آیا ریش گذاشتن لازم است؟!+دردعای ماه رجب«یا مَن اَرجُوهُ ...»+آی

نسیم معرفت

*** آیا ریش گذاشتن لازم است؟!+دردعای ماه رجب«یا مَن اَرجُوهُ ...»...

سؤال : حاج آقا سلام علیکم . سؤالی دارم . لطف کنید جواب دهید . آیا ریش گذاشتن لازم است؟! در دعای ماه رجب «یا مَن اَرجُوهُ ...» اگر کسی ریش نداشته باشد چه کار کند ؟!!

پاسخ :

علیکم السلام

تشکر از پرسش جنابعالی

پاسخ به نحو اختصار : البته اصل ریش داشتن در همه مِلَل و اَقوام وجود داشته و در روزگاران دور برخی از دانشمندان غربی ریش داشتند آن هم ریش های بلند . همه انبیاء و ائمّه اطهار (عَلَیهِمُ السَّلامُ) و همه علماء و فقهاء شیعه و اکثر علمای اهل تسنّن ریش داشتند و دارند مگر اینکه کسی به طور طبیعی و از جهت خلقت ، اَمْرَد و بی ریش و یا کُوسَج باشد . پس اصلِ ریش داشتنِ مردان در طول اَعصار و قرون در همه مِلَل و اَقوام جای شکّ و شُبهه نیست و اصلِ اوّلی برای مردان به عنوان زینت و یا عناوین دیگر مثل اُبَّهت و عظمت و منزلت و ریاست و غیره ، ریش درآوردن و ریش گذاشتن است و اسلام عزیز نیز به ریش گذاشتن اهمّیّت داده است لکن میزان و حدودی هم برای آن معیّن شده است که اگر از یک قَبضه بیشتر باشد خوب نیست و کراهت دارد و باید در مقدار ریش گذاشتن افراط و تفریط نشود . بعضی ها ریش های بلندی می گذارند با اینکه نه مرجعِ تقلیدند و نه عالِم دینی و نه عنوان خاصِّ دیگر . باید هر کسی در حدّ و حدود خودش ریش داشته باشد . حضرت آیت الله ناصر مکارم شیرازی ریش پُرفسوری را جائز می دانند ولی مقام معظم رهبری حضرت آیت الله امام خامنه ای آن را حرام می دانند و هر دو بزرگوار هم معیارهایی برای حُکم به جواز و حرمت این عمل دارند . اکثر فقهاء و یا همه آنها تراشیدن ریش را بنابر احتیاط واجب حرام اعلام نمودند و باید بدانیم که فقهاء بزرگوار از خودشان چیزی نمی گویند بلکه بر اساس ادلّه شرعی ، حُکم شرعی را بیان می کنند . در رساله های عَمَلیّه آمده است که یکی از مواردی که باید خمس داده شود در باره آن موال و اموالی است که با حرام مخلوط شده باشد و کسی که شغلش سَلمانی و ریش تراشی و یا به اصطلاح عربی ، اِمرار مُوسَی می کند و موی سر و ریش می زند اگر در قبال تراشیدن ریش پولی بگیرد این پول اشکال دارد و اگر با پول حلالش مخلوط شده باشد و مقدار حرام را نداند و صاحب پول را نشناسد در این صورت از طریق پرداختن یک پنجم ، آن مالِ مخلوط به حرام حلال می شود . پس ببینید که در باره ریش چقدر اهتمام شده است و تراشیدن آن از نظر اسلام طبق نظر اکثر فقهاء بنابر احتیاط واجب ، جائز نیست ولی متأسفانه خیلی از مردم مسلمان به این مسئله توجه و اهتمام ندارند و ریش خود را می تراشند !!!

و اما راجع به دعای ماه رجب که بعد از نمازهای واجب چنین خوانده می شود : یَا مَنْ أَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیْرٍ وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِندَ کُلِّ شَرٍّ . یَا مَنْ یُعْطِی الْکَثِیرَ بِالْقَلِیلِ یَا مَنْ یُعْطِی مَنْ سَأَلَهُ. یَا مَنْ یُعْطِی مَنْ لَمْ یَسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً . أَعْطِنِی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ خَیْرِ الدُّنْیَا وَ جَمِیعَ خَیْرِ الْآخِرَةِ . وَ اصْرِفْ عَنِّی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ شَرِّ الدُّنْیَا وَ شَرِّ الْآخِرَةِ . فَإِنَّهُ غَیْرُ مَنْقُوصٍ مَا أَعْطَیْتَ وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِکَ یَا کَرِیمُ . و سپس ریش و مَحاسِن خود را با دست چپ گرفته و درحالی که انگشت سبّابه و اشاره دست راست را به سمت چپ و راست حرکت داده چنین می خوانیم : یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ‏ یَا ذَا النَّعْمَاءِ وَ الْجُودِ یَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ حَرِّمْ شَیْبَتِی عَلَى النَّارِ . یعنی اى صاحب جلال و بزرگوارى ، اى صاحب نعمت‌ها و جود ، اى صاحب عطا و کرم ، به کرمت مَحاسِنم و ریشم و صورتم را بر آتش دوزخ حرام گردان.

در باره این دعا که کلمه «شَیْبَتِی» در آن آمده است باید عرض کنم که کلمه «شَیبَه» اگر چه بالأِلتِزام و بالمُلازَمه معنای ریش از آن فهمیده می شود ولی باید توجه داشت که کلمه شَیبَه به چندین معنا از جمله :صورت و چهره - لِحیَه و ریش -سفیدی - پیر شدن و غیره آمده است که یکی از معانی اصلی آن به معنای سفیدی است و چون سفیدی موی سر معمولا نشانه پیری می باشد لذا این کلمه به معنای پیری هم آمده است و در آیه 4 از سوره مریم چنین آمده است : قالَ رَبِّ إِنِّی وَهَنَ الْعَظْمُ مِنِّی وَ اشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَیْباً . حضرت زکریّا عَرضه داشت : پروردگارا همانا استخوانم سُست شده، و موى سَرَم از شُعله‌ پیرى ، سفید شده است . سفیدى مویم از میان سیاهى آن، مانند آتش شعله کشید و بر سیاهى غلبه کرد . و همچنین کلمه شَیبَه در سوره روم آیه 54 نیز آمده است : اَللَّهُ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ ضَعْفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْ بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً ثُمَّ جَعَلَ مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفاً وَ شَیْبَةً یَخْلُقُ ما یَشاءُ وَ هُوَ الْعَلِیمُ الْقَدِیرُ . یعنی : خداست که شما را از ناتوانى (در آن هنگام که مَنی بدبو و نطفه ای بیش نبودید و بعد از مراحلی) آفرید ، سپس بعد از ناتوانى ، نیرو و قوّتى به شما بخشید ، آنگاه بعد از توانایى و قوّت ، برای شما ضَعف و پیرى قرار داد . او هر چه بخواهد مى‌آفریند ، و اوست داناى توانا .

توجه داشته باشید که کلمه «شَیبَه» که در دعای ماه رجب آمده است می تواند به معنای لِحیَه که کنایه و حاکی از چهره و صورت است باشد و ما از خدا می خواهیم که در دنیا و آخرت روسفید باشیم و روی و صورت ما دچار آتش جهنم که مایه رسوایی و سیاهرویی است نشود . ما به هنگام خواندن این دعا (یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ‏ یَا ذَا النَّعْمَاءِ وَ الْجُودِ یَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ حَرِّمْ شَیْبَتِی عَلَى النَّارِ ) با دست چپ چانه و ریش خود را می گیریم و انگشت اشاره دست راست خود را به جانب چپ و راست می جُنبانیم که این کار در واقع برای نشان دادن خضوع و تَذلُّل در پیشگاه خداوندِ مُتعال و کریم است و جالب است بدانید که برخی از برادران شیعه عرب وقتی که در برابر بارگاه امامان معصوم (عَلَیهِمُ السَّلامُ) و یا امام زادگان قرار می گیرند انگشت اشاره دست راست خود را به سمت امام (عَلَیهِ السَّلامُ) و یا امام زاده حرکت می دهند که نشان دهنده آن است که نهایت اِلتِجاء و اضطرار و پناهندگی و درخواست و نیاز خود را به پیشگاه آن معصوم (عَلَیهِ السَّلامُ) و یا امام زاده اظهار کنند . به هر حال اگر کسی ریش هم نداشته باشد ولی همین کار را بکند و دست به چانه و صورت بگذارد و این دعا را مُتضرِّعانه و عاجزانه بخواند مشمول لطف خداوند مُتعال و کریم بنده نواز می شود و چنین نیست که این دعا برای کسانی باشد که حتما لِحیَه و ریش داشته باشند اگر چه شایسته است که انسان مسلمان ریش و محاسن مُعتدل و آراسته داشته باشد . (دقت بفرمایید)

*** معانی کلمه «شَیبَه» : صورت و چهره - لِحیَه و ریش -سفیدی - پیر شدن - یک موی سفید - سفید شدن مو - گیاه اَفسِنتین«absinthe» - رَیحان کرمانی - ریحان سفید - تیر انداز - نام کوهی در مکه که مُشرِف به مَروَه است - نام عَبدُالمُطّلِب ، شَیبَه بود . * لِحیَه می تواند کنایه و حاکی از چهره و صورت باشد .