آثار و برکات آشتی و اصلاح بین مردم

{نقل از سایت سماموس}

جامعه متشکل از افراد بسیاری است که افکار و آراء متفاوت و نیز روش های گوناگونی به سبب تفاوت و اختلاف روحیات و اخلاقیات و مانند آن دارند، با آن که در کلیات با هم مشترک هستند و یک هدف اصلی را به عنوان آسایش و آرامش در نظر دارند. همین تفاوت ها در حوزه های فکری و منشی و رفتاری موجب می شود تا هر از گاهی در عمل اجتماعی و روابط بین مردمان تنش هایی ایجاد شود. شناخت عوامل تنش زا می تواند برای تنش زدایی کمک کند، ولی به سبب وجود همان تفاوت ها نمی توان امید داشت که جامعه هرگز گرفتار تنش و اختلاف نشود. از این روست که یک وظیفه اصلی مومنان ایجاد اصلاح و آشتی میان کسانی است که قهر کرده و روابط سالم را قطع کرده اند.

نویسنده در این مطلب بر آن است تا با نگاهی به آموزه های وحیانی اسلام، آثار و برکات این عمل انسانی یعنی اصلاح میان مردمان و برقرار آتشی میان ایشان را تبیین نماید. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.

ریشه های قهر و دشمنی در جامعه

جامعه اسلامی که از آن به امت یاد می شود، جامعه ای متشکل از اقوام و نژادهای گوناگون است که هدف مشترکی در قالب سبک زیست اسلامی آنان را دور هم جمع کرده و از امت ها و جوامع دیگر متمایز ساخته است. اعضای امت اسلامی هر چند که بر آن هستند تا سبک زیست خود را در قالب اسلام سامان دهند، ولی به سبب تفاوت ادراکی، ایمانی، تقوایی و مانند آن، در یک درجه و مرتبه نیستند. از همین روست که هر از گاهی اختلافات و تنش هایی میان آنان پدیدار می شود.

از آن جایی که تنش و اختلاف در جامعه هر چند که در دایره محدود و در امور خرد و پیش پا افتاده باشد، ولی به سبب آن که می تواند انسجام و همگرایی اجتماعی را مخدوش سازد و فرصت تعاون و همکاری اجتماعی را در امور خیر و نیک و تقوای الهی کاهش دهد، اسلام به شدت به مقابله با آن پرداخته و خواهان اصلاح ذات البین و آشتی میان افراد می شود.

اصلاح که در آیات قرانی به کار می رود به معنای به معناى برطرف کردن فساد و تباهى و انجام دادن کار شایسته است.(لسان العرب، ابن منظور، ذیل واژه صلح) خداوند در آیه 114 سوره نساء مثلا سخن از اصلاح بین مردم سخن به میان آورده که مراد و منظور از آن در این جا به معناى ایجاد وفق و آشتى میان متخاصمان است.

پس عواملی چون تفاوت های ایمانی و اخلاقی و ادراکی و اموری همانند آن موجب می شود تا میان افراد جامعه فسادی راه یابد و سلامت و صحت روابط اجتماعی و ارتباطی آنان از دست برود.

قهر و اختلاف، عامل دین زدایی

از نظر اسلام هر گونه تنش و اختلاف میان افراد به معنای دین زدایی از جامعه است و اصولا اختلافات را بر نمی تابد و با آن به عنوان یک فساد معامله و برخورد می کند. از نظر اسلام هر گونه تنش در میان افراد می تواند پایه های دین داری در جامعه را متزلزل کند و صحت و سلامت را از جامعه بزداید.

رسول اکرم (ص) درباره خطرات قهر و آشتی در جامعه اسلامی آن را عامل دین زدایی دانسته و چنین هشدار می شود: اَلا اُخبِرُکُم بِاَفضَلَ مِن دَرَجَةِ الصّیامِ وَ الصَّلاةِ وَ الصَّدَقَةِ؟ صَلاحُ ذاتِ البَینِ، فَاِنَّ فَسادَ ذاتِ البَینِ هِىَ الحالِقَةُ؛ آیا به چیزى با فضیلت تر از نماز و روزه و صدقه (زکات) آگاهتان نکنم؟ و آن اصلاح میان مردم است، زیرا تیره شدن رابطه بین مردم ریشه کن کننده دین است. (نهج الفصاحه، ح 458)

خداوند یکی از نعمت های بزرگ خود بر امت اسلام را اصلاح و آشتی دادن میان اقوام گوناگون دانسته و می فرماید که: ای مومنان ازخداوند پروا کنیدآن گونه که سزاوارتقوا و پروا ازاوست و نمیرید مگرآنکه مسلمان باشید و همگی به ریسمان خدا چنک زنید وپراکنده نشوید و یاد کنید لطف واحسان خداوند را بر شما- آنگاه که دشمنان یکدیگر بودید و خداوند میان دلهای شما الفت انداخت، پس درسایه نعمت او با یکدیگر برادر شدید چنان که برلب پرتگاهی ازآتش بودید و خداوند شما را ازآن نجات داد.(آل عمران، آیات 102 و 103)

اول خودت بعدا کسی: اصلاح نفس شرط نخست

هر مسلمانی موظف است که به گونه ای عمل کند که هر گونه اختلاف و تنش میان او با دیگر اعضای امت از میان برود و برادری و اخوت ایمانی و اسلامی در میان آنان برقرار گردد. بنابراین در اسلام هر گونه قهر و اختلاف مذموم و ناپسند دانسته شده و از مسلمانان و مومنان خواست شده تا از آن پرهیز کنند.

در ادبیات و فرهنگ قرآنی و اسلامی واژگانی مورد تاکید قرار گرفته که بیانگر ارزش و جایگاه صلح و آشتی در میان امت اسلام است. از جمله این واژگان می توان به تعاون اشاره کرد که خداوند خواهان آن است که امت اسلام در کنار هم برای رسیدن به جامعه برتر ایمانی، تلاش کنند و در کارهای نیک و خیر و رسیدن به تقوا یک دیگر را کمک و یاری رسانند و از هر گونه کارهای زشت و تجاوز طلبی پرهیز کرده و به مقابله با آن بپردازند.(مائده، آیه 2)

واژگانی چون صلح، اصلاح، تالیف قلوب، توفیق، سلم و مانند آن در قرآن و روایات بیانگر ارزشمندی و اهمیت اختلاف زدایی و تنش زدایی از جامعه ایمانی است.

از نظر اسلام هر شخصی می بایست خود به گونه ای عمل کند که اختلاف و تنش ایجادی نکند و اگر دیگران گرفتار تنش شدند آنان را به اصلاح امور و آشتی دعوت کرده و تنش زدایی را در دستور کار قرار دهد.

پیامبر(ص) اسوه مومنان است(احزاب، ایه 21) و خداوند از مردمان خواسته تا ایشان را الگوی رفتاری خود قرار دهند و سبک زیست اسلامی را از ایشان بیاموزند. ایشان خود عامل تالیف قلوب و ایجاد انسجام و همگرایی و تعاون در جامعه بود و گفتار و رفتار ایشان به گونه ای بود که مردم را به سوی ایشان جلب و جذب می کرد و انسجام و همگرایی را ایجاد و یا تقویت می کرد.

امام حسن مجتبی از قول امیرالمؤمنین(ع) این روش پیامبر را چنین توصیف می کند: کانَ رسولُ اللّه (ص) یَخْزِنُ لِسانَه اِلاّ فیما یَعینه، و یُؤلِّفُهُم و لا یُفَرِقُهم (و لا یُنفّرهم) وَ یُکرمُ کریمَ کُلِّ قَومٍ و یُوَلّیهِ علیهم؛ پیامبر خدا، زبان خود را از حرف زدن نگه می داشت مگر در جایی که برایش مفید بود و به او مربوط می شد، مردم را الفت و وحدت می بخشید و آنان را متفرق و بیزار از هم نمی ساخت، بزرگ هر قوم و جمعی را احترام می کرد و همان شخص را سرپرست آنان قرار می داد.

امت اسلام نیز می بایست این گونه عمل کنند. پس گام نخست این است که خودسازی کرده و خود را به گونه ای تربیت کنیم که دیگران به ما متمایل و گرایش داشته و جذب خوش رویی و خوشخویی ما شوند تا بتوانیم در صورت نیاز به اصلاح و آشتی دادن میان افراد بپردازیم و میان مردمان صلح و آشتی برقرار کنیم و قهر آنان را به مهر تبدیل نماییم.

امیرمومنان علی(ع) آغاز اصلاحات و آشتی را از خود شخص می داند و می فرماید :إنَّ سَمَت هِمَّتُکَ لإِصلاحِ النّاسِ فَابدَ بِنَفسِکَ ، فَإِنَّ تَعاطیَکَ صَلاحَ غَیرِکَ وَأَنتَ فاسِدٌ أَکبَرُ العَیبِ؛اگرهمّت والاى اصلاح مردم را در سردارى، از خودت آغاز کن، زیرا پرداختن تو به اصلاح دیگران، در حالى که خود فاسد باشى بزرگترین عیب است.(غررالحکم، ج3، ص23، ح3749)

این فسادی که در این روایت بیان شده همان فسادی است که میان شخص با خداوند وجود دارد؛ زیرا کسی که نتوانسته رابطه درستی میان خود و خدا برقرار کند و رابطه او با خداوند بر مدار فساد و بی تقوایی است نمی تواند از چنین شخصی امید داشته باشیم که بتواند میان مردمان به درستی رفتار کند، حال چه رسد که بخواهد اصلاحات داشته باشد و میان مردمان صلح و آشتی برقرار کند. از همین روست که امام صادق علیه السلام نخستین گام در اصلاحات را اصلاح فسادی می داند که میان شخص با خدا پدید آمده است:مَن اَصلَحَ فیما بَینَهُ وَ بَینَ اللهِ اَصلَحَ اللهُ ما بَینَهُ و بَینَ النَّاسِ؛کسی که بین خود و خدایش را اصلاح کند خداوند بین او و مردم را اصلاح می کند. (جهاد النفس، ح 355)

از آیات قرآنی نیز همین معنا به دست می آید و کسانی را اهل اصلاحات می شمارد که خود گام درست اصلاحی را در میان خود و خدا برداشته و اهل کتاب و ایمان(اعراف، ایه 170) و تقوا باشند.(احزاب، آیات 70 و 71) انسان می بایست خود اهل توبه باشد و به سوی خداوند بازگشت نموده و اصلاحاتی را میان خود و خدا انجام داده باشد (بقره، ایه 160؛ نساء، ایه 146) آن گاه است که می توان میان مردمان اصلاح نماید و آشتی دهد.

انسان مصلح کسی است که خودش اهل حق و حق گویی است(احزاب، آیات 70 و 71) و با توکل و استمداد از خداوند(احقاف، آیات 15 و 16) و نماز (اعراف، ایه 170) و مانند آن می کوشد تا رابطه خود با خدا را اصلاح کرده سپس به توفیق الهی میان دیگران اصلاحات انجام دهد.

رسول اکرم(ص) به مردمان هشدار می دهد که مراقب اعمال و رفتار خویش باشند و کاری نکنند که در قیامت در وضعیت بدی قرار گیرند. آن حضرت(ع) خواهان این است که مومنان قهر را کنار بگذارند و همواره در صلح و آرامش زندگی کنند و اگر به هر دلیلی کسی از ایشان رنجیده خاطر شده و قهر کرد، در آشتی کردن شتاب کنند چنان که در سلام کردن شتاب می شود تا بهره ای بیش تر ببرند. پس در این کار پیش دستی کنند تا خداوند در قیامت ایشان را بر دیگران مقدم دارد که در کار خیری چون آشتی کردن پیش دستی و سبقت نمی جویند. آن حضرت(ص) می فرماید : أَیُّما مُسلِمَینِ تَهاجَرا فَمَکَثا ثَلاثا لایَصطَلِحانِ إِلاّ کانا خارِجَینِ مِنَ الاسلامِ، وَلَم یَکُن بَینَهُما وَلایَةٌ فَأَیُّهُما سَبَقَ إِلى کَلامِ أَخیهِ کانَ السّابِقَ إِلَى الجَنَّةِ یَومَ الحِسابِ؛ هر دو مسلمانى که با هم قهر کنند و سه روز به قهر خود ادامه دهند و آشتى نکنند، هر دو از اسلام بیرون روند و میان آنان هیچ پیوند دینى نباشد و هر کدام از آنها پیش از دیگرى با برادرش حرف بزند، در روز حسابرسى زودتر به بهشت مى رود.(کافى، ج2، ص345، ح5)

به نظر امام هادى(ع) کسی که خاطرش مکدر است نمی تواند اهل صفا و صمیمت باشد، بنابراین می بایست کاری کرد تا کدورت ها از میان برود و صفای باطنی او باز گردد و صمیمت برقرار گردد. از این روست که آن حضرت(ع) به افراد هشدار می دهد و می فرماید: لا تَطلُبِ الصَّفاءَ مِمَّن کَدَرتَ عَلَیهِ؛ از کسى که مکدّرش کرده‏اى صفا مجوى. (دوستی در قرآن و حدیث – ح 832)

به هر حال،‌با اصلاحات نفس است که اصلاحات میان شخص و خداوند ایجاد شده و زمینه برای اصلاحات در جامعه و در میان دیگران برای او فراهم می آید.

ارزش و آثار اصلاحات و آشتی میان مردم

با نگاهی به جایگاه اصلاحات در آموزه های اسلامی به سادگی و روشنی می توان دریافت که اصلاحات چه ارزش و اهمیتی دارد؛ چنان که از طریق بیان آثاری که برای اصلاحات بیان شده می توان ارزش و اهمیت اصلاحات را نیز به دست آورد.

آشتی دادن و حل اختلافات میان مردم برکات و آثار دنیوی و اخروی بسیاری دارد که در برخی از آیات و روایات به آن اشاره شده است. از نظر قرآن اصلاحات مهم ترین عامل آرامش جامعه و فرد است.(انعام، آیه 48؛ اعراف، ایه 35) هم چنین از آیه 10 سوره حجرات به دست می آید که یکی از عوامل و اسباب برخورداری انسان از رحمت الهی، اصلاحات میان مردم و آشتی دادن است.

خداوند به صراحت در آیه 1 سوره انفال و 10 سوره حجرات، آشتی دادن میان مومنان را امری ارزشمند معرفی می کند و یکی از مسئولیت های مؤمنان را آشتى بین خود با از‌بین‌بردن زمینه‌هاى درگیرى و اختلاف بیان می کند.(بقره، ایه 224)

از نظر قران قهر و آشتی نکردن به معنای همراه با شیطان و گام برداشتن در مدار اوست و کسی که مانع آشتی میان مومنان می شود پیرو گام های شیطان است.(بقره، آیه 208) پس برای رهایی از شیطان و حرکت در مسیر او می بایست به جای اختلاف افکنی و یا مانع تراشی در برابر آشتی و اصلاح، خودمان گام های اساسی را برای آشتی و صلاح برداریم و دیگران را بدان ترغیب و تشویق نماییم.

بازتاب اعمال خوب و نیک خود از جمله آشتی دادن را می توان در دنیا و آخرت مشاهده کرد. در دنیا این عمل موجب انسجام و تعاون بیش تر میان مومنان و رهایی از هر گونه ناامنی و فقدان آسایش و ارامش می شود و در آخرت چنان رسول اکرم صلى الله علیه و آله می فرماید، این عمل موجب می شود تا کارهای مومنان در آخرت به سامان و صلاح رسد و از فساد و آسیب در امان باشد. آن حضرت(ص) می فرماید : اِتَّقُوا اللّه وَ أَصلِحوا ذاتَ بَینِکُمْ فَإِنَ اللّه یُصلِحُ بَینَ المُؤمِنینَ یَومَ القیامَةِ؛ تقواى الهى داشته باشید و اصلاح کنید میان خودتان را زیرا خداوند در روز قیامت میان مؤمنین را اصلاح مى کند.(محجة البیضاء، ج3، ص373)

امام کاظم (ع) نیز مصلحان را در قیامت از مقربان بر می شمارد و می فرماید : طوبى لِلمُصلِحینَ بَینَ النّاسِ، اُولئِکَ هُمُ المُقَرَّبونَ یَومَ القیامَةِ؛ خوشا به سعادت اصلاح کنندگان بین مردم که آنان همان مقرّبان روز قیامت اند.( تحف العقول، ص 393)

می دانیم که در میان کسانی که در قیامت به بهشت می روند، مقام مقربان برتر از مقام اصحاب یمین است و ایشان در مقامات بس برتر و در جنت رضوان قرار می گیرند.(سوره واقعه و ایات دیگر)

هم چنین از نظر اسلام اصلاح میان مومنان به عنوان یک صدقه شناخته و معرفی شده است و امام صادق (ع) در بیان مصادیق صدقه، اصلاح میان مردمان را به عنوان صدقه معرفی می کند و می فرماید: صَدَقَةٌ یُحِبُّهَا اللّه : إِصلاحٌ بَینَ النّاسِ إِذا تَفاسَدوا، وَتَقارُبٌ بَینَهُم إِذا تَباعَدوا؛ صدقه اى که خداوند آن را دوست دارد عبارت است از: اصلاح میان مردم هرگاه رابطه شان تیره شد و نزدیک کردن آنها به یکدیگر هرگاه از هم دور شدند.(کافى، ج2، ص209، ح1)

این بدان معناست که اسلام دایره صدقات را فراتر از صدقه مالی دانسته و انجام کارهایی که با زبان انجام می شود و موجب آشتی میان مردم می شود را از مصادیق صدقه مالی بلکه برتر از دانسته است؛ چنان که رسول اکرم صلى الله علیه و آله در سخنی به ارزش گذاری صدقه مالی با صدقه زبانی یعنی آشتی و اصلاح میان مردمان می پردازد و می فرماید: أَلا اُخبِرُکُم بِأَفضَلَ مِن دَرَجَةِ الصِّیامِ وَالصَّلاةِ وَالصَّدَقَةِ؟ صَلاحُ ذاتِ البَینِ، فَإِنَّ فَسادَ ذاتِ البَینِ هِىَ الحالِقَةُ؛ آیا شما را به چیزى با فضیلت تر از نماز و روزه و صدقه (زکات) آگاه نکنم؟ آن چیز اصلاح میان مردم است، زیرا تیره شدن رابطه میان مردم ریشه کن کننده دین است.( نهج الفصاحه، ح 458)

پس نه تنها آشتی دادن یک نوع صدقه بلکه از نوع برتر و بهتر از صدقات مالی است؛ زیرا با پول اگر می شود اصلاحاتی را انجام داد، ولی ریشه دارترین اصلاحات همان اصلاحاتی است که از طریق زبان و ایجاد الفت و تالیف میان مردمان انجام می گیرد و موجب می شود تا انسجام اجتماعی تحقق یابد و اختلافات از جامعه زدوده شود.

از نظر اسلام ارزش و اهمیت اصلاح میان مردم و آشتی دادن آن چنان مهم است که می توان برخی ازکارهایی که در حالت عادی جایز نیست به جا آورد و انجام داد. مثلا در برخی از روایات آمده که برای اصلاح میان مردم می توان از خمس و اموال امام (ع) برای ایجاد اصلاحات استفاده کرد. به این معنا که اگر ریشه اختلافات و درگیری و قهر میان مردم، مالی است می توان از طریق اموال امام(ع) صلح و آشتی برقرار کرد.

امام صادق (ع) به یکی از اصحاب خود به نام مفضل می فرماید : لِلمُفَضَّلِ ـ : إِذا رَأَیتَ بَینَ اثنَینِ مِنْ شیعَتِنامُنازَعَةً فَافتَدِها مِنْ مالى؛ به مفضل فرمودند: هرگاه میان دو نفر از شیعیان ما نزاعى دیدى از مال من غرامت بده ؛یعنى با پرداخت وجه مورد اختلاف، میان آنان را اصلاح کن.(کافى، ج2، ص209، ح3)

از این بدتر آن که می توان گناه بزرگی چون دروغ را خداوند به دروغگو وعده آتش دوزخ را داده است، برای ایجاد اصلاح میان مردم و آشتی دادن، استفاده کرد.

امام صادق (ع) در بیان تشریح انواع و اقسام سخن می فرماید : اَلکَلامُ ثَلاثَةٌ: صِدقٌ وَکِذبٌ وَإِصلاحٌ بَینَ النّاسِ قالَ: قیلَ لَهُ: جُعِلتُ فِداک مَا الصلاحُ بَینَ النّاسِ؟ قالَ: تَسمَعُ مِنَ الرَّجُلِ کَلاما یَبلُغُهُ فَتَخبُثُ نَفسُهُ، فَتَلقاهُ فَتَقولُ: سَمِعتُ مِن فُلانٍ قالَ فیکَ مِنَ الخَیرِ کَذا وَکَذا، خِلافَ ما سَمِعتَ مِنهُ؛ سخن سه گونه است: راست و دروغ و اصلاح میان مردم به آن حضرت عرض شد: قربانت اصلاح میان مردم چیست؟ فرمودند: از کسى سخنى درباره دیگرى مى شنوى که اگر سخن به گوش او برسد، ناراحت مى شود. پس تو آن دیگرى را مى بینى و برخلاف آنچه شنیده اى، به او مى گویى: از فلانى شنیدم که در خوبى تو چنین و چنان مى گفت.( کافى، ج2، ص341، ح16)

پس در حقیقت دروغ مصحلت آمیز به از راست فتنه انگیز است، چنان که از پیامبر گرامی(ع) روایت است که فرمود:إِنَّ اللّه أَحَبَّ الکَذِبَ فِى الصَّلاحِ وَأَبغَضَ الصِّدقَ فِى الفَسادِ؛ براستى که خداوند دروغى را که باعث اصلاح باشد دوست مى دارد و راستى را که موجب فساد گردد، دشمن مى دارد. (وسائل الشیعه، ج8، ص578، ح1)

ایجاد اصلاح و آشتی دادن در میان دشمنان و کسانی که با هم قهر کرده اند، عملی بسیار پسندیده و از اخلاق پیامبران و اوصیا و اولیای الهی است. امام صادق علیه السلام در بیان خصوصیات و ویژگی لقمان حکیم به مساله آشتی دادن ایشان اشاره می کند و می فرماید :وَاللّه ما اوتىَ لُقمانُ الحِکمَةَ بِحَسَبٍ، وَلامالٍ وَلاأَهلٍ وَلا بَسطٍ فى جِسمٍ وَلاجَمالٍ وَلکِنَّهُ کانَ رَجُلاً قَویّا إِلى أَن قالَ: وَلَم یَمُرَّ بِرَجُلَینِ یَختَصِمانِ أَو یَقتَتِلانِ إِلاّ أَصلَحَ بَینَهُما وَلَم یَمضِ عَنهُما حَتّى تَحاجَزا؛ … به خدا قسم که: به لقمان تنها حکمت و دانش عطا نشده بود، و نیز دارائى و خانواده و قدرت جسمى و زیبایى چشمگیر نداشت ولى او مردى با اراده بود تا آنجا که امام فرمودند: و او به دو نفر که با هم نزاع مى کردند و یا مى جنگیدند نمى گذشت مگر اینکه: میانشان صلح برقرار مى کرد و از پیش آنان نمى رفت تا آنکه آنها دست از نزاع و جنگ کشیده و متفرق مى شدند.(مستدرک الوسایل، ج13، ص442، ح3)

به هر حال، اصلاح میان مردم و آشتی دادن و دوری از قهر از اخلاق خوب و نیک اسلامی و انسانی است که در آیات و روایات بر آن تاکید شده و اثار و برکاتی برای آن در دنیا و آخرت بیان شده است که همین مساله می بایست موجب شود که نه تنها اهل قهر نباشیم بلکه بکوشیم تا قهر دیگران را به هر شکلی شده تبدیل به آشتی کنیم و صلح و صفا و صمیمیت را در جامعه اسلامی گسترش دهیم.

                 بهار  زیبا   را   گرامی    داریم

آثار و برکات صله رحم

ب: آثار و برکات اخروی

1 ـ عبور آسان از پل صراط

2 ـ رهایی از عذاب جهنم

3 ـ  راه یابی به بهشت  

امام باقر (ع) به نقل از پیامبر فرمود :« در دو طرف پل صراط ، امانت و صله ی رحم است . پس کسی که در امانت مردم خیانت نکرده ، و با خویشان خود به نیکی رفتار نموده است، از آن به آسانی می گذرد و به بهشت وارد می شود . اما شخصی که در امانت خیانت کرده و قطع رحم نموده است، هیچ عمل دیگری به او نفع نمی رساند ، و به آتش افکنده می شود.[35]»پیامبر اکرم (ص) فرمود :« شش عمل است که هرکس یکی از آن ها را انجام دهد ، در روز قیامت به نفع او احتجاج خواهند کرد تا او را وارد بهشت کنند، و به خداوند عرضه می دارند : خدایا !این بنده ای است که در دنیا مرا به جای آورده است . آن شش عمل عبارتند از : نماز ، زکات ، حج ، روزه ، ادای امانت و صله ی رحم .[36]»    

و نیز فرمودند : « در بهشت درجه ای است که تنها امام عادل، یا کسی که بسیار اهل صله ی رحم باشد، یا فرد کثیر العائله ای[37] که بر مشکلات ناشی از آن صبر کند، بدان نائل می شود.[38]»

4- تسهیل حسابرسی در قیامت:

پیامبر اکرم(ص) فرمود:« نیکی به پدر و مادر و صله ی رحم، حسابرسی روز قیامت را آسان می گرداند.[39]» همچنین امام صادق(ع) فرمود:« صله ی ارحام و نیکوکاری، حساب انسان را در قیامت آسان می کنند و آدمی را از گناه حفظ می نمایند، پس با بستگان خویش پیوند کنید، و به برادران نیکی نمایید، گرچه به سلامی نیکو و جواب آن باشد.[40]»

5- بخش گناهان

امام سجاد(ع) خطاب به ابوحمزه فرمود:« اگر دوست داری که خداوند در روز قیامت از گناهانت درگذرد، پس بر تو باد به نیکی کردن، و صدقه ی مخفیانه، و صله ی رحم.[41]»

6- قبولی اعمال

حضرت علی (ع) فرمود:« صله ی رحم اموال را زیاد کرده و اعمال را بالا می برد.[42]»

7- افزونی پاداش

رسول خدا(ص) فرمود:« کسی که با هدف اجابت دعوت اقارب و ارحام به سوی ایشان می رود، خداوند اجر صد شهید به او عطا خواهد کرد. و اگر چیزی از او درخواست کنند، او با مال و جان خود در طریق برآوردن آن گام زند، برای هر قدمی که بر می دارد چهل میلیون حسنه خواهد داشت و چهل میلیون درجه به درجات معنوی او افزوده می گردد، و با این کار گویا صد سال خدا را عبادت کرده است.[43]»

8- سلام فرشتگان و پیشوازی ملائکه

در سوره ی مبارکه ی رعد آیه ی 21، مسائلی را به عنوان خصوصیات صاحبان خرد بیان می کنند و پاداش اخروی آن را پیشوازی ملائکه از آنان در محشر، و سلام فرشتگان به ایشان، و عاقبت بخیری بر می شمارد که صله ی رحم از جمله ی آن مسائل است[44].

 SHIA-NEWS.COM شیعه نیوز:

به گزارش «شیعه نیوز» به نقل از مهر، صله واژه عربی است که در فرهنگ های لغت معانی گوناگون برای آن ذکر شده از جمله به معنی پیوستن، پیوند، برقراری خویشی، انعام، عطا وشریک کردن خویشان در ثروت و رفاه خود آمده است. در لغت عرب زمانی که کسی بخواهد بگوید یکی بر دیگری بخشید می گوید خود را به فلانی وصل نمود و از اینجاست که گفته اند کسی که به بستگانش رسیدگی کند خداوند به او رسیدگی می کند. یعنی مهربانی ولطفش را در دنیا وآخرت شامل حالش می شود. از این رو برخی گفته اند معنای صله لطف و مهربانی و رحمت است.

بر این پایه صله رحم دامنه وسیعی دارد واز مهربانی، لطف، ترحم و دلسوزی به بستگان گرفته تا انواع رسیدگی به آنان اعم از مالی وغیرآن را شامل می شود. حد واجب رابطه با فامیل ورسیدگی به آنها آن مقدار است که اگر انجام نگیرد گفته شود وی رابطه اش را با فامیل قطع کرده است وتشخیص این امر به عهده عرف است ودر هر خانواده مراتبی مخصوص دارد.

افزودن بر این حد مستحب است که هرکس بیشتر بدان موفق شود از فضیلت بیشتری برخوردار خواهد بود. صله رحم یعنی انسان پیوند عاطفی خود را با خویشان نسبی استمرار بخشد وهیچ گاه ارتباط وعلاقه خود را با آنها قطع نکند وچون خویشاوندان انسان از نظر نیازهای انسانی وعاطفی متفاوتند باید در برابر هر نیاز پاسخ متناسب داد.گاهی با یک تماس تلفنی رفع نیاز می شود وگاهی با صرف پول وگاهی با گذشتن از مقام.

خویشاوندی بر دو گونه نسبی و سببی است. خویشاوندی نسبی پیوندی است که از راه وحدت خون و رحم پیدا می شود. مانند پدر، مادر، خواهر، برادر،عمو، عمه، دایی، خاله، جد، جده و فرزندان آنان. خویشاوندان سببی از طریق ازدواج وزناشویی به وجود می آید مانند خویشاوندی میان زن وشوهر وخویشان دو طرف.

قطع ارتباط با خویشاوندان نسبی به گونه ای که پیوند خویشاوندی کاملا گسسته شود از گناهان کبیره است. بنابراین صله رحم به معنای مهربانی ورسیدگی نسبت به خویشاوندان ونزدیکان است که از حقوق بیشتری نسبت به دیگران برخوردارند. به همین سبب درفقه به ارحام وخویشان نسبی توجه زیادی مبذول شده است.

ازآیات قران پیرامون صله رحم استفاده می شود که این امر آنگاه از مرحله شعار به مرحله عمل می رسد که هنگام نیاز خویشان ونزدیکان تا آنجا که انسان توانایی دارد نیاز آنان را برآورد واز هرنوع کمکی که می تواند دریغ نورزد واین است معنای صله رحم.

برخی می پندارند که صله رحم یعنی تنها به دیدار ارحام رفتن و ازآنان احوال پرسی کردن، ولی باید دانست که صله رحم تنها در دید وبازدید خلاصه نمی شود، بلکه چه بسا آمد وشد برای بعضی از خانواده ها موجب ناراحتی وزحمت شود مخصوصا اگر پذیرایی نداشته باشند. شاید برخی تصور کنند که این همه اصرار وتاکید درباره صله رحم مخصوص کسانی است که تمکن مالی دارند واز ثروت زیادی برخوردارند ومی توانند به نزدیکان خود کمک کنند اما آنهایی که از نظرمالی درمضیقه اند وتوان رسیدگی ومساعدت به دیگرن را ندارند صله ی رحم برایشان لازم نیست، اما این تصور وبرداشت نیز نادرست است.زیرا اگر کسی بخواهد صله ی رحم کند لزومی ندارد که ثروت زیادی داشته باشد.بلکه چون هدف ازصله رحم برقراری ارتباط و پیوند خویشاوندی است.

دین مقدس اسلام می فرماید: این وظیفه را به راحتی با دادن یک جرعه آب وآزار نرساندن به آنان ونیز سلام کردن به یکدیگر می توانید انجام دهید واز اجر وپاداشی که خداوند رحمان برای صله رحم مقرر فرموده است بهره ببرید. کسی که صله رحم کند پروردگار متعال یک میلیون حسنه برای او می نویسد وتمام خویشاوندان، همسایگان، برادران، آشنایان وتمام کسانی را که در دنیا به او خوبی کرده اند می آمرزد وهنگامی که روز قیامت برپا می شود به او می گویند: برو تمام کسانی را که در دنیا به تو خوبی کرده به اجازه پروردگار توانا از آتش جهنم نجات بده مگر ناصبیها وکسانی که دشمن امیرالمومنین علی (علیه السلام) هستند.

خویشاوندان ارتباط خونی با هم دارند شاخ برگهای یک درختند وگلهای یک بوستان، پس ارتباطشان هم طبیعی است وقطع رابطه ورفت وآمد میان اقوام عارضه ای ثانوی ویک بیماری اجتماعی "آفت خانوادگی" به حساب می آید واگر بی دلیل باشد زشت ونارواست.اگر هم دلیلی هم داشته باشد قابل رفع وشایسته تجدید رابطه است.

امیرالمومنین علی (علیه السلام) می فرماید: پیوند با خویشاوندان محبت می آورد. روشن است که قطع این رابطه هم سردی وکدورت وجدایی دلها را درپی دارد. دراحادیث از صله رحم به عنوان "محبوب کننده انسان میان خانواده وبستگان" یاد شده است. سفارش اکید دین براین است که حتی با آنان که با شما بریده وقطع رابطه کرده اند صله رحم وتجدید رابطه کنید که این نوعی ایثار وگذشت فوق العاده است.محدوده این پیوند نیز گسترده است وهر بهانه را از دست انسان می گیرد.

امام صادق (علیه السلام) می فرماید: صله رحم کنید هرچند در حد خوردن جرعه آبی باشد.هرچند با سلام گفتن با خویشاوندان پیوند برقرار کنید. آنچه گاهی مانع رفت وآمدهای خانوادگی ودیدارهای خویشاوندان یا دوستان می شود توقعات بالا، هزینه ومخارج، معطلی رفت وبرگشت، وقت نداشتن افراد و.....است. اما باید به حداقل ها هم راضی باشیم.

صله رحم فواید بسیار وآثار دنیوی واخروی فروانی دارد که ازاحادیث بسیار درباره آن تنها به دو نمونه اکتفا می کنیم. حضرت امام باقر (علیه السلام) فرموده است: صله رحم اعمال را پاک، اموال را فزونی، بلاها را دفع، حساب را آسان می کند واجل را به تاخیر می اندازد.

برخی از نتایج یاده شد به امور دنیوی مربوط است. برخی هم نتایج اخروی و پاداشهای خدایی را نسبت به این عمل بازگو می کند. صله رحم اخلاق را نیکو ، دست را بخشنده، دل وجان را خوش می سازد، رزق را می افزاید واجل و مرگ را به ناخیر می اندازد. صله رحم آنقدر سازنده و مفید است وآنچنان مورد رضای پروردگارکه گاهی تقدیرالهی به خاطر آن عوض می شود وخداوند به پاداش این عمل نیکو برعمر کسی می افزاید.در مقابل قطع رابطه ها وبریدن از خویشاوندان به حدی شوم ونفرت بار ودر نظر خداوند ناپسند است که عمر را می کاهد.

امام صادق (علیه السلام) فرمود: ما چیزی را جز صله رحم سراغ نداریم که عمر را زیاد کند. تا آنجا که گاهی تا زمان مرگ یک نفر سه سال مانده است.ولی او اهل صله رحم می شود.آنگاه خداوند سی سال برعمرش می افزاید وسی وسه سال دیگر زنده می ماند.وگاهی اجل کسی سی وسه سال است به خاطر قطع رحم وگسستن رابطه های خویشاوندی کاهش می یابد واجلش سرسه سال فرا می رسد.

این ادب معاشرت اختصاص به بستگان پاک وبا تقوا وحزب اللهی هم ندارد. یک وظیفه اخلاقی است حتی نسبت به آنان که اهل گناهند. سنت "صله رحم" از نیکوترین برنامه های دینی در حیطه معاشرت است. گرچه شکل نوین زندگی ومشغله های زندگیهای امروزی گاهی فرصت این برنامه را از انسانها گرفته است، ولی حفظ ارزشهای دینی وسنتهای سودمند وریشه داردینی از عوامل تحکیم رابطه ها در خانواده است. بویژه در مناسبتهای ملی در اعیاد وآغاز سال جدید فرصت طبیعی و مناسبی برای عمل به این سنت دینی است. حضرت امام زین العابدین (علیه السلام) نیز فرموده: کسی که برای رضای پروردگار وبه نیت صله رحم ازدواج نماید خداوند متعال او را به تاج بزرگی وعظمت مفتخر و سرافراز خواهد فرمود.

{نقل از سایت شیعه نیوز}

آثار و برکات اخروی صله رحم

آثار و برکات صله رحم به روایت اهل بیت(ع)

* سفارش پیامبر به صله رحم

* رسول خدا (ص) فرمود : هر که نزد خویشاوندى رود و با خود و مالش با او صله رحم کند ،خداى عز و جل به او اجر صد شهید دهد ، هر گامى که بر می دارد چهل هزار حسنه دارد و چهل هزار گناهش محو می شود و چهل هزار درجه بالا رود و گویا صد سال خدا را عبادت کرده است. «امالى شیخ صدوق-ترجمه کمره‏اى، متن، ص: 422»

* نقل است که ابوذر گفت : پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله و سلم مرا به هفت چیز توصیه نمودند؛ دوستى با تهیدستان، دورى از ثروتمندان، صله رحم، اینکه سخن غیر حق بر زبان نیاورم، از ملامت دیگران در انجام فرمان الهى نترسم، به زیر دستان خود نگاه کنم، به بالاتر از خود توجهى نکنم (وضع زندگى تهیدستان را ببینم نه ثروتمندان را) سبحان اللَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر و لا حول و لا قوة الا باللَّه العلى العظیم، بسیار بگویم، که باقیات صالحات همین ها هستند. «ارشاد القلوب-ترجمه سلگى، ج‏1، ص: 195»

* پیامبر‌(ص) همچنین در روایت دیگری فرمود: فریب نماز و روزه افراد را نخورید، زیرا گاهى افراد به آن عادت مى‏کنند و مى‏ترسند آن را ترک کنند بلکه آنها را به راستگویى و امانتدارى و انجام صله رحم و نیکى به برادران، بیازمایید. «ارشاد القلوب-ترجمه سلگى، ج‏1، ص: 359»

* رسول خدا (ص) فرمود: صله رحم کنید گر چه به یک شربت آب باشد و بهتر از آن خوددارى از آزار دیگران است. «آداب معاشرت-ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، ج‏1، ص: 67 »

* صله رحم در کلام امیرالمومنین (ع)

* امیر مؤمنان (ع) فرمود: اهل دین نشانه‏هائى دارند که بدان شناخته می شوند، راست گفتارى، امانت دارى وفاء بعهد، صله رحم، ترحم بر ناتوان معاشرت کم با زنان، بذل معروف، خوش‏خلقى، خوش برخوردى، پیروى از دانش و آنچه او بخدا نزدیک کند. «امالى شیخ صدوق-ترجمه کمره‏اى، متن، ص: 221»

* علی (ع) فرمود: با ارحام خود ارتباط داشته باشید گر چه به سلامى باشد، زیرا خدای تبارک و تعالى مى‏فرماید: بترسید از خدا زیرا بازپرسى می شوید از او و از ارحام .... (1: النساء) «آداب معاشرت-ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، ج‏1، ص: 60»

* صله رحم از نگاه امام صادق

* امام صادق (ع) فرمود :هر که دوست دارد، خدا سختی هاى جان‏کندن را بر او آسان کند، صله رحم کند و به پدر و مادرش نیکى کند در این صورت خدا جان کندن را بر او آسان کند و در زندگى دچار پریشانى و فقر نشود. «امالى شیخ صدوق-ترجمه کمره‏اى، متن، ص389»

* امام ششم (ع)فرمود: صله رحم همان خوش‏خلقى ، بخشش و خوشدلى است، و روزى را افزایش می دهد و مرگ را عقب می اندازد. «آداب معاشرت-ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، ج‏1، ص: 73 »

* امام صادق (ع) فرمود: رسول خدا(ص) همه اولاد عبد المطلب را گرد آورد و فرمود: اى اولاد عبد المطلب ،سلام را فاش ادا کنید، و صله رحم کنید و شب که مردم خوابیدند عبادت کنید، و اطعام کنید ، و سخن خوب بگوئید تا سلامت به بهشت بروید. «آداب معاشرت-ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، ج‏1، ص: 23 »

* امام صادق (ع) فرمود: خدای تبارک و تعالى بر شما واجب کرده دوستى و پیروى ما را، و لازم کرده بر شما فرمانبرى از ما را، آگاه باشید هر که از ما است، باید از ما پیروی کند، بدانید که سیره و رفتار ما پارسائى و کوشش است، اداى امانت به خوب و بد، صله رحم، مهمان‏نوازى و گذشت از کسی که به شما بد کرده است، و هر کس پیرو ما نباشد از ما محسوب نمی شود و سپس فرمود: سفیه نباشید، که امامان شما کار سفیهانه نمی کنند. «آداب معاشرت-ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، ج‏2، ص: 78 »

* داوود بن کثیر رقى گفت: خدمت حضرت صادق علیه السّلام نشسته بودم، قبل از اینکه من سخنى بگویم، ایشان فرمودند: ای داود روز پنجشنبه اعمال شما را بر من عرضه داشتند، در بین آنچه از اعمال تو عرضه شد، صله رحمى که در مورد پسر عمویت کرده بودى مرا خوشحال کرد... داوود گفت، پسر عموئى داشتم که دشمن اهل‌بیت‌(ع) و خیلى خبیث بود، شنیدم وضع مالى او خوب نیست، قبل از رفتن به مکه مقدارى پول برایش حواله دادم وقتى به مدینه رسیدم حضرت صادق علیه السّلام جریان را به من فرمود. «بخش امامت-ترجمه جلد هفتم بحار الانوار، ج‏1، ص: 250 »

* حنان بن سدیر می گوید، ما در حضور امام ششم (ع) بودیم و میسر(یکی از اصحاب) در میان ما بود و سخن از صله خویشان شد ،آن حضرت فرمود: اى میسر، مرگت چند بار فرا رسید بود و هر بار براى صله رحم تو عقب افتاد، اگر می خواهى عمرت افزایش یابد به دو پیر خود احسان کن (یعنى پدر و مادر). «آداب معاشرت-ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، ج‏1، ص: 54»

* صله رحم از نگاه امام هشتم

امام رضا (ع) فرمود: خدای عز و جل به سه چیز همراه سه امر دیگر فرمان داده: امر کرده به نماز و زکات پس هر که نماز کند و زکات ندهد نمازش پذیرفته نمی شود، امر کرده به شکر خودش به همراه شکر والدین (در سوره لقمان آیه 14) پس هر که شکر والدین نکند شکر خدا را نکرده و امر کرده به تقوا و صله رحم. در (آیه 1- سوره النساء) و هر که صله رحم نکند تقوا ندارد. «آداب معاشرت-ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، ج‏1، ص: 43 »

/62 

نقل از سایت خبر آنلاین(خبر گزاری تحلیلی ایران)

آثار وبرکات صله رحم

(نقل از پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی)

امام صادق(علیه السلام) مى فرماید: «صِلَةُ الرَّحِمِ تُهَوِّنُ الحِسابَ یومَ القِیامَةِ وَ ِهىَ مَنْسَأَةٌ فى العُمُرِ و تَقِىِ مَصارِعَ السّوءِ; صله رحم حساب روز قیامت را آسان و عمر را طولانى مى کند، و از مرگ ناگوار جلوگیرى مى کند».(1)

و همچنین فرمود: صله رحم:

1. اعمال انسان را پاک و پاکیزه مى کند.

2. اموال را پر رونق و پر برکت مى سازد.

3. بلاها و حوادث ناگوار را دفع مى کند.

4. رزق و روزى را زیاد مى کند.(2)

امام باقر(علیه السلام) از على(علیه السلام) نقل مى کند که فرمود: «ثَلاثُ خِصال لایَموتُ صاحِبُهُنَّ أَبَداً حتّى یَرى وَ بالَهُنَّ: اَلْبَغْىُ وقطیعَةُ الرَّحِمِ وَالَیمینُ الکاذِبَةِ یُبارِزُ اللهَ بِها; سه خصلت است که دارندگان آن از دنیا نروند، تا مجازات و نتیجه آن را در دنیا ببینند: ستم کردن، قطع رحم کردن و قسم خوردن به دروغ 

که بوسیله آن با خدا مبارزه شود».(3)

مرحوم نراقى چند حدیث پرمعنا در باب صله رحم نقل مى کند:

پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: «لا تَقْطَعْ رَحِمَکَ وَ اِنْ قَطَعَتْکَ; قطع رحم مکن، اگر چه با تو قطع رابطه کند».(4)

و فرمود: «رحم و امانت روز قیامت در دو طرف صراطند، چون صله رحم کننده و امانت گذار بر صراط بگذرد به بهشت درآید، و چون خائن امانت و قاطع رحم بگذرد هیچ عملى با این دو گناه به او سود نبخشد و صراط او را در آتش سرنگون کند».(5)

امیرمؤمنان(علیه السلام) در خطبه اى مى فرماید: «أعوذُ بِاللهِ مِنَ الذُّنوبِ الّتى تُعَجِّلُ الْفَناءَ; از گناهانى که در نابودى (گنه کار) شتاب کند به خدا پناه مى برم»، عبدالله بن کَوّاء یَشْکُرى عرض کرد: یا امیرالمؤمنین آیا گناهانى هست که در فناى آدمى شتاب کند؟ حضرت فرمود: «نَعَمْ وَیْلَکَ، قَطِیعَةُ الرَّحِم; آرى واى بر تو، آن قطع رحم است، خانواده اى هستند که گرد هم مى آیند و یارى هم مى کنند و با اینکه اهل گناهند خداوند به آنها روزى مى دهد، وخانواده اى از هم جدا مى شوند و از یکدیگر مى برند، پس خداوند آنها را محروم مى کند با اینکه اهل تقوا هستند».(6)

و فرمود: هرگاه مردم قطع رحم کنند، اموال و ثروتها در دست اشرار قرار مى گیرد.(7)

1. اصول کافى، ج 3، ص 229، ح 32.
2. اصول کافى، ج 2، باب من تکره مجالسة، ح 33.
3. خصال صدوق، ج 1، ص 124; ثواب الاعمال صدوق، ص 493.
4. جامع السعادات، ج 2، باب صله رحم.
5. همان مدرک.
6. جامع السعادات، ج 2، باب صله رحم.
7. همان مدرک.

• {نقل از سایت تبیان}

آثار و برکات صله رحم در عید نوروز

امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) در خطبه‌ی متقین نهج البلاغه، به این نکته توصیه می فرمایند که یکی از ویژگیهای پرهیزگاران، پیوند و ارتباط با ارحام و خویشاوندان است. با توجه به اهمیت این مسأله در اسلام و توصیه های فراوانی که در دستورهای دینی نسبت به این موضوع رسیده است، برآنیم تا به تشریح ابعاد این مسأله و بیان آثار آن در دنیا و آخرت بپردازیم؛ امید است با دقت درین مسأله و ابعاد فردی و اجتماعی آن و نیز کارکردها و آثار آن، عموم افراد را به اهمیت این سنّت اسلامی که در جامعه کنونی ما تا حدودی کم رنگ شده و بلکه می توان گفت به فراموشی سپرده شده است آشنا کرد و آنان را به انجام آن ترغیب و نسبت به ترک آن هشدار دهیم.

فوائد صله رحم چیست؟

فایده‌ی اول «تُحَسِّنُ الْخُلُقَ» دید و بازدید سبب می‌شود خلق انسان خوب می‌شود. چون آدم‌های منزوی، مرتب از داخل خودشان را می‌خورند. آدم‌هایی که معاشرت می‌کنند، اخلاقشان هم اجتماعی می‌شود. آدم‌هایی که نه می‌روند نه می‌آیند نه کسی را می‌برند، نه با کسی رفت و آمد می‌کنند، اینها مرتب یک ذره یک ذره خودشان هم یک آدم‌های خموش، خمودِ عبوس می شوند.

«تُحَسِّنُ الْخُلُقَ» «وَ تُسَمِّحُ الْکَف» (کافی/ج2/ص151)‏ دید و بازدید سخاوت را رشد می‌دهد.

«وَ تُطَیِّبُ النَّفْس‏» (کافی/ج2/ص151) روح لطیف می‌شود، طیب می‌شود. «وَ تَزِیدُ فِی الرِّزْق‏» (کافی/ج2/ص151) صله‌ی رحم رزق را زیاد می‌کند.

«یُهوِن الحِساب» کسی که اهل دید و بازدید با فامیل‌ها شد در قیامت حسابش آسان است.

در قیامت چند حساب داریم :

«حِساباً شَدیدا» (طلاق/8) ، «حِساباً یَسیراً» (انشقاق/8) ،«بِغَیْرِ حِساب‏»

حساب شدید، برای آنها است که برای مردم سخت می‌گیرند. هر کس با مردم سخت بگیرد، خدا هم در قیامت به او سخت می‌گیرد. هر کس با مردم روان باشد، حسابش هم در قیامت روان است.

صله‌ی رحم، «یُهوِن الحِساب» روز قیامت حساب را روان می‌کند. «تَدْفَعُ مِیتَةَ السَّوْءِ» یا «مِیتَةَ السَّوْءِ» (بحارالانوار/ج74/ص174) صله رحم بد مردن را دفع می‌کند. بعضی‌ها بد می‌میرند. زجرکش می شوند. حالات احتضارشان، بعضی‌ها هم مرگ، وقتی می‌میرند انگار گل بو می‌کنند. اگر کسی اهل دید و بازدید شد، مردنش آسان است.

حدیث داریم «فی الجنة درجة» بهشت یک مقامی است که «لا یبلغها إلا ثلاثة» (اعلام‌الدین/ص152) هیچ کس به آن مقام نمی‌رسد مگر سه گروه!

امام عادل، رهبر عادل، «رَحِمٍ وَصُول‏»  فامیلی که اهل دید و بازدید باشد. «ذُو عِیَالٍ صَبُور» (بحارالانوار/ج71/ص90) آدم عیالمندی که فقیر است، اما صبور! صورت خودش را با سیلی سرخ نگه می‌دارد. به کسی نمی‌گوید. «تُنْمِی الْأَمْوَالَ» صله‌ی رحم مال را رشد می‌دهد، «تُزَکِّی الْأَعْمَالَ» (کافی/ج2/ص157) صله‌ رحم، اعمال را تصفیه می‌کند. «تَدْفَعُ الْبَلَاء» صله‌ی رحم بلا را از جان انسان دور می‌کند. «یُحِبُّ اللَّه‏» کسی که با فامیل رفت و آمد کند، خدا او را دوست دارد. «لِسَانَ صِدْق‏» نامش به نیکویی برده می‌شود.

نقش صله‌ی رحم در طول عمر انسان

یک روز امام صادق به یک نفر گفت: یا میسر! «یَا مُیَسِّرُ قَدْ حَضَرَ أَجَلُکَ غَیْرَ مَرَّة» بارها عزرائیل آمده است، جان تو را بگیرد. «کُلَّ ذَلِکَ یُؤخِّرُکَ اللَّهُ بِصِلَتِکَ رَحِمَک‏» هر دفعه عزرائیل آمده است جان تو را بگیرد، تو قبلش یک صله‌ی رحم کردی خدا عمر تو را طولانی داده است. «وَ بِرِّکَ قَرَابَتَک‏» (وسائل‌الشیعه/ج9/ص389) و این به این است که به فامیل‌هایت می‌رسی.

به فامیل‌هایت می‌رسی نه اینکه پول دولت را برداری بدهی. نه اینکه فامیل‌هایت را استخدام کنی. از پول شخصی! آخر گاهی وقت‌ها آدم به فامیلش می‌رسد. ماشین دولت را می‌دهد می‌گوید: برو! به فامیلش می‌رسد الکی فامیل‌هایش را استخدام می‌کند. به فامیلت می‌رسی یعنی از ملک خودت! از مال حلال!

دوری از تبعیض در صله‌ی رحم و رسیدگی به خویشاوندان

«تَزِیدُ فِی الْأَعْمَارِ» (مستدرک/ج15/ص241) گفتیم عمر را زیاد می‌کند. «وَ إِنْ کَانَ أَهْلُهَا غَیْرَ أَخْیَار» (مستدرک/ج15 /ص241) گرچه فامیل تو آدم خوبی هم نیست. یعنی اگر فامیل بد هم داری، اگر دیدن او رفتی عمر تو طولانی می‌شود. یعنی اینجا گزینشی نیست. یعنی برخورد دوگانه نکن.

حدیث داریم از امام رضا است. فرمود: کسی که سلام‌هایش فرق می‌کند با پولدار و فقیر، خدا بر او غضب می‌کند: «مَنْ تَوَاضَعَ لِغَنِیٍّ طَلَبا» (بحارالانوار/ج75/ص56) اگر کسی را به خاطر پول‌هایش به او احترام بیشتری کردی بخشی از دین تو از بین می‌رود.

صله‌ی رحم خوب است، عید دیدو بازدید می‌روید. اما فرقی بین پولدار و فقیر نگذارید.

حدیث داریم سه ساله اگر اهل صله‌ی رحم باشد عمرش سی ساله می‌شود.  و آدمی که سی سال عمر دارد، اگر با فامیل‌هایش قطع رابطه کند، سی سالش سه می‌شود.

حدیث داریم چه افرادی که گناهکار هستند، اما چون به فامیل‌ها سر می‌زنند وضعشان خوب است. چه آدم‌هایی که همه نماز شب خوان هم هستند، چون اخمو هستند و با هم قهر هستند، زندگی‌شان نکبت است.

حدیث داریم. حتی افراد گناهکار اهل دید و بازدید باشند وضعشان خوب است. و افراد با تقوا اگر اهل آمد و رفت نباشند، در زندگی‌شان نکبت قرار می‌گیرد.(کتاب کافی)

چگونه صله‌ی رحم کنیم؟

 1- «بالنفس و فیه أخبار کثیرة» آنجایی که می‌توانی از جانت مایه بگذار.

 2- «ثم بدفع الضرر» جلوی ضرر را بگیر.

3- «بجلب النفع‏» (بحارالانوار/ج71/ص109) یک نفعی به او برسان.

رفتی یکجایی مثلاً میوه ارزان است، زنگ بزن خواهر! من رفتم فلان‌جا میوه ارزان است. تو هم الآن برو ... نگو: به من چه! می رود گران می‌خرد می‌فهمد. خوب به او بگو.

استحقاق راه یابی به بهشت

رسول خدا(صلی الله علیها وآله) می فرماید: «شش عمل است که هرکس یکی از آنها را انجام دهد در روز قیامت به نفع او احتجاج خواهند کرد تا او را وارد بهشت کنند و به خداوند عرضه می دارند: خدایا این بنده ای است که در دنیا عمل مرا به جای آورده است. آن شش عمل عبارتند از: نماز، زکات، حج، روزه، ادای امانت و صله‌ی رحم.»(مستدرک الوسایل؛ ج1؛ ص 73)

آثار قطع رحم

قطع رحم یکی از برجسته ترین اموری است که آثار و پیامدهای محسوس و خطرناکی در زندگی انسان دارد و هشدارهائی که در روایات در این باره از ائمه نقل شده است بخوبی گویای خطرناک بودن آن است و شاید این همه تأکید بر تداوم ارتباطات خانوادگی و اجتماعی و پرهیز از قطع ارتباطات، برای دور نگهداشتن انسانها از آثار مخرب و ویرانگر و سعادت زدای آن باشد. در این جا به اجمال، به برخی از پیامدهای قطع رحم اشاره می کنیم:

1- کاهش عمر: رسول خدا(صلی الله علیها وآله) فرموده است: «انسانی که صله‌ی رحم می کند و خداوند به سبب آن، عمر سه ساله او را به سی و سه سال افزایش می دهد؛ در مقابل، انسانی که قطع رحم می کند خداوند عمر سی ساله او را به سه سال یا کمتر از آن کاهش می دهد.» (وسایل الشیعه؛ ج21؛ ص537)

2- ابتلا به فقر: امیرالم?منین علی(علیه السلام) فرمود: «قطیعه الرحم تورث الفقر؛ قطع رحم با خویشاوندان تنگدستی می آورد.» (وسایل؛ ج15؛ ص247)

3- نابودی دستاوردها: «... لیس مع قطیعه الرحم نماء با قطع رحم هیچ دستاوردی حاصل نخواهد شد.» (مستدرک؛ ج15؛ ص 186)

4- انقطاع نسل: امام باقر(علیه السلام) می فرماید: در کتاب امام علی(علیه السلام) آمده است: «سه خصلت است که دارندگان آن نمی میرند؛ مگر آنکه کیفر آنها را در همین دنیا می بینند: ستم، قطع رحم و قسم دروغی که با آن با فرمان خدا مخالفت می کنند ... به درستی که قسم دروغ و قطع رحم سرزمین ها را از اهل آن خالی می گرداند و رحم زنان را عقیم می سازد و عقیم شدن رحم، انقطاع نسل را در پی خواهد داشت.» (کافی؛ ج2؛ ص247)

5- عدم نزول رحمت: در این باره رسول خدا فرموده است: «لاتنزل الرحمه علی قومٍ فیهم قاطع رحم  رحمت بر قومی که در میان ایشان قاطع رحم وجود داشته باشد؛ نازل نمی شود.»(کافی؛ ج2؛ ص184)

6- محرومیت از بهشت: رسول خدا(صلی الله علیها وآله) را می فرمایند: «ثلاثة لایدخلون الجنه، مدمن خمر، مدمن سحر و قاطع رحم... سه گروهند که هرگز داخل بهشت نمی شوند: معتاد به شراب، معتاد به سحر و جادو و قاطع رحم» (وسایل الشیعه؛ ج15؛ ص346)

فرآوری: زهرا اجلال            

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان