نسیم معرفت

به نام خدا

«نقش تعلیم و تربیت»

حضرت آیت الله زین العابدین قربانی گیلانی لاهیجی در کتابِ نخستین رساله اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی از امام علی (عَلَیهِ السَّلامُ) در بخش پیشگفتار صفحه 21 در رابطه با «نقش تعلیم و تربیت» چنین می فرماید :

تعلیم ، از مقوله «علم» به معنای یاد دادن و تربیت از ماده رَبْو به معنای رشد و پرورش دادن است . حیوانات ، هنگامی که از مادر متولِّد می شوند ، به حکم غریزه و الهام فطری ، وظیفه و برنامه زندگی خود را به خوبی می دانند و در نیل به کمالاتِ ممکنِ خود ، نیازی به معلِّم و مُربِّی ندارند . بچه ماهی هنگامی که از تخم بیرون آمد ، همانگونه که شنا کردن و تنفّس نمودن و تغذیه مخصوصِ خود را می داند ، فرار از دشمن و جُفت گیری و تولید مثل و ادامه زندگی در شرایط مختلف را نیز می داند و نیازی ندارد که این امور را از کسی یاد بگیرد و یا تحت نظر کسی پرورش یابد . حشره آموفیل با آن که علف خوار است ولی چون نوزاد او باید هنگام تولّد چند صباحی از کِرم تغذیه کند از این رو هنگام تخم گذاری ، کِرمِ مخصوصی را شکار می کند و با نیش خود آن را به گونه ای فلج و نیمه جان می سازد تا هنگامی که فرزند او از تخم بیرون می آید کنار خود گوشتِ کِرم بی جان را که نه زنده است و نه فاسد شده بیابد و از آن تغذیه نماید . او این کار را تنها از راه الهامِ فطری انجام داده است و گرنه هیچوقت او رنگ مادر را ندیده است . زنبور عسل ، مکیدن شیره گل ها و تبدیل آن به عسل و ساختن خانه مُسدَّس و تقسیم مسؤلیت های اداره کَندو و تولید عسل را میان خود ، تنها از وحی الهی و غریزه طبیعی آموخته و انجام داده است . و این همان حقیقتی است که در قرآن مجید از قول حضرت موسی «ع» و برادرش در مقام معرفی پروردگارشان در مقابل فرعون چنین بیان شده است : قالَ فَمَنْ رَبُّکُما یا مُوسى‌ * قالَ رَبُّنَا الَّذِی أَعْطى‌ کُلَّ شَیْ‌ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى‌ (سوره طه آیه 49 و 50) فرعون پرسید : پروردگار شما کیست ای موسی ؟! موسی (عَلَیهِ السَّلامُ) گفت : پروردگار ما کسی است که به هر موجودی آنچه لازمه آفرینش او بوده است داده سپس رهبریش کرده است .

اما انسان در انجام کارها و تشخیص وظائف و طیِّ تکامل ، تنها به غرائز و الهامات فطری متّکی نیست بلکه در عین مجهز بودن به عقل و اختیار ، نیاز به مُعلِّم و مُربِّی دارد که اگر دستش را نمی گرفتند و پا به پا نمی بردند چه بسا همانند چهارپایان راه می رفت و اگر یک حرف و دو حرف بر دهانش نمی گذاردند یارای سخن گفتن نداشت چنانکه مولوی گفته است :

دائما هر کرِّ اصلی گنگ گشت ناطق آن کس گشت کز مادر شنود

عَلی هذا آدمی برای شناخت حقائق هستی و درک راز و رمز آن ، نیاز به معلم دارد و بدون او نمی تواند خیر و شرّ خود را تمییز دهد و به اسرار آفرینش پی ببرد . و همچنین در پرورش استعداد های جسمی و روحی خود و نیل به کمالِ مطلوب و زدودن رذائل اخلاقش که همانند آفاتی شجره طیّبه وجودش را خشک و بی حاصل و متعفِّن می سازد ، محتاج به مُربّی است که اگر انبیاء و اولیاء الهی در راه تعلیم و تربیت او قیام نمی کردند و در راه تکامل علمی و اخلاقی وی رنج و مرارت تحمّل نمی نمودند ، بی شک اکنون بشریّت دورانی بدتر از قرون وُسطی را طی می کرد که قرآن مجید در این رابطه می فرماید : لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلالٍ مُبِینٍ‌ .(سوره آل عمران آیه 164) . به یقین خدا بر مؤمنان منّت نهاد آنگاه که پیامبری از خودشان برانگیخت تا آیات او را بر آنها بخواند و پاکشان سازد و به آنها کتاب و حکمت بیاموزد و به طور قطع آنان پیش از این در گمراهی آشکاری بودند . چنانکه ملاحظه می فرمایید ، فرستادن پیامبر در میان آن مردم گمراه با سلاحِ تلاوت آیات الهی و تزکیه و تعلیم آنان ، از نعمت های بزرگ الهی به شمار آمده که موجب منّت گذاری خداوند بر مؤمنان شده است . و در آیه ای دیگر این کار را مایه حیات انسان ها دانسته که گویا مردمی که تحت تعلیم و تربیت انبیاء قرار نگرفته اند مرده اند : یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْیِیکُمْ . (سوره انفال آیه 24) . ای کسانی که ایمان آورده اید دعوت خدا و پیامبر را اجابت کنید آنگاه که شما را برای زنده ماندن دعوت می کند .

@ منبع : کتاب ِ «نخستین رساله اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی» ص 21 ، از حضرت آیت الله زین العابدین قربانی گیلانی لاهیجی

** تایپ شده توسطِ استاد سیداصغرسعادت میرقدیم لاهیجی در تاریخ چهارم بهمن 1398 ، در شب جمعه دو ساعت قبل از اذان صبح .

*************************************************

*** موضوعات و عناوین اخلاقی و تربیتی و اجتماعی و اعتقادی و حدیثی+پایگاه اندیشوران حوزه+آیت الله سیداصغرسعادت میرقدیم لاهیجی

*** عناوین و موضوعات اخلاقی،تربیتی ، اجتماعی، سیاسی...+وبلاگ نسیم معرفت+آیت الله سیداصغرسعادت میرقدیم لاهیجی

***********************************************

* مهم ترین اثر تحقیقی آیت الله زین العابدین قربانی گیلانی لاهیجی+نماینده مردم گیلان در خبرگان رهبری+http://nasimemarefat.parsiblog.com/Posts/4903/ + آیت الله زین العابدین قربانی گیلانی لاهیجی مشعل دار عرصه فرهنگ و دین و از یاران صمیمی مقام معظم رهبری حضرت آیت الله امام خامنه ای

**************************************************************

*** مَحاسِن و مَکارِم اَخلاق و تفاوتهای آن ها+آیت الله زین العابدین قربانی لاهیجی گیلانی+کلیک

**تشکیل کانون بحث درلاهیجان از خدمات فرهنگی آیت الله قربانی گیلانی+نسیم معرفت+کلیک

**صاحب کتابِ«تفسیرجامِع آیاتِ الأَحکام+آیت الله زین العابدین قربانی+نسیم معرفت+کلیک کنید