسْتَجِبْ لَکُمْ وَ أَدُّوا فِطْرَتَکُمْ فَإِنَّهَا سُنَّةُ نَبِیِّکُمْ وَ فَرِیضَةٌ وَاجِبَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ‏ (3) هان امروز روزی است که خداوند آن را برای شما عید قرار داده و شما را نیز شایستة آن ساخت، پس به یاد خدا باشید تا او نیز شما را یاد کند و او را بخوانید تا خواسته تان را به اجابت برساندو زکوة فطره را به فقرا ادا کنید که آن سنت پیغمبر شماست و فرض و واجب از فرمان خداى شما.»

شبی چون شب قدر و روزی چون روز قیامت

امام علی(علیه السلام) در خطبه ای فرمودند: «اى مردم! امروز شما روزى است که در آن به نیکوکاران پاداش داده مى‏شود و بدکاران در آن زیان مى‏کنند. امروز، شبیه‏ ترین روزها به قیامت شماست. با بیرون آمدن خود از خانه ‏هایتان به مصلاى خود، از بیرون آمدن از گورها و رفتن به پیشگاه خداوند یاد کنید. و از توقف و ایستادن خود در مصلى، وقوف خود در برابر خدا را یاد کنید و از بازگشت خود به خانه‏ هایتان بازگشت خود را به جهنم و بهشت فرا یاد آرید. و اى بندگان خدا! بدانید نزدیک ‏ترین و کمترین چیز که براى مردان و زنان روزه ‏گیر فراهم است، این است که فرشته‏ یى در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا مى‏دهد که اى بندگان خدا! بر شما مژده باد که گناهان گذشته شما آمرزیده شد و بنگرید که در آینده چگونه خواهید بود.» (روضة الواعظین/ ترجمه مهدوى دامغانى/ 565 )

شب عید فطر شب بسیار با عظمتی است ، شبی که آن را همپایه ی شب قدر می دانند، در روایتی آمده است: «... کارگر وقتى از عملش فارغ شد اجرتش را مى‏دهند و پایان عمل روزه دار شب عید است بنا بر این در شب عیدفطر،  مغفرت و آمرزش که پاداش روزه‏ داران است نازل مى‏شود. ....(و سفارش شده است )  وقتى آفتاب غروب کرد غسل کن و بعد از خواندن نماز مغرب دو دست را بلند کن و بگو:یَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ یَا ذَا الْجُودِ یَا مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ وَ نَاصِرَهُ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَحْصَیْتَهُ وَ هُوَ عِنْدَکَ فِی کِتَابٍ مُبِینٍ.. سپس به سجده برو و صد مرتبه بگو: اَتُوبُ اِلىَ اللَّهِ. بعد حوائج خود را از خدا بخواه‏.» (علل الشرائع / 259)

امیرمومنان علی علیه السلام می فرماید: « شایسته می دانم آدمی در سال، چهار شب دست از هر کاری بکشد و خود را به عبادت آماده سازد: شب عید فطر، شب عید اضحی، شب نیمةشعبان و شب اول رجب.» (بحارالانوار، ج 97، ص 36 و39 )

جمع شدن برای اظهار بندگی

فضل بن شاذان می گوید: «روز فطر، عید قرار داده شد تا برای مسلمانان محل گردهمایی باشد که در آن جمع شوند و به خاطر خدای عز وجل به صحنه آیند و خدا را در برابر نعمت هایش به شکوه و بزرگی یاد کنند تا هم روز عید باشد و هم روز اجتماع، هم روز بالندگی باشد و هم روز زکات دادن، هم روز رغبت (و توجه به نعم الهی باشد) و هم روز تضرع. چون روز فطر، روز اول سال است که خوردن و نوشیدن در آن حلال می شود و چون اول ماه های سال نزد اهل حق، ماه رمضان است. لذا خداوند دوست دارد که اجتماعی در این روز برای مسلمانان باشد که خدا را در آن ستایش و تقدیس کنند.»(4)

جشن پیروزی (نوروز پاکان)

روزه داری در گرمای طاقت فرسای تابستان هر لحظه اش  برای خداوند متعال ارزشمند بود ، لحظاتی که نفس به معنای واقعی اسیر دست ما بود و بر او غالب بودیم ، و این  تلاش را خداوند بی نیاز مطلق ارج می نهد و پاداشی در خور به آن می دهد .
امام باقر علیه السلام به جابر فرمود: « رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمود: هر گاه روز اول ما شوال (عید فطر) فرا می رسد، یک منادی از سوی خدا ندا می دهد؛ اَیُّهَا المُؤمِنُونَ اُغدُوا اِلیَ جَوائِزِکُم»؛ ای مومنان به سوی جایزه هایتان بشتابید.»    {اِذا کانَ أَوَّلُ یَوْمٍ مِنْ شَوّال نادی مُنادٍ: اَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ أَغْدُوا اِلی جَوائِزِکُمْ. ثُمَّ یا جابِرُ جَوائِزُ اللّهِ لَیْسَتْ کَجَوائِزِ هؤُلاءِ الْمُلُوکِ. ثُمَّ قالَ: هُوَ یَوْمُ الْجَوائِزِ (کافی، ج4، ص168.) }    در ادامه حضرت باقر علیه السلام رو به جابر کرد و به تفاوت این پاداش با پاداش های دنیاداران اشاره کرد و  فرمود: « ثُمَّ یا جابِرُ جَوائِزُ اللّهِ لَیْسَتْ کَجَوائِزِ هؤُلاءِ الْمُلُوکِ. ثُمَّ قالَ: هُوَ یَوْمُ الْجَوائِزِ هو یوم الجوایز؛ (5) ای جابر! جوایز خدا، از نوع جوایز این پادشاهان نیست آن روز روز جایزه هاست.»
 رسولخدا ص در باره نوع این جایزهمی فرمود : « إِنَّ اللَّهَ بَنَی الْجَنَّةَ مِنْ یَاقُوتٍ أَحْمَرَ وَ سُبِکَتْ بِالذَّهَبِ سُتُورُهَا السُّنْدُسُ وَ الْإِسْتَبْرَقُ أَشْجَارُهَا الزُّمُرُّدُ ثِمَارُهَا الْحُلَلُ أَعَدَّهَا اللَّهُ لِهَذِهِ الْأُمَّةِ یَوْمَ الْفِطْرِ؛ (6) خداوند بهشت را از یاقوت سرخ بنا نهاد و مواد آن را از طلا و پرده هایش را از دیبا و درختانش زمرد و میوه هایش را از جواهرات زیبا ساخت و آن را عیدی این امت در عید فطر قرار داد.»

 روز مغفرت و آمرزش

امام علی علیه السلام در یکی از خطبه های عید فطر فرمودند: « عِبادَاللِه اِنَّ اَدنیَ مَا لِلصّائِمینَ وَ الصّائِماتِ اَن یُتادِیهِم مَلَک فِی آخِرِ یَومِ مِن شَهرِ رَمَضانَ اَبشِرُوا عِبادَ اللهِ فَقَد غُفِرَلَکُم مَا سَلَفَ مِن ذُنوُبِکُم فَانظُرُوا کَیفَ تَکوُنُونَ فِیمَا تَستَأنِفُونَ؛ (7) ای بندگان خدا! کمترین چیزی که به زنان و مردان روزه دار داده می شود، این است که فرشته ای در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا می دهد: هان! بشارتتان باد ای بندگان خدا که گناهان گذشته تان آمرزیده شد. پس متوجه باشید در آنچه بعد از این ماه انجام می دهید.»

چگونه برای عیدی گرفتن آماده شویم؟

امام صادق علیه السلام فرمود: « هرگاه آفتاب غروب کرد سه رکعت نماز مغرب را بخوان و دست های خود را بلند کن و بگو: یَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ یَا ذَا الْجُودِ یَا مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ وَ نَاصِرَهُ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَحْصَیْتَهُ وَ هُوَ عِنْدَکَ فِی کِتَابٍ مُبِینٍ..« ای صاحب عطای همیشگی، ای صاحب سال، ای برگزیننده محمد و یاری کننده اش! بر محمّد و آل او درود فرست و تمام گناهانی را که مرتکب شده ام و آن را فراموش کرده ام، برایم بیامرز با آن که گناهانم در نزد تو در کتاب مبین (نوشتة آشکار) است.» پیشانیت را به خاک بمال و در حال سجده صد بار بگو: اَتُوبُ اِلىَ اللَّهِ« به سوی خدا می روم» و از خدای بزرگ در خواست نیاز کن.» (8)

امام صادق علیه ‏السلام به نقل از پدر بزرگوارش (امام زین العابدین ع) فرمود: «کانَ عَلِىُّ ابْنُ الْحُسَیْنِ عَلَیهِمَاالسَّلامُ «یُحْیی لَیْلَةَ عَیْدِ الْفِطْرِ بِالصَّلاةِ حَتّی یُصْبِحَ وَ یَبیتُ لَیْلَةَ الْفِطْرِ فِی الْمَسْجِدِ وَ  یَقُوُلُ: یَا بُنَیَِ مَا هِیَ بِدوُنَ لَیلِهِ یَعنِی لَیلَةَ القَدرِ؛ (9) شب عید فطر را با نماز زنده نگاه می داشت تا این که صبح می شود. شب عید را در مسجد می ماند و می فرمود: فرزند عزیزم شب عید فطر کمتر از شب قدر نیست.»

 **تذکر: برخی موارد به علاوه اصلاحات اِعرابی و... ،  عبارات ومطالبی در متن فوق  توسط سیداصغرسعادت میرقدیم لاهیجی اضافه گردید

پی نوشت ها:  
1. خمینی، سید روح الله، توضیح المسائل (المحشی)، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجامعه المدرسین، 1424، ق
2) بحارالانوار، ج 97، ص 48
3) من لا یحضره القیه، ج 1،ص517
4) همان، ج 1 ص 522، وسایل الشیعه، ج 5، ص 141
5) وسایل الشیعه، ج 5، ص 140، فروغ کافی ج 4، ص 168
6) مستدرک الوسایل، ح 6677
7) میزان الحکه، ج 7، ص 131. تنبیه الخواطر، ص 392
8) من لا یحضره الفقیه، انتشارات امام مهدی قم، ج 2، ص 109
9) بحارالانوار، ج 88، ص 119

  فاطمه محمدی

کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=301967

** اعمال روز عید فطر(واحد دین واندیشه تبیان زنجان)

**اعمال روز عید فطر(سایت استاد شیخ حسین انصاریان)