موضوع "ارتباط با ارواح" و "ارتباط با موجودات عوالم دیگر" و نیز اطلاع از امور پنهانی توسط موجودات نا محسوس از نکات بحث انگیز است، جهت یافتن پاسخ مورد نظر، به مقدمات زیر توجه فرمایید:

1. از مجموع آیات، روایات و نیز توضیحاتی که حکمای اسلامی پیرامون "خلقت" و مراتب آن داده اند استفاده می شود که:

الف- دامنه ی خلقت، به همین دنیای محسوس محدود نشده، عوالم دیگر با موجودات و زبانی متفاوت، وجود دارد.[1]

ب- هر عالم، ساکنین مخصوص به خود را دارد که فرشتگان، شیاطین و اجنه فقط چند نمونه ی آنند.

ج- در هر عالم، اتفاقات و اخباری ویژه و منحصر به فرد، جریان دارد.

د- این عوالم، همه در یک سطح نبوده و برخی نورانی محض و بعضی تاریک (ظلمانی) محض اند و از این جهت دسته ای علوی و سطح بالا و پاره ای دیگر سفلی و سطح پائین هستند.

2. انسان – با توجه به حس غریزی کنجکاوی – جویای ارتباط و آگاهی نسبت به آن عوالم است، اما باید دقت نماید که خیلی از راه ها مثل استفاده از مواد مخدر و مشروبات الکلی، یا از اساس او را به جایی نمی رسانند و به خیال پردازی شخص دامن می زنند،[2] یا ابزار نامناسب در این راه تلقی می شوند و علاوه بر آثار منفی ای که به جای می گذارند به آگاهی های حاصله از آنان اطمینانی نیست.

3. گفته می شود: یکی از راه های کسب آگاهی از عوالم دیگر، برقراری ارتباط با ارواح است.

در این رابطه به نکات زیر توجه نمایید:

الف- چنین ارتباطی به عنوان یک واقعیت، پذیرفتنی است؛ زیرا منابع اسلامی این مطلب را در موارد زیادی تایید کرده است که به عنوان نمونه می توان به ارتباط و سخن گفتن پیامبر (ص) با ارواح مشرکان کشته شده در جنگ بدر[3] و ارتباط آن حضرت با ارواح مؤمنین در قبرستان بقیع[4] و ارتباط و صحبت حضرت علی (ع) با ارواح مردگان،[5] اشاره کرد.

ب- روح وقتی که احضار می‌شود چنان نیست که واقعاً در خارج ماده، تحقق یافته باشد، بلکه روح شخص مورد نظر در مشاعر احضار کننده حاضر شده و او آن را از راه تلقین پیش روی خود احساس می‌کند و سخنانی از او می‌شنود، نه این که واقعاً و در خارج مانند سایر موجودات مادی و طبیعی حاضر شود.[6]

ج- برای ارتباط نیاز به مراقتب ها و ریاضت های بسیاری است، ریاضت هایی که منجر به این حالت می‌شود گاهی مشروع است و گاهی نامشروع، ریاضت های مشروع در نفوس پاک نیروی سازنده ایجاد می‌کند و ریاضت های نامشروع نیروی‌ شیطانی، و هر دو ممکن است منشاء این ارتباط گردند که اولی مثبت و مشروع و دومی مخرب و نامشروع است.[7]

د- هیچ اعتباری در خصوص صحت گفته های ارواحی که احضار شده یا اجنه یا پیشگویی منجمان وجود ندارد.

پس نباید و نمی توان ادعای هر کسی که مدعی ارتباط با ارواح و ... است، را پذیرفت.[8]

علاوه اگر ارتباط واقعا برقرار شده باشد، به همه ی آن پیام هایی که توسط ارواح فرستاده می شود، نمی توان عمل کرد؛ زیرا چه بسا پیامی که به فرد مدعی ارتباط، رسیده باشد، از ارواح خبیثه صادر شده باشد و....

ه- قاعده کلی برای شناسایی ییام های صحیح ارواح این است که پیام ها نباید با اصول ادیان الاهی و دعوت پیامبران منافات داشته باشد. بنابراین، برای شناخت پیام های درست از پیام های نادرست، باید اوّل دین و دستورات پیامبران و اولیاء الله (ائمه ی معصومین) را بخوبی شناخت و آن گاه با سنجش پیام ها با تعالیم ادیان الاهی و به ویژه اسلام، درستی و نادرستی آنها را مشخص نمود.

و- پیام هایی که ارواح می فرستند (بر فرض صحت ارتباط و صحیح بودن پیام ها و صدور آنها از ارواح پاک) برای ما هیچ گونه التزامی نمی آورد؛ زیرا آنچه را که لازم بوده است که انجام دهیم یا ترک کنیم، اسلام برای ما بیان کرده است و دیگر نیازی به استمداد از دستورات ارواح نداریم. تنها به صورت یقین به ارتباط با ارواح و یقین به مؤمن بودن آن روح می توانیم (اختیار داریم) که از رهنمودهای آن استفاده کنیم، که رسیدن به چنین یقین و اطمینانی نیز بسیار مشکل است. با این حساب باید از خیر پیام های دریافت شده در این ارتباط ها، گذشت.

4. گفته شده است از راه های کسب آگاهی از عوالم دیگر استفاده از علوم غریبه است، اما باید دقت کرد که:

اوّلاً: در مواردی مثل آنچه از علوم در "لوح محفوظ الاهی" مندرج است، کسی جز خدا (و در مواردی که به ائمه ی اطهار (ع) اذن آگاهی بدهد) به آن دسترسی ندارد و نمی تواند از آن آگاه شود.[9]

ثانیاً: در مواردی اگر چه با علومی همانند رمل و جفر، می توان به آگاهی هایی رسید و برخی از مراجع هم، یادگیری آنان را حرام نداسته اند، اما گفته اند: به شرط این که به همان علوم اصلیش بدون نقصان و اشتباهی، دست پیدا شود.[10] ولی این علوم هم به نحو ناقص به دست ما رسیده[11]! و لذا آن دسته از علمایی که آن را می دانسته اند، از تعلم آن پشیمان شده و آن را به فرزندان خود نیز یاد نداده اند.[12]

بنابراین، نمی توان به کلیه ی نتایج حاصله از علم رمل و جفر هم اعتماد کامل داشت.

5. دیدگاه فقها و دانشمندان اسلامی در این باره:

- برخی از فقها، احضار روح را مطلقا حرام می دانند[13] و برخی دیگر می فرمایند: اگر از راه های صحیح صورت بگیرد، در صورتی جایز است که موجب ضرر، اذیت و آزار آن روح یا احضار کننده یا حاضران، نشده و جنبه ی تحمیل و اجبار نداشته باشد.[14]

- استفاده از هیپنوتیزم نیز صد در صد خالی از اشکال نیست[15] و اگر در حین انجام آن هم کار خلافی صورت نگیرد، اما برای اغراض صحیحی از قبیل درمان نباشد، اشکال دارد.[16]

- تعلم و بکارگیری علم سحر و جادوگری حرام و ممنوع است، مگر آن که در جهت ابطال سحر دیگری باشد.[17]

حضرت امیر المومنین (ع) در این باره می فرمایند:

«کسی که سحر بیاموزد – چه کم باشد و چه زیاد – کافر شده و رابطه ی او با خداوند به طور کلی قطع می گردد ...».[18]

- استفاده از راه های فال گیری جهت پیشگویی و فال گیری، ممنوع و پرداخت و دریافت پول در قبال آن حرام است.[19]

- تسخیر اجنه نیز چنانچه از طریق علم سحر یا کمک گرفتن از شیاطین باشد، حرام است (حتی اگر موجب ضرر یا اذیت کسی نباشد).[20] برخی از علمای اهل سیر و سلوک نیز فرموده اند: اگر شخصی به احضار اجنه و ارتباط با آنان بپردازد، عاقبت به خیر از دنیا نمی رود.[21]

حال با عنایت به نکات مطرح شده به چند پرسش، دقت فرمایید:

1. از بین گزینه هایی که در ذیل می آید، کدامیک از اولویت برخوردار است؟

الف- انسان با عوالم نورانی ارتباط برقرار کند؟

ب- انسان با عوالم ظلمانی ارتباط برقرار نماید؟

یقیناً شما گزینه ی الف را ترجیح خواهید داد.[22]

2. با عنایت به محدودیت فرصت عمر و فزونی نیازهای واقعی و خبرهایی که لازم است از آن مطلع باشیم، کدام گزینه را ترجیح می دهید؟

الف- از کلیه خبرهای درست و نادرست مطلع باشید؟

ب- فقط در جریان خبرها و مسائل صادق و ضروری باشید؟

به نظر می رسد، گزینه ی "ب" عاقلانه ترین راه است.

حال با در نظر گرفتن عاقلانه ترین گزینه ها، چنین نتیجه گیری نموده و پاسخ می دهیم:

1. باید عمر عزیز، در راهی صرف شود که مقدماتش نورانی و پاک بوده و نتیجه ای پاک بر جا می گذارد.

2. قطعاً راه ارتباط با موجودات نورانی عالم، از طریق تاریکی مانند: استعمال مواد مخدر، مشروبات الکلی نیست.

3. راه های یاد شده، "شیطانی" بوده و علاوه بر این که نیروهای شیطانی به خبرهای مطابق با واقع دسترسی ندارند، موجب نزدیکی به شیطان می گردد.[23]

[1]همچنان که در سوره ی حمد، با تعبیر «رب العالمین» به تعدد عوالم اشاره شده و روایاتی از قبیل آنچه علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار، ج57، ص 319، گرد آورده، بدان دلالت دارد.

[2] بحث پیرامون این نوع از ابزارها و این که آیا واقعا آگاهی های حاصله بعد از استعمال مواد مخدر از توهمات است و منشاء خیالی دارد، در فرصت دیگری بدان پرداخته خواهد شد.  

[3] - بحار الانوار، ج6، ص254، احوال البرزخ و القبر و العذاب.

[4] - بحار الانوار، ج22، ص472، وصیته عند قرب وفاته.

[5] - من لا یحضره الفقیه، ج1، ص179.

[6] علامه طباطبائی، المیزان، ترجمه ی فارسی، ج1، ص 366؛ تفسیر نمونه، زیر نظر مکارم شیرازی، ج1، ص382.

[7]همان.

[8] حضرت آیت الله مکارم شیرازی در این زمینه فرموده اند: ارتباط با ارواح را به عنوان یک واقعیت، می توان پذیرفت، ولی نباید از نظر دور داشت که این مسئله مورد سوء استفاده عده زیادی قرار گرفته است...، مکارم شیرازی، ناصر، عود ارواح، به نقل از احد زمردیان در کتاب حقییقت روح.

[9]صراط النجاة، آیة ا... تبریزی، ج6، ص391، م 1405.

[10]استفتائات، آیة الله اراکی، ص259، م27.

[11]ر.ک.: سینمای معرفت، زندگی نامه ی آیت الله میرزا کاظم تبریزی.

[12]رک: ماهنامه ی کیهان فرهنگی، ویژه نامه ی مصاحبه با فرزند آیت الله مرعشی نجفی، سید محمود مرعشی می گوید: پدرم این علوم را می دانست ولی به ما یاد نداد و می فرمودند: از یادگیری آن پشیمانم و اشتباه کرده ام.

[13] تحریر الوسیلة، ج1، کتاب المکاسب و المتاجر؛ المکاسب المحرمة، م16، امام خمینی، ارتباط با ارواح و امثال آن را ملحق به سحر و کهانت دانسته و حرام می‌دانند؛ جامع الاحکام، آیت الله صافی گلپایگانی، ج1، ص287، م985.

[14]صراط النجاة، آیت الله خوئی، ج1، ص422، م1222.

[15]جامع المسائل، آیت الله فاضل لنکرانی، ج1، ص643، م2220.

[16]استفتائات، آیت الله مکارم شیرازی، ج1، ص155، م 559.

[17]صراط النجاة، آیت الله تبریزی، ج5، ص343، م1105.

[18]«من تعلم شیئاً من السحر قلیلاً او کثیراً فقد کفر و کان اخر عهده بربه ...»؛ وسائل‏الشیعة، ج17، ص 148.

[19]استفتائات، آیت اراکی، ص127، م9؛ جامع الاحکام، آیت صافی گلپایگانی، ج1، ص287، م983؛ استفتائات، آیت الله مکارم شیرازی، ج1، ص156، م565-563.

[20]صراط النجاة، آیت الله تبریزی، ج5، ص343، م1108.

[21]از مرحوم آیت الله حاج شیخ عباس قوچانی، وصی و شاگرد مرحوم آیت الله قاضی طباطبائی چنین نقل شده.

[22]این نکته بدیهی است که مرتبط شدن در آن واحد با هر دو عالم نور و ظلمت میسر نیست؛ زیرا راه اتصال با عوالم نورانی، اجتناب کامل از راه های ظلمانی است.

[23]طبق این آیه ی شریفه که:  (وَ إِنَّ الشَّیاطینَ لَیُوحُونَ إِلی‏ أَوْلِیائِهِم سوره انعام آیه 121)؛ شیطان ها مطالب و نکاتی را از راهی مخفی به دوستان خود القا و انتقال می نمایند، انعام، 6، 121؛ با این حساب، اگر انسان چیزی هم از این طریق به فهمد، معلمش شیطان است و صد البته که شیطان، کاری جز فریب ندارد و برای نیل به این هدف، صد حرف و خبر راست می زند تا در صد و یکمین، کارش را انجام دهد! همچنان که وقتی شیطان به حضرت یحیی عرض کرد: می خواهم به تو پنج نصیحت کنم تا هیچ گاه گمراه نشوی و بعد یکی یکی بیان نمود تا به پنجمی رسید، ایشان به شیطان فرمودند: برو! و نمی خواهم نصیحت پنجم را بگویی چون تو کارت وسوسه است و در پنجمی کارت را انجام می دهی، به نقل از کتاب مواعظ اخلاقی آیت الله بهجت، نوشته ی باقر زاده.

http://www.islamquest.net/fa/archive/question/1747

کلیک کنید:ارتباط با ارواح

http://alhassanain.org/persian/?com=book&id=575