***نسیم معرفت**

به نام خدا

**چرا سوره حمد را ( فاتِحَةُ الکتاب) گویند؟

توجه:  یکی از عزیزان در گروه های فضای مجازی سوالی از بنده نمود که سوال همراه با پاسخ آن به شرح زیر است:

سوال

سلام حاج اقا.

یک سوال قرآنی داشتم. در ابتدای قرآن که فاتحة الکتاب مشهور است . اولین سوره تلقی میشود اما وقتی که به معنای کلام توجه کنیم به نظر میرسد کلام انسان است تا کلام الله متعال و فکر میکنم سوره بقره که کتاب را اینگونه شروع میکند . ذالک الکتاب لاریب فیه......  ابتدای قرآن باشد. نظر حضرتعالی چیست؟

پاسخ

 
سلام علیکم

تشکر از سوالی که مطرح فرمودید. 
سوره حمد چندین نام دارد که یکی از آنها  فاتِحَةُ الکتاب است. یعنی سوره ای که قرآن کریم با آن آغاز می شود و در زمان رسولخدا (صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلهِ وَسَلَّمَ) به امر آن حضرت از جهت ترتیب سوره های قران ،  سوره حمد را اولین سوره قرآن قرار دادند .  فاتِحَةُ الکتاب یعنی گشاینده کتاب (قرآن). درست است که دراین سوره عبد با معبود خود سخن می گوید ولی  این سوره از قرآنیت و قرآن بودن خارج نمی شود و قرآن کریم نیز  همه آیاتش از ناحیه خداوند متعال است. چه آن آیاتی که بیانگر سخن خدا باشد وچه آن آیاتی که بیانگر سخن انبیاء ویا حیوانات مثل  مورچه  و هُدهُد وغیره باشد.
پس یک وجه تسمیه فاتحه الکتاب  همان چیزی است که در بالا عرض کردم که در زمان رسولخدا (صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلهِ وَسَلَّمَ) به امر پیامبر ص  سوره حمد را اولین سوره قرار دادند.
وجه دوم که این سوره را فاتِحَةُ الکتاب می گویند شاید به این جهت باشد که سوره حمد  اُمُّ الکِتاب و اُمُّ القرآن است. یعنی همه معارف واصول اساسی قرآن کریم در سوره فاتحه وحمد متجلی می باشد.پس اگر از این جهت هم به سوره حمد فاتِحَةُ الکتاب گفته شود سخن گزافی نیست چون آغازین همه معارف قرآنی است....(دقت بفرمایید) در روایت است که پیامبر (صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلهِ وَسَلَّمَ) فرمود : درهیچ کتاب آسمانی وحتی در قرآن کریم هیچ چیزی به قدر وشرافت ومنزلت سوره حمد نیست.
وجه سوم که سوره حمد را  فاتِحَةُ الکتاب گویند به جهت آن است که این سوره آغاز هر نماز است.  ودر روایتی از پیامبر اکرم (صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلهِ وَسَلَّمَ)  است که فرمود :  لَا صَلَاةَ إِلَّا بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ. هیج نمازی بدون فاتحه الکتاب(بدون حمد) نماز نیست. (عوالى اللئالى، ج1، ص196.) البته نماز میت که حمد ندارد در واقع نماز نیست بلکه چند دعا برای میت می باشد. پس سوره حمد آغازین و فاتحه عبودیت وبندگی و معراج آدمی  است واصل در آفرینش انسان عبودیت وبندگی می باشد و در سوره ذاریات آیه 56 آمده است کهوَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ  یعنی جن وانس را نیافریدم مگر برای عبودیت.....

موفق باشید.

توسط : سیداصغرسعادت میرقدیم