***نسیم معرفت***

 نقدی بر دو دلیل تاریخی دکتر رجبی دوانی و استادمنذر(درباره حضرت رقیه سلام الله علیها)

دکتر رجبی دوانی در سومین سالگرد درگذشت استاد ابوالحسنی (منذر)، به تحقیقات ایشان درباره وقایع عاشورا اشاره و دو مورد از ادله اقامه شده توسط ایشان در اثبات وجود دختری به نام رقیه برای امام حسین (ع) را بدیع و تازه شمرد:

«استاد ابوالحسنی دلایلی برای اثبات این مسئله دارند که بسیار جالب است و دو سند ارائه می‌کنند که برای من تازگی داشت. یکی از سندها که مرحوم منذر ارائه می‌دهد، اشعاری است که از یکی از راویان کوفه و از اصحاب امام صادق(ع) درباره فاجعه کربلا نقل می‌کند که قبل از شیخ مفید بوده و در این شعر به نام حضرت رقیه(س) تصریح شده است. سند دوم کتاب المنن اثر شعبانی است که او هم قبل از شیخ مفید وفات یافته است که به مرقد حضرت رقیه(س) در دمشق اشاره می‌کند، این سندها در تحقیقات دیگران نیست.»

اما آنچه استاد ابوالحسنی (در ابتدا بدون ذکر نام) در کتاب ستاره درخشان شام تألیف جناب ربانی خلخالی و سپس در روزنامه جام جم به چاپ رساند، بدین شرح است:

«عبدالوهّاب بن احمد شافعی مصری، مشهور به شعرانی (متوفّی به سال 397 ق)، در کتاب المنن، باب دهم، نقل می کند: نزدیک مسجد جامع دمشق، بقعه و مرقدی وجود دارد که به مرقد حضرت رقیّه علیهاالسلام دختر امام حسین علیه السلام معروف است. بر روی سنگی واقع در درگاه این مرقد، چنین نوشته است: هذَا البَیْتُ بُقْعَةٌ شُرِّفَتْ بِآلِ النّبِیّ صلی الله علیه و آله و سلم وَ بِنْتُ الحُسَیْنِ الشَّهید، رُقَیَّة علیهاالسلام (این خانه مکانی است که به ورود آل پیامبر صلی الله علیه و آله سلم و دختر امام حسین علیه السلام، حضرت رقیّه علیهاالسلام شرافت یافته است)...

سیف بن عَمیره نخعی کوفی، از اصحاب بزرگوار امام صادق و امام کاظم علیهماالسلام و از راویان برجسته و مشهور شیعه است... در رثای سالار شهیدان علیه السلام چکامه بلند و پرسوزی دارد... نکته قابل توجّه در ربط با بحث ما، ابیات زیر از قصیده سیف می باشد که در آن دوبار از حضرت رقیّه علیهاالسلام یاد کرده است: و سکینه عنها السکینه فارقت / لما ابتدیت بفرقة و تغیّر / و رقیّة رقّ الحسود لضعفها / و غدا لیعذرها الّذی لم یعذر / و لاُمّ کلثوم یجد جدیدها / لثم عقیب دموعها لم یکرر / لم إنسها وسکینة و رقیة / یبکینه بتحسّر و تزفّر...»

نقد:

1. قبل از هر گونه نقدی باید خاطر نشان کرد که هدف این نوشتار، نفی وجود دختری برای امام حسین (ع) که در آن زمان یا بعداً به رقیه نام بردار شده است، نمی باشد بلکه نقد ادله ای است که برای اثبات وجود چنین فردی از سوی دو محقق معاصر تاریخ اسلام ارائه شده و به عنوان دلیلی تازه و قطعی بر این مدعا پنداشته شده است. لذا اقامه دلایل قوی تر و یا پاسخ به نقد این ادله از سوی قائلان، ضروری است.

2. هر چند در اثبات وجود شخصی به نام سیف بن عمیره با توجه به آنچه شیخ طوسی و نجاشی و ابن داود و علامه حلی و دیگران در کتب رجالی ذکر کرده اند، شبهه ای وجود ندارد ولی در انتساب این شعر به ایشان، شبهه جدی وجود دارد زیرا قدیمی ترین منبعی که این شعر را ذکر و به سیف منتسب کرده است، المنتخب طریحی است که مربوط به قرن 11 بوده و سندی هم برای آن ارائه نداده است و لذا نمی تواند شاهد متقن تاریخی برای اثبات موضوعی مربوط به قرن 1 و 2 باشد.

3. علاوه بر این، باید گفت که این شعر حتی به فرض قبول انتسابش به سیف بن عمیره، وجود دختری به نام رقیه را اثبات نمی کند زیرا حضرت امام حسین (ع)، خواهری به نام رقیه بنت علی داشت که با عمر بن علی دو قلو بود و در کربلا نیز حاضر بود و همسر مسلم بن عقیل می باشد) بنا بر مشهور،‌ مقبره ای در قاهره دارد ولی برخی معتقدند که مقبره شام، در واقع قبر اوست.) ذکر این نام در کنار نام ام کلثوم که قطعا خواهر ایشان است (مانند زینب، اسم مشترک میان خواهر و دختر امام حسین(ع) نیست.) می تواند این احتمال را که مراد از رقیه در خطابات حضرت در روز عاشورا که در مقتل ابومخنف و لهوف و سایر منابع آمده و در شعر سیف به عمیره هم ذکر شده است، یکی از خواهران امام حسین (ع) است و دلیلی بر اثبات وجود رقیه بنت الحسین (ع) نیست.

4. آنچه دکتر دوانی به آن اشاره می کند، کتاب لطائف المنن اثر عبد الوهّاب بن أحمد بن علی الأنصاری است که به «شعرانی» معروف اند و احتمالاً توسط کسانی که سخنرانی ایشان را مکتوب کرده اند، به غلط «شعبانی» ضبط شده است و مرحوم استاد ابوالحسنی نیز در نوشته شان، آن را به همین صورت ذکر کرده اند.

5. استاد ابوالحسنی هنگام نقل عبارت شعرانی، تاریخ وفات او را که 973 است، اشتباهاً 397 نوشته اند و همین تصحیف سبب شد که دکتر رجبی دوانی تصور کنند که شعرانی، صاحب کتاب لطائف المنن، پیش از شیخ مفید بوده و سخن او سندی کهن در اثبات وجود رقیه بنت الحسین(ع) است: «سند دوم کتاب المنن اثر شعبانی است که او هم قبل از شیخ مفید وفات یافته است که به مرقد حضرت رقیه(ص) در دمشق اشاره می‌کند، این سندها در تحقیقات دیگران نیست.» و حال آنکه او نزدیک به 500 سال بعد از شیخ مفید زندگی می کرد.

6. این جانب پیشتر در نوشتاری، تحت عنوان «نقد قطعیت (نه نفی امکان) وجود رقیه بنت الحسین(ع)» 10 دلیل اصلی اقامه شده بر مدعای وجود رقیه بنت الحسین(ع) و انتساب مقبره ای در شام به نام ایشان را ذکر و نقد خود بر آنها را در اینجا ذکر کردم. همچنین علاقمندان می توانند در اینجا گفتگویی علمی در این باره و در اینجا، فهرستی از آراء علمایی که وجود چنین شخصی را در تاریخ قبول ندارند و در اینجا نوشته مرحوم ابوالحسنی در اثبات وجود رقیة بنت الحسین را ببینند.
با تشکر از دوست گرامی و فاضل جناب آقای خدایی که در هنگام تناول کله پاچه صبحگاهی، مطلب دکتر رجبی دوانی را به من نشان داده و بهانه نوشتن این مطلب شدند.

http://hermeneutics.gorgblog.ir/page-382839.html

http://www.askdin.com/thread1631.html#post6174
http://monzer.ir/pages/sp79732/%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B1%D9%82%DB%8C%D9%87-%28%D8%B3%29-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.html