آیا فرشتگان گناه می کنند؟

{نقل ازسایت تبیان}

ملائکه و فرشتگان موجودات بسیار شریف و لطیفی هستند که از هر گونه گناه و معصیت پاک و مبرا هستند. قرآن مقام آنان را بسیار گرامی داشته، حتى ایمان به ملائکه را در ردیف ایمان به خدا و انبیا و کتاب های آسمانى قرار داده است.[1]

ویژگی های فرشتگان

قرآن مجید ویژگی هاى آنها را چنین مى‏شمرد:

1, فرشتگان موجوداتى عاقل و با شعورند و بندگان گرامى خدا هستند.[2]

2, آنها سر بر فرمان خدا دارند و هرگز معصیت او نمى‏کنند.[3]

3, آنها پیوسته مشغول تسبیح و تقدیس خداوند هستند: ”‌ فرشتگان تسبیح و حمد پروردگار خود را به جا مى‏آورند و براى کسانى که در زمین هستند استغفار مى‏کنند”‌.[4]

4, فرشتگان بدون استثنا به خاطر آفرینش آدم به سجده افتادند و آدم معلم آنها گشت.[5] این امر بیان گر این است که انسان به حسب استعداد تکامل، از آنها برتر و والاتر است.

5, آنها نه غذا مى‏خورند و نه آب مى‏نوشند و نه ازدواج دارند، چنان که در حدیثى از امام صادق (علیه السلام) مى‏خوانیم: “فرشتگان غذا نمى‏خورند و آب نمى‏نوشند و ازدواج نمى‏کنند، بلکه با نسیم عرش الهى زنده‏اند”‌.[6]

6, آنها نه خواب دارند نه سستى و غفلت چنان که امام على ع در حدیثى چنین مى‏فرماید: “در آنها نه سستى است، و نه غفلت، و نه عصیان … خواب بر آنها چیره نمى‏گردد و عقل آنها گرفتار سهو و نسیان نمى‏شود، بدن آنها به سستى نمى‏گراید، و در صلب پدران و رحم مادران قرار نمى‏گیرند”‌.[7]

7, آنها مقامات مختلف و مراتب متفاوت دارند، بعضى همیشه در رکوع اند و بعضى همیشه در سجودند.

“هر یک از ما مقام معلومى دارد، ما همواره صف کشیده منتظر فرمان او هستیم و پیوسته تسبیح او مى‏گوئیم”‌.[8]،[9]

اما آیا این موجودات شریف ،لطیف، معصوم نیز هستند یا نه؟

عصمت فرشتگان

 عصمت در لغت به معنای نگه داشتن و مانع شدن است و در اصطلاح به حالت و ملکه نفسانی می گویند که انسان را از گناه و یا حتی خطا و اشتباه منع می کند.[10]

بنابراین، مقام عصمت یک ملکه نفسانی و حالت تقواى الهى است که به امداد پروردگار در پیامبران و امامان ایجاد مى‏شود. البته، این حالت، بدان معنا نیست که آنها نتوانند گناه کنند، بلکه صاحبان این ملکه نفسانی با این که دسترسی به گناه داشته و قدرت بر انجام آن نیز دارند با اختیار و انتخاب خود از گناه چشم مى‏پوشند و هرگز مرتکب معصیتی نمی شوند ، درست همانند یک طبیب بسیار آگاه که یک ماده بسیار سمى خطر ناکی را که به خطرات آن آگاه است را هرگز نمى‏خورد، با این که قدرت بر این کار دارد، اما آگاهی ها و مبادى فکرى و روحى او سبب مى‏شود که با میل و اراده خود از این کار چشم بپوشد.

باید توجه داشت که عصمت موهبت ویژه‏اى است که خداوند به خاطر مسئولیت سنگین رهبرى به پیغمبران و امامان (علیهم السلام) داده است. بنابراین، عصمت امتیازى است که بهره آن عاید همگان مى‏شود.[11]

با توجه به معنا و حقیقت عصمت باید گفت: اگر چه فرشتگان از هر گونه گناه و معصیت پاک و مبرا هستند، اما آنان دارای مقام عصمت (به معنایی که در پیغمبران و امامان (علیه السلام) وجود دارد) نیستند.

اگر در معنای عصمت توسعه داده شود و آن را به معنای عدم ارتکاب گناه به هر دلیل که باشد اعم از عدم توانایی بر انجام گناه بدانیم فرشتگان نیز معصوم اند؛ زیرا در آنها هیچ گونه میل و کششی نسبت به گناه و ارتکاب آن وجود ندارد و همیشه در حال تسبیح و تقدیس پروردگار خویش و امتثال دستورات او هستند.

دو مسأله پیرامون عصمت فرشتگان

در مورد عصمت فرشتگان در غیر دریافت و ابلاغ وحى، دو مسأله را مى‌توان مطرح ساخت:

1. قرآن مجید در این باره مى‌فرماید: «عالِمُ الْغَیْبِ فَلا یُظْهِرُ عَلى غَیْبِهِ أَحَداً. إِلاّ مَنِ ارْتَضى مِنْ رَسُول فَإِنَّهُ یَسْلُکُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَداً. لِیَعْلَمَ أَنْ قَدْ أَبْلَغُوا رِسالاتِ رَبِّهِمْ وَ أَحاطَ بِما لَدَیْهِمْ وَ أَحْصى کُلَّ شَیْء عَدَداً». سوره جن، آیه 26-28.

2.«لِیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَنْ بَیِّنَة وَ یَحْیى مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَة». سوره انفال، آیه 42

3. سوره شعراء: آیه 193، سوره تکویر: آیه 21، سوره اعراف: آیه 68، سوره شعراء: آیات 107، 125، 143، 162، 178، سوره دخان: آیه 18، سوره تکویر: آیه 20، سوره نجم: آیه 5، سوره الحاقه: آیه 44-47، سوره جن: آیه 26-28.

یکى آنکه عصمت فرشتگان وحى، در آنچه مربوط به دریافت و رساندن وحى نیست، و دیگرى عصمت سایر فرشتگان که ارتباطى با موضوع وحى ندارند مانند موکلین ارزاق و کتابت اعمال و قبض ارواح و...

اما مسائل مربوط به عصمت فرشتگان در غیردریافت و ابلاغ وحى، در صورتى بوسیله برهان عقلى، قابل حل است که ماهیّت ملائکه، شناخته شود. ولى بحث درباره ماهیّت ایشان نه آسان است و نه متناسب با مباحث این بخش. از اینروى تنها به ذکر دو آیه شریفه از قرآن کریم که دلالت بر عصمت ملائکه دارد بسنده مى‌کنیم : یکى آیه (27) از سوره انبیاء است که مى‌فرماید: «بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ. لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ» و دیگرى آیه (6) از سوره تحریم است که مى‌فرماید: «لا یَعْصُونَ اللّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ یَفْعَلُونَ ما یُ?ْمَرُونَ». این دو آیه به صراحت، دلالت دارند بر اینکه ملائکه، بندگانى ارجمندند که تنها به فرمان الهى کارشان را انجام مى‌دهند و هرگز از فرمان او سرپیچى نمى‌کنند، هر چند عمومیّت آیات، نسبت به همه فرشتگان، قابل بحث است.

چکیده :

ملائکه دارای مقام عصمت هستند که با مقام عصمت انبیاء و امامان متفاوت است . وصف  آنان  در قرآن و کلام معصومین دیده می شود . اما شناخت ماهیت آنان که در فهم دقیقتر مقام عصمت آنان لازم است برای ما آسان نیست .

پی نوشت ها :

[1] بقره، 285, “آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَیْهِ مِنْ رَبِّهِ وَ الْمُ?ْمِنُونَ کُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَ مَلائِکَتِهِ وَ کُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ”‌؛ پیامبر اسلام به آنچه از سوى پروردگارش بر او نازل شده ایمان آورده، و م?منان نیز به خدا و فرشتگان او و کتاب ها و رسولانش همگى ایمان دارند.

[2] انبیاء 26، “بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ”‌.

[3] انبیاء 27، “لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ”‌. تحریم، 6,

[4] شورى ، 5، “وَ الْمَلائِکَةُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ.

[5] بقره، 30- 34 .

[6] بحار الانوار، ج 59 ، ص 174،ح 4, “ان الملائکة لا یاکلون و لا یشربون و لا ینکحون و انما یعیشون بنسیم العرش”‌.

[7] بحار الانوار، ج 59، ص 175, “لیس فیهم فترة، و لا عندهم غفلة، و لا فیهم معصیة … لا یغشاهم نوم العیون و لا سهوا العقول، و لا فترة الأبدان، لم یسکنوا الاصلاب و لم تضمهم الارحام”‌.

[8] صافات 164- 166، “ما مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ”‌.

[9] تفسیر نمونه،  آیت الله مکارم شیرازی ،ج ‏18، ص 174- 176,

[10] مصباح یزدی، محمد تقی، اصول عقاید، ج 2، ص 121,

[11] تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی ،  ج ‏17، ص 304,

                                                                                                                                                فرآوری: زهرا اجلال

بخش اعتقادات شیعه تبیان