***نسیم معرفت**

عضو تالار مشاهیر گیلانیان : حضرت آیت الله زین العابدین قربانی، فرزند غلامحسن، در سال 1312 در یکی از روستاهای آستانه اشرفیه دیده به جهان گشودند. تا سن 14 سالگی در کنار کار کشاورزی، قرآن و فارسی تا کلاس سوم قدیم و کتاب هایی مثل: سیدالانشاء، جودی و امثال اینها را در مکتب آن زمان آموختند سپس برای تحصیل علوم دینی به لاهیجان عزیمت نمودند و در مدرسه جامع این شهر به تحصیل پرداختند.

پس از طی دروس حوزوی تا سیوطی و مغنی در سال 1328 عازم قم شدند و تحصیلاتش را در محضر اساتید معروف حوزه ادامه دادند.

مدارج علمی و اساتید:

معظم له پس از طی تحصیلات مقدماتی و گذشتن از معالم ، قوانین را نزد امام موسی صدر و لمعه را نزد آیات نوری و ستوده ، دروس رسایل و مکاسب را از محضر آیت الله مشکینی ، منظومه و حکمت را در محضر آقا رضا صدر، برادر امام موسی صدر و دیگر اساتید حوزه آموختند و جلد اول کفایه را در خدمت آیت الله سلطانی و جلد دوم را در خدمت آیت الله مجاهدی تبریزی به پایان رساندند.

در ادامه تحصیل به دروس خارج حضرت آیت الله بروجردی (رحمت الله علیه) شرفیاب شدند و در این ایام رساله¬ای درباره (صلوة احتیاط) نوشتند و امتحان درس خارج را با نمره عالی قبول شدند.

دروس فلسفه، تفسیر و قسمتی از شفاء و چند جلد از کتاب اسفار را در محضر آیت الله علامه طباطبایی در مدرسه حجتیه و سلماسی آموختند و بقیه مجلدات را در محضر اساتید دیگر خواندند و مدت 8 سال از محضر درس فقه و اصول حضرت امام (ره) بهره بردند. از این رو حضرت ایشان از آیت الله بروجردی، حضرت امام و علامه طباطبائی بیش از همه تأثیر پذیرفتند .

امور تبلیغی:

معظم له از سال 1336 به موازات تحصیل گه گاهی در جلساتی که بمناسبت هایی در بیت علماء برگزار می¬شد به همراه بزرگانی چون: آیت الله مشکینی، آیت الله محمدی گیلانی و دیگران به منبر می رفتند.

حضرت آیت الله قربانی بعد ها کار وعظ و خطابه را در مسجد هدایت تهران ، زمانی که آیت الله طالقانی اقامه نماز می کردند پی گرفتند و در سال 1338 در مسجد بالا بازار، میانه چال و مسجد آیت الله رضوی کاشان و استان ها و شهرستان های دیگر از قبیل : مازندران، گیلان و خوانسار ادامه دادند.

وعظ و خطابه حضرت آیت الله قربانی گاهی منشأ آثار خیر و زمانی هم باعث گرفتاری های وی می شد و تحت تعقیب (ساواک) قرار می¬گرفتند.

آغاز به کار نویسندگی:

حضرت ایشان از سالهای 1336 در کنار تحصیل و وعظ و خطابه به امر نویسندگی روی آوردند و با نوشتن مقالاتی در روزنامه¬ها و موسسات علمی در قم و تهران رسماً پا به عرصه نویسندگی گذاشتند.

در تهران به روزنامه¬های: ندای حق، وظیفه و غیره مقاله می¬دادند و در چند مؤسسه علمی قم به عنوان نویسنده آزاد یا عضو هیأت تحریریه شروع به فعالیت کردند.

در مجله مکتب اسلام که حضرات آیات عظام مکارم شیرازی، جعفر سبحانی، حسین نوری همدانی و چند نفر دیگر عضو هیأت تحریریه بودند جذب این مجله شدند و به عضویت هیأت تحریریه درآمدند و سال ها در این مجله قلم زدند که بسیاری از آن مقالات بعدها تکمیل شد و به صورت کتاب درآمد که بعنوان نمونه می¬توان از کتاب های ارزشمندی چون : اسلام و حقوق بشر ، علل پسیشرفت اسلام و انحطاط مسلمین ، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی نام برد.

همچنین در آن زمان مکتب اسلام مجله¬ی دیگری به نام «مسایل نسل جوان» منتشر می¬کرد که حضرت ایشان چند سال سلسله مقالاتی را در این مجله به چاپ رساندند.

«مؤسسه در راه حق» که به آیت الله سید محسن خرازی تعلق داشت یکی دیگر از موسساتی بود که حضرت ایشان به اتفاق چند نفر از آقایان نشریه¬ای را با همین نام بطور ماهانه منتظر می کردند و یا بعضی از کتاب ها را در این موسسه ترجمه می کردند.

همچنین مؤسسه دیگری نیز به نام «معارف جعفری» وجود داشت که مرتب به این مؤسسه مقاله می دادند.

حضرت آیت الله قربانی به موازات امر نویسندگی به اتفاق آقایان: شبستری، حسین حقانی، علی حجتی کرمانی، عباسعلی عمید زنجانی و به سرپرستی حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در جلسات هفتگی خودشان پس از تعیین موضوعات مبتلا به جامعه اقدام به تحقیق می کردند و نتیجه تحقیقات را در قالب سلسله کتاب هایی تحت عنوان «از اسلام چه می¬دانیم» به چاپ می¬رساندند .

عناوین کتاب های اول و دوم این گروه «زن و انتخابات» و «بلاهای اجتماعی قرن ما» بود که اثر مطلوبی در زمان خود بر جای گذاشت اما کتاب سوم گروه به نام «اصول عقاید شیعه» با حوادث سال 42 حوزه مواجه شد که به تبع آن بعضی از دوستان وی زندانی و برخی تبعید و گروهی نیز از جمله خود آیت الله قربانی فراری شدند و جمع ایشان متلاشی شد.

در کتاب «اصول عقاید شیعه» موضوع مورد تحقیق حضرت ایشان «معاد» بود که علیرغم متلاشی شدن جمع محققین ایشان موضوع را ادامه دادند که ماحصل این تحقیق به صورت کتابی به نام «بسوی جهان ابدی» درآمد و بارها تجدید چاپ و منتشر شد.

حضرت آیت الله قربانی در کنار این همه مشغله گاهی کتابهایی را نیز ترجمه و منتشر می کردند که از جمله کتاب «اسلام و صلح جهانی» است. اصل این کتاب به نام «السلام العالمی و الاسلام» نوشته سید قطب بود که به اتفاق استاد سید هادی خسروشاهی ترجمه کردند .

تألیفات:

تحقیقات و تألیفات حضرت ایشان بدون وقفه ادامه دارد و تا کنون 45 اثر از ایشان به چاپ رسید که 5 کتاب معظم له در دانشگاه ها و حوزه های علمیه جزء کتابهای درسی به شمار می رود و چندین اثر دیگر نیز آماده چاپ دارند که مقدمات چاپ چند اثر فراهم شده است و به زودی زیر چاپ خواهد رفت .

مهمترین اثری که حضرت آیت ا… قربانی برای تحقیق و تدوین آن حدود 14 سال زمان صرف کرده اند کتاب «تفسیر جامع آیات الاحکام» است که در 12 جلد به چاپ رسید و امروزه در (دانشگاه علوم اسلامی قم) که از کشورهای مختلف دنیا دانشجو دارد جزء کتاب درسی است و در دانشگاه های دیگر هم بعضی از مباحث آن تدریس می شود.

هنگامی که حضرت آیت الله قربانی نماینده مردم آستانه اشرفیه در مجلس شورای اسلامی بودند، وهابی های وطنی با انتشار کتاب (بت شکن) قصد بی اعتبار کردن اصول کافی را داشتند که معظم له در پاسخ به آنان کتاب (علم حدیث) را نوشتند و این کتاب نیز در حوزه علمیه قم تدریس می شود و در ردیف کتابهای درسی الزهرای قم قرار دارد.

حضرت ایشان علاقه¬ی ویژه¬ای به قرآن و نهج البلاغه دارند بهمین دلیل ایامی که در لاهیجان مقیم بودند روزهای دوشنبه برای مسئولان شهرستان کلاس درس نهج البلاغه دایر کردند و طی حدود 1000 جلسه نهج البلاغه را شرح کردند که یکی از اثرات ارزشمند این کلاس ها کتاب «اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی از نگاه امام علی (ع)» در حدود 500 صفحه است و در واقع این کتاب شرح نامه 31 نهج البلاغه است که به زیور طبع آراسته شد .

این کتاب در مدرسه (حقانی) قم به عنوان محور درس (اخلاق علوی) تدریس می شود و اخیراً نیز یکی از اساتید زبان انگلیسی دانشگاه با اجازه ناشر، این کتاب را به انگلیسی ترجمه کرده است و در بعضی از دانشگاه ها برای تدریس متون انگلیسی از این کتاب استفاده می کنند.

معظم له سرانجام به این فکر افتادند که نخستین خطبه نهج البلاغه را که از دیر باز ده ها نفر بر آن شرح نوشته اند و از نظر علمی یکی از مشکل ترین خطبه های نهج البلاغه است شرح نمایند.

از آن جائی که حضرت ایشان قبلا درسش را گفته بودند ، آقازاده فاضل و روحانی ایشان، دکتر محمد علی قربانی نوارهای مربوطه را پیاده، فصل بندی و تعیین منابع نمودند و با نام (جهان بینی امام علی علیه السلام) به چاپ رسانیدند.

یکی دیگر از درس های نهج البلاغه، نامه امام علی (ع) به مالک اشتر است که این شرح با نام (منشور مملکت داری، در نامه امام علی (ع) به مالک اشتر) اخیرا منتشر گردید .

دلیل تلاش شبانه روزی معظم له در زمینه ترویج قرآن و نهج البلاغه این است که معتقدند: از آن جایی که بهترین کار برای توجه دادن جامعه به اسلام و انقلاب اسلامی بالا بردن سطح فکر و دانش افراد جامعه است بنابراین باید نسبت به قابل فهم عمومی کردن منابع معرفتی ما که به ترتیب اهمیت: قرآن، نهج البلاغه، صحیفه سجادیه، متون احادیث و ابواب مختلف می¬باشد، اقدام نمود.

حضرت آیت الله قربانی طی اقامت خود در لاهیجان بموازات کلاس های تفسیر نهج البلاغه درس تفسیر قرآن را نیز در دستور کار خود داشتند و هفته¬ای یک روز در حسینیه هدایت تفسیر قرآن می¬گفتند.

این مهم را با سوره مبارکه کهف شروع و بسیاری از سوره های قرآن را هم تفسیر کردند و زمانی هم که مکلف به پذیرفتن عنوان نماینده ولی فقیه در گیلان شدند و به رشت آمدند، جلسات تفسیر قرآن را در شب های ماه مبارک ادامه دادند و ماحصل این جلسات هر شب از صدا و سیمای مرکز گیلان، شبکه باران به مدت نیم ساعت پخش شد.

البته ایشان تاکنون سوره های: رعد، کهف، یاسین، بقره، لقمان ، احزاب و قسمت های مهم سوره (آل عمران) را تفسیر کرده اند و تعدادی از این تفاسیر آماده چاپ است.

حضرت آیت الله قربانی به دلیل مشغله فراوان و کهولت سن نمی- توانند جلسات تفسیر را استمرار ببخشند فلذا به تناسب حال و قال و در فرصت های مناسب به این مهم و تدریس درس خارج فقه می پردازند.

فعالیت های سیاسی:

حضرت آیت الله قربانی در سال های 31 و 32 با مرحوم سید مجتبی نواب صفوی، رهبر فدائیان اسلام که در آن زمان گاهی به مدرسه فیضیه قم می رفتند و با طلاب به گفتگو می نشستند و هر از گاهی نیز در نماز جماعت مرحوم آیت الله اراکی و زنجانی شرکت می کردند، آشنا شدند و با شنیدن سخنرانی ها و خواندن (کتاب حکومت اسلامی) ایشان تحت تأثیر قرار گرفتند و در جلسات فدائیان اسلام در قم و تهران شرکت می – کردند و به این طریق جذب فدائیان اسلامی شدند و فعالیت های سیاسی خود را از این سال ها آغاز کردند.

رابطه ایشان با فدائیان اسلام به حدی بود که مرحوم سید محمد واحدی، مرد شماره سه فدائیان اسلام کتاب (سیوطی) را نزد ایشان آموختند و حتی به اتفاق سفری به کاشان کردند و در باغ (فین) سخنرانی نمودند.

در سال 1334 که این جوانمردان به شهادت رسیدند حضرت آیت الله قربانی که از ارادتمندان مرحوم نواب صفوی بود ، محزون و افسرده مدتی در اختفاء به سر بردند و به مدت 40 روز به مشهد رفتند که آشنایی معظم له با مقام معظم رهبری در همین ایام حزن و اندوه اتفاق افتاد.

حضرت آیت الله قربانی می گویند (در طول حیات حضرت آیت الله العظمی بروجردی، امام یک عالم ربانی، یک فقیه صمدانی و یک استاد بزرگوار حوزه علمیه قم بودند و به احترام آیت الله بروجردی کار سیاسی نمی کردند زیرا ایشان را ولی فقیه و خود را تابع می دانستند. وقتی در سال 40 حضرت آیت الله بروجردی از دنیا رفتند مرجعیت در میان آقایان تقسیم شد و شاه بدون توجه به موقعیت علمی و فقهی علمای قم تلگرافی به نجف کرد که آن مسائل سیاسی پیش آمد، امام مبارزه سیاسی خود را رسماً آغاز کرد وشاگردان امام نیز چون تحت تأثیر امام بودند پیرو استاد شدند و با وعظ و خطابه در منابر اقدام به روشنگری نمودند.

حضرت آیت الله قربانی در این زمان علاوه بر روشنگری هر از گاهی مأمور رساندن اطلاعیه های امام به شهرستان ها، از جمله استان گیلان می شدند تا آن اطلاعیه ها به دست آقایان علما از جمله حضرات آیات: ضیابری، بحرالعلوم و لاکانی و دیگران برسد .

بنابراین جرقه مبارزات انقلابی توسط مرحوم نواب صفوی در حضرت آیت الله قربانی زده شد و در زمان حضرت امام (رضوان الله علیه) تبلور یافت.

معظم له در سال 42 گرفتار ساواک شدند و مورد اذیت و آزار و اهانت بسیار قرار گرفتند و زندانی شدند. بعد از اینکه از زندان ساواک خلاصی پیدا کردند حدود 5 سال ممنوع المنبر و ممنوع الخروج از کشور شدند.

حضرت آیت الله قربانی در مورد این ایام سخت و سیاه می گوید:

(دوران بسیار سختی بود. خدا رحمت کند مرحوم شهید بهشتی و شهید مطهری و خدا حفظ کند آقای هاشمی رفسنجانی را که در آن دوران سیاه که زندگی مادی ما مختل شده بود، بنده را مورد عنایت قرار می دادند)

در این سالها ایشان بنا به پیشنهاد شهید بزرگوار مطهری به تهران رفتند و در مسجد ابوالفضل واقع در خیابان ستارخان فعلی که در نزدیکی منزل آقایان باهنر و موسوی اردبیلی قرار داشت به اقامه نماز پرداختند ولی همچنان ممنوع المنبر بودند و به جای ایشان آقایان: ناطق نوری، مطهری و معزی به منبر می رفتند.

چون روزهای پنج شنبه هر هفته در این مسجد جلسه ای با آقایان: مهدوی کنی و هاشمی رفسنجانی پیرامون نهج البلاغه دایر کرده بودند، ساواک متوجه موضوع شد و هیأت امنا را وادار کرد تا عذر ایشان را بخواهد که معظم له دوباره به لاهیجان مراجعت کردند.

حضرت آیت الله قربانی در سال 50 دوباره گرفتار زندان ساواک شدند و در زندان تصمیم به ترجمه برخی از مجلدات کتاب (الغدیر) گرفتند و جلدهای پنجم، نهم و دهم الغدیر را در زندان ترجمه کردند. چون در انجام این مهم از کمک های بعضی از افسران خودی سود جستند همیشه از آنان به نیکی یاد می کنند.

این بار آزادی حضرت آیت الله قربانی از زندان مصادف با دوران سخت انقلابیون بود و معظم له در راستای کمک و همکاری با انقلابیون همیشه در تهران، قم و لاهیجان در تردد بودند که الحمدالله آن محرومیت ها و شداید و سختی های به صبح پیروزی منتهی شد.

زندگی خصوصی:

حضرت آیت الله قربانی در مورد زندگی خصوصی خود می گویند: (خداوند ده فرزند شامل 3 دختر و 7 پسر به من عطا فرموده است که پسران من جز یکی، همه دکتر یا مهندس هستند و دختران من نیز همه لیسانس یا فو ق لیسانس هستند و دونفرشان استاد دانشگاه هستند. داماد های من هم همه بچه های خوب و تحصیلکرده هستند. یکی، متخصص پوست و دیگری در وزارت امور خارجه و سومی نیز مهندس است.

بچه های من نوعاً تحصیلکرده هستند ؛ بعضی ها تحصیلات علمی دارند که یکی از آنها دکتر محمدعلی است که حدود 18 سال است درس خارج خوانده و دکترایش را نیز گرفته‌ است‌. این‌ پسرم‌ صاحب‌ قلم‌ و تألیفات‌ است‌.

پسرهای‌ دیگر من‌ یکی‌ معاون‌دانشگاه‌، یکی‌ دندانپزشک‌ و یکی‌ هم‌ پزشک‌ عمومی‌ است‌. عروس‌های‌ من‌ هم ‌الحمدالله‌ همین‌طور هستند. یک‌ عروسم‌ دکتر بیهوشی‌ ‌است‌.

معظم له می گویند : محیط‌ خانه‌ من‌ بحمدالله‌ محیط‌ آرامی‌ است‌. با فرزندان‌ و نوه‌ها و اعضای‌ خانواده ‌رفتاری‌ دوستانه‌ و براساس‌ مهر و محبت‌ و احترام‌ متقابل‌ دارم‌.)

معظم‌اله‌ در خصوص‌ همسرشان‌ می‌گویند: من‌ موفقیت‌ و زندگی‌ خصوصی‌ و علمی‌خودم‌ را مدیون‌ همسرم‌ هستم‌ که‌ اگر همراهی‌ او در کارهای‌ علمی‌ من نبود این‌ پیشرفت‌را نداشتم‌. البته‌ همسرم‌ فرزند مرحوم‌ آیت‌الله‌ کوشالی‌ است‌ که‌ پدر ایشان‌ مردی ‌متقی‌ و دین‌باور بود. واقعاً خدا ترس‌ بود. من‌ کمتر روحانی‌ای‌ به‌ پاکی‌ ایشان‌ دیدم‌.

حضرت‌ آیت‌الله‌ قربانی‌ علیرغم‌ موقعیت‌ های علمی‌ ، سیاسی‌ و اجتماعی شدیداً به‌خانواده‌ خود توجه‌ داشته‌ و دارند و در همه‌ امور با آنان‌ به‌ شور مشورت‌ می‌نشینند.................................................................................................................................................................

حضرت‌ آیت‌ا… قربانی‌ هم‌اکنون‌ در هفته‌ دو شب‌ درس‌ خارج‌ فقه‌ برای‌ جمعی‌ ازروحانیون‌ و فضلاء دارند و یک‌ روز در دانشگاه‌ مبانی‌ فقه‌ و حقوق‌ اسلامی‌کارشناسی‌ ارشد را تدریس‌ می‌کنند و از هر فراغتی‌ که‌ بدست‌ بیاورند در صددتکمیل‌ تألیفات‌ نیمه‌ تمام‌ و تهیه‌ مقالات‌ جهت‌ دانشنامه‌ها و دایرة ‌المعارف‌هایی‌مثل‌: دانشنامه‌ امام‌ علی‌(ع‌)، دانشنامه‌ فاطمی‌(ع‌)، دانشنامه‌ قرآن‌ و غیره‌ که‌ در قم‌تدوین‌ می‌شود، استفاده‌ می‌نمایند.

تألیفات‌ حضرت‌ آیت‌ا… قربانی‌

1 ـ بسوی جهان‌ ابدی‌

2 ـ تاریخ‌ فرهنگ‌ و تمدن‌ اسلامی‌

3 ـ اسلام‌ و حقوق‌ بشر

4 ـ علل‌ پیشرفت‌ اسلام‌ و انحطاط‌ مسلمین‌

5 ـ زبربنای‌ صلح‌ جهانی‌

6 ـ جبر و اختیار و ترجمه‌ رساله‌ خلق‌ الاعمال‌ ملاصدرا

7 ـ فلسفه‌ آفرینش انسان‌

8 ـ بزرگترین‌ بیماری‌ قرن‌ بیستم‌

9 ـ بلاهای‌ اجتماعی‌ قرن‌ ما

10 ـ نقش‌ سینما در زندگی‌ و تمدن‌ جدید

11 ـ اخلاق‌ و تعلیم‌ و تربیت‌ اسلامی‌

12 ـ علم‌ حدیث‌

13 ـ در سایه‌ قلم‌

14 ـ تفسیر جامع‌ آیات‌الاحکام‌ در 12 مجلد چاپ‌ شده‌ است

15 ـ ترجمه‌ جلد 9 و 10 کتاب‌ نفیس‌الغدیر، در زندان‌ شهربانی‌ رشت‌

16 ـ اصول‌ دین‌ در پرتو کلام‌ معصومین‌(ع‌)

17 ـ حکومت‌ اسلامی‌ و ولایت‌ فقیه‌

18 ـ جهان‌بینی‌ امام‌ علی‌(ع‌) در خطبه‌ اول‌ نهج‌البلاغه‌

19 – منشور مملکت داری در نامه امام علی به مالک اشتر

تصحیح‌، تعلیق‌ و مقدمه‌ کتابه‌های‌:

1 ـ گوهر مراد

2 ـ اربعین‌ حدیث‌

3 ـ پیشینه‌ تاریخی‌ و فرهنگی‌ لاهیجان‌ و بزرگان‌ آن‌

4 ـ مناجات‌ شعبانیه‌

5 ـ زیارت‌ امین‌اله‌

6 ـ قرآن‌ و سنن‌ الهی‌

7 ـ یادنامه‌ حکیم‌ فیاض‌ لاهیجی‌

8 ـ دیوان‌ و تذکره‌ حزین‌ لاهیجی‌

و…

نویسنده سفیر سبز _ پایگاه اطلاع رسانی دفتر نماینده مقام معظم رهبری در گیلان